یک اثر نقاشی به وسعت یک کافه است

این قسمت: توپولوژی

نویسنده: زهره شایسته‌فر، هنرمند و پژوهشگر هنرهای تجسمی، دانش آموخته دکترای پژوهش هنر

در دسته‌‌‌ای از نقاشی‌های ایرانی دوره صفوی که فاقد پرسپکتیو و راهی روشن برای درک اثر نیست و به مخاطب اجازه ورود به فضای نقاشی را نمی‌دهند. از طریق فضای توپولوژیک می‌توان روابط موجود در نقاشی را دریافت کرد. این نوعی فضای نامحسوس هندسی از نوع اقلیدسی است که در قرن یازدهم هجری قمری/هفدهم میلادی توسط ریاضیدان آلمانی، گوتفرید ویلهلم لایبنیتس، متاثر از منطق دکارتی، برای ساختن فضاهای ذهنی و خیالی ابداع شد. ما این فضای توپولوژیک را در پیکرهای زن و مرد در تک‌برگی‌های قرن یازدهم هجری قمری/ هفدهم میلادی می‌بینیم. اگر سه شکل اصلی در هنر، یعنی مثلث، مربع و دایره را یک شکل واحد در نظر بگیریم، زن و مرد حاضر در نقاشی‌های ایرانی، نه بر اساس جنسیت، بلکه انسان‌بودن ملاحظه می‌شوند. اگر دقت بیشتری به تک‌برگی‌ها داشته باشیم،‌ متوجه می‌شویم که مکان مشخص نیست. مخاطب، مکان را نمی‌بیند، بلکه فقط سکوت و صفحه ساده را می‌بیند.

در نهایت نیز نویسنده متن حاضر با الهام از تک برگه‌های دوره صفوی سکوت، عشق، زندگی، مدیتیشن، تفکر را بر مبنای فضاهای اندرونی معماری خانه‌های قدیمی ایرانی که حوضی را در خود جای داده‌ بودند و همچنین با توجه به نکته‌ای که در مثنوی معنوی مولانا آمده است: «هر کسی از ظن خود شد یار من!» اثر حاضر را خلق کرد.