نقش رسانه در احیای فرهنگ‌های محلی
- شناسه خبر: 53918
- تاریخ و زمان ارسال: 4 اسفند 1403 ساعت 07:30
- بازدید :
آرزو سلخوری
رسانه‌ها می‌توانند همانند یک پل ارتباطی میان گذشته و آینده عمل کنند؛ ابزاری که سنت‌ها و هویت‌های محلی را به نسل‌های جدید انتقال می‌دهد، فرهنگ‌های فولکلور، که شامل ادبیات شفاهی، رسوم، موسیقی، باورها و حتی زبان بدن مردم هر منطقه می‌شود، اغلب در سایه گفتمان‌های مدرن کم‌رنگ شده و در برخی موارد به فراموشی سپرده می‌شوند.
اما در جهان امروز، رسانه‌های دیجیتال این امکان را فراهم کرده‌اند که حتی یک عبارت محلی، یک بیت شعر یا یک ضرب‌المثل بومی، بتواند در عرض چند ساعت میلیون‌ها نفر را با خود همراه کند؛ نمونه‌ای از این قدرت رسانه را در ۲۲ بهمن امسال دیدیم، یک مادر گلپایگانی در میان راهپیمایی شعاری را فریاد زد: «صل علی سترکه، چشما ترامپ بترکه» این جمله کوتاه اما پرمفهوم، بلافاصله توجه کاربران فضای مجازی را به خود جلب کرد.
اما نکته جالب این بود که کمتر کسی معنای دقیق آن را می‌دانست؛ همین موضوع باعث شد که رسانه‌ها، از شبکه‌های اجتماعی گرفته تا خبرگزاری‌های رسمی، به بررسی آن بپردازند و برای مخاطبان توضیح دهند که «سترکه» در لهجه گلپایگانی به دود اسپند اشاره دارد که برای دفع چشم‌زخم به کار می‌رود.
در کمتر از چند ساعت، اصطلاحی که شاید تا پیش از این تنها در محافل بومی گلپایگان شنیده می‌شد، در سطح ملی مطرح شد؛ بسیاری از مردم با کنجکاوی به دنبال ریشه‌های آن رفتند، محتوای فرهنگی مرتبط با آن را جست‌وجو کردند و حتی افراد غیرگلپایگانی از این اصطلاح در مکالمات خود استفاده کردند.
این پدیده بار دیگر نشان داد که رسانه‌ها، مخصوصا در عصر دیجیتال، چگونه می‌توانند یک عنصر فرهنگی را از دایره محدود جغرافیایی خارج کرده و آن را به بخشی از حافظه جمعی تبدیل کنند؛ احیای هویت‌های محلی در عصر رسانه‌های دیجیتال در گذشته، حفظ و انتقال فرهنگ‌های فولکلور عمدتاً وابسته به نقل‌قول‌های شفاهی بود.
داستان‌ها، ضرب‌المثل‌ها و اشعار از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شدند، اما این روش انتقال همیشه با خطر فراموشی همراه بود؛ ظهور رسانه‌های مکتوب و پس از آن صوتی و تصویری، تا حدی این مشکل را حل کرد، اما همچنان بسیاری از فرهنگ‌های محلی در برابر موج جهانی‌سازی آسیب‌پذیر باقی ماندند.
با ظهور شبکه‌های اجتماعی، این معادله تغییر کرد، امروزه یک ویدئوی کوتاه، یک توییت یا یک پست اینستاگرامی می‌تواند ظرف چند ساعت، یک عبارت محلی را به موضوع گفت‌وگوی میلیون‌ها نفر تبدیل کند اما این اتفاق تنها زمانی ارزشمند است که رسانه‌ها به درستی از آن بهره ببرند و به جای مصرف سطحی، به تحلیل و معرفی عمیق‌تر آن بپردازند.
ماجرای «صل علی سترکه» نمونه‌ای از همین روند است، اگر این شعار فقط در حد یک ویدئو پربازدید باقی می‌ماند، شاید تاثیر ماندگاری نداشت اما ورود رسانه‌ها به این بحث، باعث شد که ابعاد فرهنگی آن مورد توجه قرار بگیرد.
کارشناسان به توضیح مفهوم «سترکه» پرداختند، مردم درباره فرهنگ گلپایگان کنجکاو شدند و این اصطلاح محلی وارد زبان عامه شد.
