مشارکت جوانان در حکمرانی؛ از شعار تا راهکار

آرزو سلخوری

در دنیای امروز، حکمرانی بدون مشارکت مؤثر نسل جوان، چیزی جز نسخه‌ای ناقص از توسعه پایدار نیست؛ جوانان نه‌فقط گروهی پرشور و پرانرژی، بلکه سرمایه‌ای استراتژیک برای آینده هر کشوری‌اند.

سرمایه‌ای که اگر نادیده گرفته شود، هم فرصت‌های تحول‌ساز از بین خواهد رفت و هم فاصله میان جامعه و ساختارهای قدرت افزایش خواهد یافت.

از همین‌رو، در بسیاری از کشورها، بهره‌گیری از ظرفیت جوانان به عنوان یک اصل بنیادین در سیاست‌گذاری‌ها نهادینه شده است، نگاهی به تجربه‌های موفق جهانی در این حوزه می‌تواند چراغ راهی برای ما باشد؛ به‌ویژه حالا که در استان قزوین، استاندار با تأکید بر ضرورت مشارکت جوانان در حکمرانی، خواستار بازنگری در ساختارهای تصمیم‌گیری شده است.

¢ تجربه‌های بین‌المللی؛ وقتی جوانان تنها شنونده نیستند

مدل دانمارک؛ شوراهایی با صدای بلند نسل جوان

در دانمارک، شوراهای جوانان نه‌تنها محملی برای شنیدن نظرات نسل جدید هستند، بلکه عملاً در فرآیند تصمیم‌سازی محلی نقش ایفا می‌کنند، این شوراها که با تکیه بر دموکراسی گفت‌وگویی شکل گرفته‌اند، فضایی فراهم کرده‌اند تا جوانان در سیاست‌گذاری‌های محلی مشارکت مستقیم داشته باشند.

مطالعات نشان می‌دهد که چنین مدل‌هایی، مهارت‌های شهروندی جوانان را تقویت کرده، آن‌ها را به بازیگران مؤثر اجتماعی تبدیل می‌کند و پیوند میان نسل‌ها و حاکمیت را تقویت می‌نماید.

¢ بودجه‌ریزی مشارکتی در آمریکا؛ آموزش عملی مسئولیت‌پذیری

در برخی از ایالت‌های آمریکا، تجربه بودجه‌ریزی مشارکتی، به‌ویژه با محوریت جوانان، به بستری برای آموختن سیاست‌گذاری مالی و تصمیم‌گیری محلی بدل شده است، جوانان در این فرآیند نه‌تنها ایده‌پردازی می‌کنند، بلکه مسئولیت تخصیص بودجه برای پروژه‌های اجتماعی را نیز برعهده دارند، این مدل، یک دانشگاه زنده برای آموزش حکمرانی در میدان واقعی است.

¢ شورای ملی جوانان در انگلستان؛ از آموزش تا اقدام

در انگلستان، شورای ملی جوانان، نقشی فراتر از یک نهاد مشورتی ایفا می‌کند، این شورا با برگزاری دوره‌های مهارتی و کارگاه‌های فشرده، جوانان را برای حضور موثر در فرآیندهای کلان حکمرانی توانمند می‌سازد. تلفیق آموزش، تجربه و اعتماد، ویژگی بارز این مدل است که می‌تواند الگویی بومی‌شده برای ایران نیز باشد.

¢ چالش تغییرات اقلیمی در آمریکا؛ نسل Z در اتاق تصمیم‌سازی

شورای مشورتی محیط زیستی جوانان در آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا، نمونه‌ای پیشرو در توجه به دیدگاه‌های نسلی تازه در مسائل زیست‌محیطی است. در این شورا، جوانان نسل Z و هزاره نه‌فقط به‌عنوان دغدغه‌مند، بلکه به‌عنوان مشاور و تصمیم‌ساز، در کنار مقامات رسمی ایفای نقش می‌کنند.

¢ و اما ایران؛ قزوین، الگویی برای آغاز

در سال‌های اخیر، مشارکت جوانان در سطوح مختلف تصمیم‌گیری در ایران بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، اما همچنان راهی طولانی در پیش است.

