(ویژه‌نامه نوروز 1404) «خیابان سپه» گذرگاه پادشاهان، دروازه‌ای به تاریخ ایران
- شناسه خبر: 55505
- تاریخ و زمان ارسال: 28 اسفند 1403 ساعت 07:30
- بازدید :
آرزو سلخوری
وقتی صحبت از نوروز و سفرهای بهاری می‌شود، نام شهرهایی مانند اصفهان، شیراز و یزد بیشتر به گوش می‌رسد؛ اما در میان تمام مقاصد نوروزی، قزوین گوهری پنهان است که بسیاری هنوز آن را کشف نکرده‌اند. اگر می‌خواهید به شهری سفر کنید که گذشته و حال در آن، در هم تنیده شده‌اند، باید قدم در اولین خیابان طراحی شده ایران بگذارید؛ خیابان سپه، خیابانی که روزگاری شاهان صفوی در آن قدم می‌زدند و اکنون، محلی برای تماشای تاریخ زنده ایران است.
خیابان سپه؛ نخستین خیابان مدرن ایران
خیابان سپه قزوین، نخستین خیابان طراحی شده ایران است که در دوران شاه طهماسب صفوی، همزمان با انتقال پایتخت از تبریز به قزوین، ساخته شد. این خیابان الگویی بود که بعدها معماران برای طراحی خیابان‌های شهرهای دیگر ایران، از آن الهام گرفتند.
در آن زمان، خیابان‌کشی به سبک اروپایی هنوز در ایران مرسوم نبود و بیشتر مسیرهای شهری شکل طبیعی و ارگانیک داشتند. اما خیابان سپه، با برنامه‌ریزی دقیق، به عنوان گذرگاهی رسمی برای دربار صفوی ساخته شد. این خیابان که مسیر اصلی ورود به ارگ سلطنتی شاه طهماسب بود، به گونه‌ای طراحی شد که نه تنها کاربری حکومتی داشته باشد، بلکه فضایی برای نمایش شکوه پادشاهی صفوی نیز باشد.
وقتی در خیابان سپه قدم می‌زنید، تاریخ را لمس می‌کنید امروز، وقتی در خیابان سپه قدم می‌زنید، در واقع از مسیری عبور می‌کنید که روزگاری شاهان صفوی، سفیران اروپایی و درباریان در آن راه می‌رفتند. این خیابان به دلیل موقعیت خاص خود، محل تجمع مهم‌ترین بناهای تاریخی قزوین شده است. در همین خیابان و اطراف آن، می‌توان مجموعه دولتخانه صفوی، سردر عالی‌قاپو، مسجد جامع عتیق، حسینیه امینی‌ها و مجموعه سعدالسلطنه را دید؛ بناهایی که هرکدام به تنهایی گنجینه‌ای از هنر، تاریخ و معماری ایرانی هستند.
از مسیر پادشاهان تا گذرگاه مردم عادی
اما خیابان سپه فقط در دوران صفوی اهمیت نداشت. در دوره‌های مختلف، از قاجار تا پهلوی، این خیابان همچنان یکی از محورهای اصلی شهر باقی ماند. در دوره پهلوی، با گسترش شهرنشینی و تغییرات شهری، خیابان سپه هویت جدیدی پیدا کرد و به یکی از محورهای تجاری و اجتماعی قزوین تبدیل شد. در دوران پهلوی، این خیابان شاهد ورود اولین خودروها به قزوین بود و اولین رژه‌های نظامی و مراسم دولتی مدرن نیز در همین خیابان برگزار شد.
در آن دوران، بسیاری از مغازه‌های سنتی جای خود را به فروشگاه‌های مدرن دادند و خیابان سپه به یکی از اصلی‌ترین مراکز خرید و تفریح مردم تبدیل شد.
نوروز در خیابان سپه؛ ترکیب تاریخ و زندگی مدرن
امروز، خیابان سپه همچنان روح زنده‌ای در خود دارد. در ایام نوروز، این خیابان پر از شور و حال می‌شود. بازارچه‌های نوروزی این خیابان را به یکی از زنده‌ترین نقاط شهر تبدیل می‌کنند. اما چیزی که خیابان سپه را خاص‌تر می‌کند، این است که در کنار تمام جلوه‌های مدرن، روح تاریخی خود را حفظ کرده است. هنوز هم وقتی در این خیابان قدم می‌زنید، می‌توانید خود را در دوران صفوی تصور کنید؛ جایی که درباریان و هنرمندان در مسیر دربار رفت‌وآمد می‌کردند، بازارها پر از عطر ادویه و پارچه‌های رنگارنگ بود و صدای ناقوس کاروانسراها در هوا می‌پیچید.
چرا نوروز امسال را در قزوین بگذرانیم؟
اگر به دنبال سفری متفاوت در نوروز هستید، اگر دوست دارید در اولین خیابان طراحی‌شده ایران قدم بزنید و همزمان تاریخ و زندگی مدرن را در کنار هم ببینید، قزوین بهترین مقصد شماست. خیابان سپه، جایی است که گذشته و حال در آن به هم گره خورده‌اند؛ از عبور شاهان صفوی گرفته تا قدم‌های مردم امروز، این خیابان همچنان زنده است و داستان‌های بسیاری برای گفتن دارد.