چرا رسانه‌ها باید به فرهنگ‌های محلی توجه کنند؟
1ـ حفظ تنوع فرهنگی: جهان مدرن، با تمام جذابیت‌هایش، گاهی باعث یکسان‌سازی فرهنگی می‌شود. بسیاری از زبان‌ها، گویش‌ها و آداب‌ورسوم در حال فراموشی‌اند، زیرا رسانه‌های جریان اصلی عمدتا به فرهنگ‌های غالب توجه دارند اما پوشش رسانه‌ای از فرهنگ‌های محلی می‌تواند به حفظ این تنوع کمک کند.
2ـ تقویت هویت اجتماعی: وقتی یک جامعه محلی ببیند که فرهنگ و زبانش مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، احساس ارزشمندی و هویت بیشتری خواهد داشت، این امر باعث می‌شود که مردم خودشان نیز در حفظ و ترویج آن کوشا باشند.
3ـ ایجاد ارتباط میان نسل‌ها: رسانه‌ها می‌توانند پلی باشند میان نسل‌های قدیم و جدید. بسیاری از جوانان با اصطلاحات و باورهای گذشتگان خود بیگانه‌اند، اما اگر این مفاهیم در بستر رسانه‌های مدرن ارائه شوند، ارتباط بهتری با آن برقرار خواهند کرد.
4ـ جذب گردشگر فرهنگی: بسیاری از گردشگران به دنبال تجربه‌های بومی و اصیل هستند، اگر رسانه‌ها به درستی فرهنگ‌های محلی را معرفی کنند، می‌توانند باعث افزایش علاقه گردشگران داخلی و خارجی به این مناطق شوند.
مسئولیت رسانه‌ها در قبال فرهنگ‌های فولکلور
نقش رسانه در احیای فرهنگ‌های محلی تنها به انتشار ویدئوهای پربازدید محدود نمی‌شود. این پدیده دو جنبه دارد؛ یک وجه مثبت که باعث شناساندن فرهنگ‌های بومی می‌شود و یک وجه منفی که ممکن است منجر به تحریف یا مصرف سطحی آن فرهنگ‌ها شود.
برای مثال، اگر رسانه‌ها تنها به بازنشر اصطلاحات محلی بدون توضیح ریشه‌های آن بپردازند، ممکن است معنای واقعی آن دچار دگرگونی شود، نمونه‌های زیادی از این موضوع را در سال‌های اخیر دیده‌ایم که برخی اصطلاحات محلی در فضای مجازی دست‌به‌دست شده‌اند، اما به‌دلیل عدم آگاهی کافی، مفهوم اصلی آن‌ها تغییر کرده است.
رسانه‌های حرفه‌ای باید در این میان نقش راهنما را ایفا کنند، وقتی یک اصطلاح یا رفتار فرهنگی در فضای مجازی ترند می‌شود، رسانه‌ها وظیفه دارند به ریشه‌یابی و تحلیل آن بپردازند، متخصصان حوزه فرهنگ را وارد این گفت‌وگو کنند و زمینه‌ای برای درک عمیق‌تر آن فراهم آورند.
ماجرای «صل علی سترکه» نشان داد که حتی یک جمله کوتاه محلی می‌تواند با کمک رسانه‌ها به یک پدیده ملی تبدیل شود؛ این اتفاق یک بار دیگر ثابت کرد که رسانه‌های دیجیتال می‌توانند در احیای فرهنگ‌های فولکلور نقشی کلیدی داشته باشند.
اما این فرآیند باید هوشمندانه مدیریت شود تا نه‌تنها از تحریف و سطحی‌سازی جلوگیری شود، بلکه به درک و حفظ صحیح این فرهنگ‌ها کمک کند. اگر رسانه‌ها به جای تمرکز صرف بر جذابیت‌های بصری و لحظه‌ای، به تحلیل و توضیح عمیق‌تر فرهنگ‌های محلی بپردازند، می‌توانند در حفظ تنوع فرهنگی، تقویت هویت اجتماعی و انتقال دانش بین نسلی نقش بی‌بدیلی ایفا کنند.
«سترکه» تنها یک نمونه است؛ در سراسر ایران، هزاران اصطلاح، باور و رسم محلی در انتظار کشف و معرفی‌اند، وظیفه رسانه‌هاست که این میراث ارزشمند را از فراموشی نجات دهند.