در استان قزوین، سخنان استاندار مبنی بر لزوم نقش‌آفرینی جوانان در عرصه‌های اجرایی و مدیریتی، بارقه‌ای از امید را ایجاد کرده است؛ مشروط بر اینکه این نگاه، از مرحله شعار به عرصه اقدام برسد.

پیشنهاداتی برای عبور از وضعیت موجود

1ـ تشکیل شورای مشورتی جوانان در سطوح استانی و شهرستانی

شرح: ایجاد شورای منتخب از جوانان فعال اجتماعی، دانشجویی، جهادی و کارآفرین در هر استان و شهرستان، که به صورت منظم با مسئولان ارشد (استاندار، فرماندار) دیدار کرده و پیشنهادات و دغدغه‌های نسل جوان را منتقل کنند.

مزیت: مشارکت مستقیم جوانان در فرآیندهای تصمیم‌سازی و تقویت حس تعلق به ساختار حکمرانی.

2ـ اختصاص بودجه مشارکتی به طرح‌های جوان‌محور

شرح: شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها و ادارات کل موظف شوند بخشی از بودجه فرهنگی یا اجتماعی خود را به پروژه‌هایی که توسط جوانان طراحی و از طریق رای‌گیری عمومی یا داوری تخصصی انتخاب می‌شوند، اختصاص دهند.

مزیت: جوانان در تخصیص منابع عمومی مشارکت کرده و توان اجرایی پیدا می‌کنند.

3ـ راه‌اندازی مدارس حکمرانی جوانان در مراکز استان

شرح: برگزاری دوره‌های آموزشی ۶ تا ۹ ماهه برای آموزش مهارت‌های حکمرانی، قانون‌نویسی، بودجه‌ریزی، رسانه و دیپلماسی عمومی، با همکاری دانشگاه‌ها و نهادهای اجرایی، فارغ‌التحصیلان این دوره به عنوان مشاور یا مدیران نسل بعدی جذب خواهند شد.

مزیت: تربیت نیروهای متخصص و آگاه برای سطوح مختلف مدیریت.

4ـ ایجاد مراکز رشد اجتماعی جوانان در شهرها

شرح: تاسیس مراکزی برای حمایت از ایده‌ها و پروژه‌های اجتماعی جوانان، با ارائه فضای کار، حمایت حقوقی، مشاوره تخصصی و ارتباط با مسئولان اجرایی جهت حل مسائل محلی.

مزیت: افزایش سرمایه اجتماعی جوانان و توانمندسازی برای حل مسائل واقعی شهر.

5ـ الزام مشارکت جوانان در هیئت‌مدیره نهادهای فرهنگی و شهری

شرح: بازنگری در آیین‌نامه‌های سازمان‌های فرهنگی، هنری، شهری و اجتماعی به‌گونه‌ای که یک عضو از بین جوانان فعال و منتخب، به عنوان عضو دارای حق رأی در جلسات تصمیم‌سازی حضور داشته باشد.

مزیت: حضور مستقیم نسل جدید در فرآیند تصمیم‌گیری و نظارت.

6ـ تدوین سند «نقشه راه مشارکت جوانان» در هر استان

شرح: هر استان با مشارکت خود جوانان، سندی با عنوان نقشه راه مشارکت جوانان در حکمرانی تدوین کند که شامل اهداف، روش‌ها، شاخص‌ها و نهادهای مسئول برای افزایش حضور جوانان باشد.

مزیت: برنامه‌ریزی منسجم، سنجش‌پذیر و قابل پایش برای مشارکت جوانان.

سرمایه‌گذاری روی آینده‌ای که همین حالاست

تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که مشارکت جوانان، نه‌فقط یک سیاست اجتماعی، بلکه مسیری برای ارتقای کیفیت حکمرانی، ایجاد سرمایه اجتماعی و رسیدن به توسعه پایدار است.

در استان نیز اگر نگاه حمایتی استاندار قزوین به مشارکت جوانان با اقدامات اجرایی همراه شود، می‌توان امید داشت که استان قزوین به پایلوتی برای الگوسازی در این حوزه تبدیل شود.

نسل جوان امروز، نه برای آینده، بلکه برای همین حالا آماده است، کافی است بستر را فراهم کنیم.