از کلسترول و چربیها چه میدانید؟
- شناسه خبر: 7866
- تاریخ و زمان ارسال: 1 بهمن 1401 ساعت 08:00
- بازدید :
ا. امیر دیوانی
کلسترول نوعی چربی موسوم به لیپید است که بدن آدم استفادههای فراوانی از آن میکند مانند ساختن یاختهها (سلولها)ی جدید کبد انسان، کلسترول مورد نیاز بدنش را تولید مینماید. به علاوه، کلسترول از موادغذایی نیز به دست میآید.
بدن انسان به قدری کلسترول نیاز دارد، ولی چنانچه میزانش زیاده از اندازه باشد در سرخرگها (شریانها) انباشته میشود. تجمع کلسترول در سرخرگها، سفتشدگی آنها یا تصلب شرایین نام دارد. این فرایند به کندی صورت میگیرد، اما با افزایش سن، وخامتش افزون میگردد.
برای اینکه بهتر به این موضوع پی ببرید، گرفتگی لولهی زیر جای ظرفشویی آشپزخانه را در نظر بگیرید. تشکیل کلسترول همانند انباشتگی مواد روغنی در لوله، شریانها را باریک ساخته و عبور خود را از میان آنها دشوارتر میسازد و مقدار خونی را که به بافتهای بدن از آن جمله قلب میرسد، کاهش میدهد. ممکن است این نارسایی به حملهی قلبی و سکتهی مغزی بیانجامد.
برای اینکه به وضع کلسترولتان پی ببرید، اطلاعات زیرا را مدنظر قرار دهید.
رقم 200 بهترین وضعیت کلسترول را نشان میدهد.
رقم بین 239 ـ 200، مرز کلسترول زیاد است که احتمال حملهی قلبی را فزونتر میسازد.
رقم بین 240 یا بیشتر خطرناک است.
ـ نشانههای کلسترول چیستند؟
کلسترول بیش از اندازه، شما را بیمار نمیکند اما اگر در شریانهایتان انباشته شود، جریان خون به مغز و قلب را مسدود نموده و موجب حملهی قلبی یا سکتهی مغزی میگردد. به محض اینکه دریافتید، کلسترولتان بالاست، امکان دارد در سرخرگهایتان انسداد ایجاد کند. پس شروع درمان اهمیت بسزایی دارد ولو اگر حالتان خوب باشد.
ـ انواع گوناگون کلسترول
کلسترول همراه با پروتئین در سراسر بدن شما جریان مییابد. ترکیب کلسترول (یک لیپید) و پروتئین را چربی پروتئیندار نامند. چگالی (تراکم) این دو ماده بسته به مقدار پروتئین و چربیشان، زیاد و کم است.
چربی پروتئیندار با وزن مخصوص اندک یا سبک (کلسترول بد و زیانبار): کلسترول زیانبخش است و عمدتا به آن نوع چربی گویند که میزان ناچیزی پروتئین داشته باشد. اینگونه چربی ممکن است شریانها را بند آورد. در صورتی که مقدار کلسترولتان زیادتر از حد باشد، پزشک از شما میخواهد که از حد آن بکاهید.
چربی حاوی پروتئین با وزن مخصوص زیاد یا سنگین (کلسترول خوب و مفید): کلسترول مطلوب است و مقدار پروتئین آن بیش از چربی میباشد. چربی یاد شده کمک میکند کلسترول زیانبار از بدن زدوده شود تا شریانها را مسدود نسازد. میزان زیاد چربی مذکور، بدن را از حملهی قلبی در امان نگه میدارد.
ـ تری گلیسیرید
نوع دیگر چربی خون است که در تندرستی شما اثر دارد. در صورتی که گلیسیرید و کلسترول بدتان بیش از حد باشد، احتمال حملهی قلبی بیشتر است.
شاید اطلاعات فوق به شما یاری کند که بیندیشید «اچدیال»، کلسترول «سالم» و «ایدیال» کلسترول «ناسالم» است، یا به یاد بسپارید که میزان «اچدیال» باید زیاد و مقدار «الدیال» کم باشد.
کارشناسان، مناسبترین اندازه را برای هر گونه کلسترول تعیین کردهاند ارقام کلسترولی خویش را با مقادیر ذیل بسنجید:
«الدیال» باید کمتر از 100 باشد. این چربی، خطر امراض قلب را افزایش میدهد. از این روی، هر چه مقدارش کمتر باشد بهتر است. رقم 160 یا بالاتر مخاطرهآمیز است.
«اچدیال» باید بیش از 40 باشد. هر گاه مقدارش بیش از 160 باشد، در مراقبت از حملهی قلبی موثر است. زیر 40، خطر بیماریهای قلبی را میافزاید. هر چه مقدار چربی مزبور فزونتر باشد، بهتر است. «اچدیال» زیاد در کاستن از میزان «الدیال» اثربخش است.
«تری گلیسیرید» باید کمتر از 150 باشد. رقمی بیش از آن ممکن است خطر امراض قلبی را بیفزاید.
ـ عوامل افزایش کلسترول
چند عامل در بالا رفتن کلسترول تاثیر دارد. از جمله:
جیره (برنامه)ی غذایی: مصرف زیاده از حد چربی اشباع شده و کلسترول میتوانند کلسترولتان را افزایش دهند. چربی اشباع شده و کلسترول در مواد غذایی حاصل از حیواناتی (نظیر گاو، گوساله، خوک، شیر، تخممرغ، کره و پنیر) بسیاری از غذاهای بستهبندی شده، کرهی نباتی (گیاهی) تغلیظ شده، روغن نباتی و میانوعدههایی همچون کلوچه، بیسکویت بیشکر و سیبزمینی سرخ شده (چیپس) یافت میشود.
