مأنوس با اقبال و همدم با دوامی
- شناسه خبر: 31447
- تاریخ و زمان ارسال: 13 اسفند 1402 ساعت 07:30
- بازدید :
محمدرضا ممتازواحد
مقولهای که شاید کمتر از تاریخ موسیقی و تاریخ آوازی مورد توجه اهالی اندیشه واقع گشته، جغرافیای موسیقی و جغرافیای آوازی است. در زمان تحصیلمان نیز اگر یادمان نرفته باشد در برشماری اسامی دروس، تاریخ و جغرافیا معمولا با هم و بهشکل «تاریخ وجغرافیای» عنوان میشد و گرچه دو درسِ جداگانه و گاه با دبیران و معلمانِ جداگانه بود ولی، نوعی پیوستگی و ناگسستگی بین این دو مقوله بوده و همچنان نیز هست.
این نکته را فراموش نکنیم که در تاریخ، بُعد زمان دلالت بر بُعد مکانی دارد که همانا جغرافیا است و بررسی و تحلیلِ تاریخ موسیقی و تاریخ آوازی کشورمان بدون نادیده انگاشتن جغرافیای موسیقی و جغرافیای آوازی آن، بیثمر و بینتیجه خواهد بود.
اِقلیم آوازی آذری با جغرافیای گستردهای از قزوین تا زنجان و از آنجا تا به اردبیل و آذربایجانها و همسایگان فرهنگیمان، مبتنی بر تعادل و تابعیت دو سویهی ساز و آواز است.
در بررسی کانون موسیقی اصفهان، آوازی بودن جنس موسیقی آن کانون و بهنوعی غلبهی فضای آواز بر ساز و تابعیت ساز با آواز، محسوس بوده و این مقوله در جهت عکسِ کانون موسیقی تهران است که سازی بودنِ این کانون بر آوازی بودنش غالب است و مصداقِ این مدعا، بسط و گسترش ردیف آوازی در اصفهان و گستردگی ردیف سازی در تهران است که البته این نسبت در دههی آخر قرن چهاردهم خورشیدی با دههی ابتدایی آن ـ با توجه به مستندات پژوهشی – متفاوت بوده و هست!
اما در کانون موسیقی آذری (در ساحت موسیقی دستگاهی)، تابعیتِ توأمانِ ساز با آواز تأملبرانگیز بوده و آن اینکه آواز با بُرد ساز و ساز با بُرد آواز با تابعیتی دوسویه، همسو بوده و هست و بدین جهت است که آوازِ سبکِ آذری، حایز کیفیتِ بهخصوصی است که انگارههای ساز نیز در آن محسوس و مسموع است (و بالعکس) و صد افسوس و حیف که آنچنان که باید و شاید مورد تدقیق و تعمیق قرار نگرفته است.
در طی همپوشانیهای فرهنگی، دههها پیش، استاد پیشکسوت «کریم صالحعظیمی»، هنرمندی مأنوس با «اقبال آذر» از مرکز آوازی تبریز بهکانون آوازی تهران آمد و با «عبدا… دوامی» مجالس شد و خروجی این همپوشانیِ فرهنگی، پرورش هنرمندانی چون «سید احمد حلی»، «امیر مداح»، «محمدهاشم احمدوند» و جمع کثیری که برای یک تاریخ کفایت میکنند. گفتمانی که هرچند حق آن، آنطورکه باید و شاید ادا نگشته ولی قطعا، ماه در پشت ابر نخواهد ماند.
وجود ارزندهشان برقرار و چون همیشه برفراز باد.