دستانی که عشق میسازد
- شناسه خبر: 1204
- تاریخ و زمان ارسال: 23 شهریور 1401 ساعت 12:35
- بازدید :
گفتوگو: ناهید نقدی
هرساله با برپایی دستجات عزاداری و سینهزنی و علامتکشی شیفتگان اباعبدا…الحسین و یاران باوفایش ارادت و عشق خالصانه خود را ابراز میکنند و چهره شهر با پرچمهای “لبیک یاحسین” چشمنواز میشود؛ و حالا این روزها شمیم اربعین و عزاداری سید و سالارشهیدان در شهرمان پیچیده و اینچنین است که هزاران عاشق دل به دریای عظمت امام حسین(ع) سپرده و کربلا و مجالس عزای امام حسین(ع) را چون نگینی درآغوش میگیرند و هرکس به اندازه معرفتش از این خرمن بهره برمیدارد.
«انَّ لِقتل الحسین علیه السلام حرارهً فی قلوب المومنین لا تَبُرد ابدا.
پیامبراکرم صلیا… علیه و آله و سلم فرمود: برای شهادت حسین علیهالسلام، حرارت و گرمایی در دلهای مومنان است که هرگز سرد و خاموش نمیشود.
به همین مناسبت با «میلاد شریفنژاد» یکی از شیفتگان اهلبیت و احیا کننده رشته علامتسازی در استان قزوین به گفتوگو نشستیم تا از تاریخچه و جایگاه علم و علامتسازی برایمان بگوید.
ـ لطفا خودتان را به طور اجمالی معرفی بفرمایید:
من میلاد شریفنژاد ملقب به میلاد حاج غلام، فرزند غلامرضا متولد سال 1367 در محله مولوی شهر قزوین هستم.
پدربزرگ بنده (معروف به رضا لاستیکی) از خادمین مسجد محمد خانبیک قزوین در دهه 20 خورشیدی بودند، ایشان از علمداران شهر بودند که در آن ایام یک علامت تک تیغ شخصا ساختند و در مسجد محمد خانبیک قراردادند که بعدها این علم شهرت بسیار زیادی یافت و الان طبق اطلاعات بهدست آمده در مجموعه شخصی یکی از مسئولین نگهداری میشود.
ـ چند سال است که مشغول به این حرفه هستید؟
با توجه به علاقه فراوان به این هنر و شور و اشتیاق حسینی تصمیم گرفتم که خودم وارد این حرفه بشوم و از سال 1389 به صورت نیمهوقت در کنار بعضی از دوستان و اساتید کار می کردم تا بتوانم این حرفه را یاد بگیرم و امروز خداراشکر میکنم که “احیا کننده رشته علامتسازی در استان قزوین” هستم و پروانه تولید از اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری دارم.
ـ به نظر شما جایگاه این هنر در ایران و نماد عَلَم در عاشورا نشانگر چیست؟
عَلَم یا علامت از ایران باستان در فرهنگ ما وجود داشته اما نه به این شکل و نقش؛ عَلَم به نشانه علمدار کربلا حضرت ابوالفضل(ع) است که یک پرچم بوده با تزیینات خاص زمان خود و همچنان که میدانید با گذشت سالها اساتید هنرمند برای عرض ارادت خود با تغییر نقش و طرح، علم را به سبک امروزی در آوردهاند و بسیار قابل احترام هست.
ـ عَلَم از چه قسمتهایی تشکیل شده و نمادهای روی علم چه مفهومی دارد؟
عَلَم به چند بخش تقسیم میشود که شامل شاستی، تیغهها، حیوانات، تزیینات شال و پر میباشد.
شاستی عَلَم، نماد کشتی و برگرفته ازجمله “انالحسین مصباح الهدی وسفینه النجاه” است.
تیغههای علم شبیه سرو و نشانه راست قامتی و ایستادگی اهلبیت هست که روی تیغهها آیاتی از قرآن کریم و یا ابیاتی از شعرهای مذهبی نقش بسته است.
زنگ یا حیدریهای علامت نشانه زنگ وغل و زنجیر کاروان اسرا است.
دهنه اژدرهای کنار تیغهها نماد ناپاکی و پلیدی هست که در علم رو به بیرون نگاه میکنند که منظور این است که هر چه ناپاکی و پلیدی هست از عَلَم به دور است.
ـ فلسفه حیوانات روی عَلَم چیست؟
مجسمه حیوانات مورد استفاده شده از قبیل شیر که نشانه ملی و مذهبی ما ایرانیها هست و بهخاطر لقب اسدا… حضرت علی(ع) میباشد. طاووس: نشانه امام زمان حضرت مهدی روحی فدا که طاوس اهلجنت هستند. براق: حیوانی که تنی از اسب و سری از انسان دارد که گفته میشود همان موجودیست که حضرت محمد(ص) را به عرش برد.