وزن: احتمال دارد وزن، مقدار گلیسیرید را بیفزاید و «اچدیال» خوب و مفید را بکاهد.
میزان فعالیت: ممکن است ورزش نکردن و تحرک نداشتن اندازههای «الدیال» بد و زیانبخش را افزوده و «اچدیال» را کاهش دهد.
تندرستی عمومی: امراضی مثل کمکاری غدهی تیروئید را افزون سازد. امکان دارد استعمال دخانیات، مقدار «اچدیال» را کمتر کند.
سن و سال: کلسترول پس از 20 سالگی شروع به افزایش میکند. معمولا در مردان بعد از 50 سالگی مقدار ثابت دارد و در زنان تا زمان یائسگی تقریبا به صورت اندک باقی میماند. پس از آن، میزان کلسترول آنان تا حدی همان قدر مردان میماند.
پیشنیهی خانوادگی: بعضی افراد وارث بیماری نادری به نام «اختلال چربی» هستند که موجب افزایش بسیار زیاد کلسترول مطلق (عمومی)، فزونی خیلی جزیی «اچدیال» و گلیسیرید فراوان میگردد. اگر دچار چنین مشکلی هستید، لازم است درمان را از جوانی آغاز کنید.
ـ طریقهی تشخیص کلسترول زیاد
پزشکان برای بررسی میزان کلسترول نتیجهی آزمایش را ملاک میگیرند.
آزمایش ناشتای کلسترول (یا تجزیهی چربی)، کاملترین نوع آزمایش بوده و «اچدیال»، «الدیال» و «تری گلیسیرید» را شامل میشود. انجام این آزمایش ایجاب میکند که شخص پیش از انجامش بین 12 ـ 9 ساعت چیزی نخورده و نیاشامیده باشد.
یک آزمایش سادهی کلسترول میتواند کلسترول کامل (مطلق) و «اچدیال» را بسنجد. قبل از انجام آزمایش یاد شده، خوردن مجاز است. گاهی پزشکان نخست دستور این آزمایش را میدهند تا هر آینه معلوم شود که مقادیر کلسترول و «اچدیال» کسی به ترتیب زیاد یا کم است. در این صورت آزمایش ناشتای کلسترول باید در مورد وی انجام پذیرد.
ـ شیوهی مداوای کلسترول
دو شیوهی عمدهی درمان عبارتند از تغییرات سبک زندگی، مصرف دارو هدف از مداوا، کاستن از کلسترول بد و زیانبار (الدیال) و تقلیل خطر بروز حملهی قلبی است. افزون بر این، افزایش «کلسترول خوب و مفید» (اچدی ال) ضرورت دارد. پارهای دگرگونیهای شیوهی زندگی برای تمام افراد دارای کلسترول زیاد مهم است. شاید پزشکتان بخواهد که شما:
از تغییرات تغذیهای درمانی سبک زندگی (تیالسی) پیروی کنید که منظور آن کاستن از چربی اشباع شده است. برنامهی غذایی «تیالسی» به شما مدد میکند که فرا بگیرید با انتخاب گوشتهای لخم، از فرآوردههای کم چرب یا فاقد چربی و چربیهای مفید همانند روغن زیتون و روغن دانهی کلم روغنی (کانولا) استفادهی بهینه کنید.
کاهش وزن: هر آینه لازم باشد کم کردن فقط 10 ـ 5 پوند (3/2 تا 5/4 کیلوگرم) از وزن بدن به تقلیل کلسترول و تریگلیسیرید میانجامد. همینطور کاستن وزن سبب پایین آمدن میزان فشارخون میگردد.
بر فعالیت خوش بیفزایید: ورزش قادر است «اچدیال» (مطلوب را افزوده و احتمالا در تنظیم وزن بدن شخص موثر میافتد.
چنان چه سیگار میکشید، ترکش کنید. این عمل باعث میشود که بر میزان «اچدیال» خویش بیفزایید و سلامت قلب خویش را بهبود بخشید.
پارهای اوقات تغییرات سبک زندگی، خود به تنهایی کافیاند. هر آینه آنها را چند ماه بیازمایید ولی مقدار کلستروتان به اندازهی کافی کاهش پیدا نکرد احتمالاً پزشکتان داروی کاهندهی کلسترول موسوم به «استاتین» تجویز میکند. به علاوه، ممکن است جهت کاستن از مقدار تریگلیسیرید یا افزایش «اچدیال» به داروهایی نیازمند باشید.
در صورتی که میزان کلسترول شما خیلی بالا باشد یا ناراحتی دیگری دارید که بروز حملهی قلبی را میسر میسازد، باید بیدرنگ مصرف دارو را شروع کنید. کسانی که در معرض خطر شدید حملهی قلبی هستند، باید مقادیر زیادی «استاتین» مصرف نمایند تا مقدار کلسترول «الدیال» خود را بکاهند تا مقدار کلسترول «الدیال» خویش را کاهش دهند، امکان ابتلایشان به حملهی قلبی کمتر است. به منظور آگاهی از احتمال خطر، وسیلهی میان کنشی را به کار گیرید تا خطر را بر شما معلوم گرداند.
مهم این است که دارویتان را درست مطابق دستور پزشک میل کنید. هر گاه استفاده از دارو را متوقف سازید، میزان کلسترولتان به وضع اول برمیگردد.
ضرورت ایجاب میکند که سطح کلسترولتان را مرتب بیازمایید. چه بسا نتایج آزمایش به شما کمک میکند که بدانید آیا تغییرات شیوهی زندگی اثر داشته یا هنوز هم به چند داروی مختلف احتیاج دارید.
پینوشت:
AARP