این نوروز، قزوین را از دست ندهید؛ شاید قدم زدن در خیابان سپه، بهترین خاطره نوروزی شما شود!
چرا عید باید به قزوین برویم؟
(ویژه‌نامه نوروز 1404) سردر عالی‌قاپو؛ دروازه‌ای به قلب تاریخ، از صفویه تا پهلوی
نوروز، فصل سفر و دیدار با میراث کهن ایران است؛ اما در میان تمام شهرهای تاریخی، قزوین مقصدی است که گنجینه‌هایی پنهان در دل خود دارد. یکی از این گوهرهای معماری، سردرب عالی‌قاپو است؛ بنایی که از دوران شکوه صفویان تا تحولات پهلوی، فراز و فرودهای بسیاری را به خود دیده است.
سردر عالی‌قاپو؛ ۵۰۰ سال ایستادگی در برابر تاریخ
درست در مرکز شهر قزوین، سردر عالی‌قاپو مانند دروازه‌ای به گذشته ایستاده است، این بنا که در سال‌های نخست سلطنت شاه طهماسب صفوی ساخته شد، ورودی اصلی ارگ سلطنتی صفویان بود؛ جایی که شاه، درباریان، سفرا و بزرگان برای ورود به مرکز قدرت ایران باید از آن عبور می‌کردند.
این سردر، ۱۷ متر ارتفاع دارد و یکی از رفیع‌ترین بناهای قزوین به شمار می‌رود؛ چیزی که این اثر را خاص‌تر می‌کند، کتیبه‌ای با کاشی معرق و خط ثلث، اثر خوشنویس برجسته صفوی، علیرضا عباسی است که همچنان پس از قرن‌ها، زینت‌بخش این بناست. این کتیبه نام شاه طهماسب و آیات قرآنی را در خود دارد که بر عظمت و تقدس این مکان در گذشته می‌افزاید.
معماری‌ای که شکوه صفویه را فریاد می‌زند
سردر عالی‌قاپو نمونه‌ای بی‌بدیل از معماری ایرانی-اسلامی است. کاشی‌کاری‌های لاجوردی، مقرنس‌کاری‌های ظریف، نقوش هندسی و طاق‌های هلالی، همه و همه نشان از سلیقه و هنر دوره صفویه دارند. این دروازه به گونه‌ای طراحی شده که نه‌تنها ورودی یک کاخ، بلکه نمادی از قدرت و عظمت حکومت وقت باشد.
در طبقه فوقانی سردرب، اتاق‌هایی وجود داشت که شاه از آنجا مراسم رسمی و جشن‌ها را تماشا می‌کرد. تصور کنید شاه طهماسب، در حالی که مهمانان خارجی و سفیران در پایین در انتظار ورود بودند، از فراز این سردر آن‌ها را نظاره می‌کرد.
از ارگ سلطنتی تا شهربانی پهلوی
سرنوشت سردر عالی‌قاپو، مانند بسیاری از بناهای تاریخی ایران، دستخوش تغییرات بسیاری شد، پس از سقوط صفویان و انتقال پایتخت از قزوین، ارگ سلطنتی به تدریج از بین رفت و تنها این سردر باشکوه از آن دوران باقی ماند.
اما در دوران پهلوی، این مکان کاربری کاملا متفاوتی پیدا کرد و به ساختمان شهربانی تبدیل شد. ساختمان‌های جدیدی در اطراف آن ساخته شدند و فضای داخلی تغییر کرد. در این دوران، بسیاری از تزئینات قدیمی آسیب دید، اما عظمت بنا همچنان باقی ماند.
نوروز در قزوین؛ تجربه‌ای متفاوت از تاریخ
نوروز در قزوین، فراتر از یک تعطیلات ساده است، این شهر با جشنواره‌های نوروزی، بازارچه‌های سنتی، نمایش‌های خیابانی و اجرای موسیقی زنده، حال و هوایی خاص به خود می‌گیرد. اما چیزی که نوروز را در قزوین منحصربه‌فرد می‌کند، لمس زنده تاریخ در میان این بناهای باشکوه است.
وقتی در روزهای عید، از کنار سردر عالی‌قاپو عبور می‌کنید، می‌توانید تصور کنید که چه کسانی در طول ۵ قرن گذشته، از همین دروازه گذشته‌اند؛ از شاهان صفوی گرفته تا افسران شهربانی دوره پهلوی، از سفیران اروپایی تا مردم عادی که در سایه این بنا روزگار گذرانده‌اند.
چرا این نوروز را در قزوین بگذرانیم؟
اگر می‌خواهید جایی را ببینید که گذشته و حال در کنار هم تنفس می‌کنند، اگر به دنبال معماری باشکوه، تاریخ پرفرازونشیب و تجربه‌ای متفاوت از نوروز هستید، قزوین بهترین انتخاب است. کافی است یک‌بار از زیر سردر عالی‌قاپو عبور کنید، به نقش‌های روی کاشی‌ها نگاه کنید و لحظه‌ای چشم ببندید. شاید بتوانید صدای سم اسب‌های پیک‌های سلطنتی، همهمه درباریان صفوی یا حتی زمزمه‌های افسران شهربانی را در میان دیوارهای این بنا بشنوید.
قزوین، شهری که تاریخ در آن زنده است. این نوروز، آن را از دست ندهید!