خروس: نشانه غیرت و اذان گویی حرم ـ قوچ: نماد حضرت ابراهیم ـ آهو: نماد امام رضا علیهالسلام ـ شتر: نماد کاروان امام حسین (ع) ـ اسب: نماد ذوالجناح اسب امام حسین (ع) ـ هدهد: نشانه حضرت سلیمان ـ ماهی: نشانه حضرت یونس ـ پنجه: نشانه دست بریده سقای دشت کربلا ـ کبوتر: نشانه کبوتری که خبر شهادت امام حسین (ع) را با بال خونی به مدینه برد.
تمام این نمادها به مرور زمان و با ذوق و سلیقه اساتید به عَلَم اضافه شدهاند، به جهت زیباترکردن ومرتبطتر کردن عَلَم به اهلبیت.
ـ در گذشته علامتها دستساز بودند؛ امروزه چطور ساخته میشوند؟
از جمله اساتید فولادگری استاد محمد اسمال، طاهر، میرزاعباس، حاج علیمحمد فولادگر، حاج محمد بیاض، حسین قفلی، اکبربهمن، حسن صفر و … هستند که اعجوبه فن فولادگری بودهاند.
در قدیم تمام علمها با دست ساخته میشد و از ارزش و فن هنری بالایی برخوردار بودند.
ولی امروزه با توجه به ابزارآلات صنعتی جدید و پیشرفته ساخت علم تا حدی راحتتر شده. عدهای از سازندهها هستند که برای راحتی بیشتر علمها را به صورت سریسازی ساختند که به علم بازاری معروف شد؛ این دسته از علامتها از نظر محتوا به یک صورت هستند که تنها فرقشان در متریال و نوع ساخت هست که به صورت پرس و ماشینی و قالب انجام میشود اما در هنر فولادگری هر ضربه چکش به آهن سخت با ذکر علمدار کربلا و امام حسین (ع) پیش میره؛ وقتی یک عَلَمرا شروع میکنیم بسازیم اول نیت میکنیم و با کسب اجازه از علمدارکربلا شروع به ساختش میکنیم که از طراحی تیغه و طرح انبرک و برش تیغه شروع میشود سپس طراحی نوشتن آیات و ابیات روی تیغه و اسید کاری و پرداخت کاری هست.
ساخت حیوانهای مورد نظر با برش الگو آغاز شده و با چکش و حرارت شکل داده میشوند که به صورت یک تکه و چند تکه اجرا میگردد.
ساخت علم دستساز حداقل به یکسال زحمت تلاش نیاز دارد که یک علم کاملا دستساز ساخته شود.
علم ازیک تیغه تا 15 تیغه از قدیم موجود هست ولی با گذشت زمان با توجه به سودجویی و سلایق افراد تا 63 تیغه و بالاتر هم رسید.
ـ درخصوص آداب عَلَمکشی توضیحاتی بفرمایید؟
آیین علمکشی در سال 1396 در فهرست میراث ملی ناملموس به ثبت رسید.
از آداب علمداری و علمکشی میتوان به ادب و احترام و سفرهدار بودن و صاف و ساده بودن اشاره کنم که جزو اصلیترین آداب یک علمدار و علمشان دستگاه امام حسین (ع) هست.
علمدارها با علمشان حرف میزنند و اشک میریزند و با دلی صاف به عزاداران خدمت میکنند.
علمکشها در قدیم بسیار حرمت و احترام داشتن و هر کسی اجازه حمل علم را نداشته و تنها افراد متدین بودند که علم را به دوش خود حمل میکردند.
بزرگترین شرط علمداری و علمکشی ادب است، ادب و احترام به افراد.
دیده شده برخی از افراد که هیچ عشق و علاقهای به این دستگاه نداشتند، با انجام یکسری حرکات نابهجا باعث خراب شدن وجهه علمدار و علمکش شدند! دوستان علمداری و علمکشی برای شهرت و مقام دنیوی نیست.
ـ درخواست شما از مسئولین چیست؟
از مسئولین محترم درخواست دارم بهجای جلوگیری از ساخت و نصب و حرکت علم، فرهنگ درست آن را در رسانهها به تصویر بکشانند تا مردم عادی بدانند که علمدار و علمکش واقعی چه شخصیتی دارد.
ـ به نظر شما استقبال نسبت به گذشته چگونه است؟
بهخاطر یکسری از مسائل پیش آمده مسئولین از نصب و حرکت علم در هیاتها جلوگیری میکنند و با این روش استقبال از مراسم کمتر میشود و متاسفانه نسل علمسازها از بین میرود.
علامتهای فاخری در سطح جهان وجود دارد که در موزههای داخلی و خارجی نگهداری میشوند.
پس بیایید با زنده نگهداشتن این هنر بینظیر از انقراض آن جلوگیری کنیم.