لزوم عقیم‌سازی و نگهداری سگ‌های بلاصاحب

سیدمرتضی حسینی، کارشناسی ارشد مدیریت و کارشناس روابط عمومی

در دنیا بیش از 900 میلیون سگ وجود دارد که بسیاری از این سگ‌ها ولگرد یا به عبارتی بلاصاحب هستند. فلذا یکی از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻬﻢ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در جوامع مختلف وﺟﻮد ﺳﮕ‌ﻬﺎی وﻟﮕﺮد به واسطه تعداد بالا و امکان انتقال بیماری و گزش است. اﮔﺮﭼﻪ ﺳﮓ از دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺸﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﺑﻴﺶ از ﻫﺰاران ﺳﺎل از اﻫﻠﻲ ﺷﺪن اﻳﻦ ﺣﻴﻮان و ﻧﻘﺶ ﻣﻔﻴﺪ آن در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮ ﻣﻲ‌ﮔﺬرد، وﻟﻲ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﻴﻤﺎرﻳ‌ﻬﺎی ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻦ ﺣﻴﻮان و اﻧﺴﺎن و ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻓﺘﺎدن ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧ‌ﻬﺎ، اﻣﺮوز در ﻫﻴﭻ ﻧﻘﻄﻪ‌ای ﺣﻀﻮر آزاد ﺳﮕ‌‌‌ﻬﺎی ﺑﺪون ﺻﺎﺣﺐ در ﺧﻴﺎﺑﺎﻧ‌‌‌‌ﻬﺎ اﻣﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‌ای ﻧﻴﺴﺖ و ﻻزم اﺳﺖ اﻗﺪاﻣﺎت اﺳﺎﺳﻲ در ﺧـﺼﻮص ﻛﻨﺘﺮل اﺻﻮﻟﻲ اﻳﻦ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑه عمل آﻳﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻔﺎد ﺑﻨﺪ 15 ﻣﺎده 55 ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻬﺮداری، ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﺷﻴﻮع اﻣﺮاض ﺳﺎرﻳﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﺟﻤﻊ‌آوری ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻼﺻﺎﺣﺐ و دﻓﻊ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﺮﻳﺾ، ﻣﺰاﺣﻢ و وﻟﮕﺮد از جمله وﻇﺎﻳﻒ ﺷﻬﺮداری می‌باشد.

در عصر جدید و ظهور و بروز دستگاه‌ها و نهادهای مختلف در زندگی بشری، نهادهای مختلفی برای ایجاد نظم و امنیت و ارائه خدمات برای سهولت زندگی مردم شکل یافت و ساختار جامعه و زندگی بشری را با تحول عظیمی مواجه ساخت.

طی قرن گذشته و حاضر دستگاه‌ها و نهادهای مختلفی تشکیل شد و هر کدام بخشی از ساختار جامعه را در راستای ارائه خدمات به مردم بر عهده گرفتند؛ از نظمیه قدیم تا کلانتری و پلیس جهت ایجاد نظم و امنیت گرفته تا شفاخانه و بهداری و بیمارستان برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های مختلف و سلامت مردم، که همگی نقشی اساسی در زندگی بشر داشته‌اند.

اما یکی از نهادهایی که گستره زیادی بر زندگی مردم دارد و وجوه مختلف زندگی مردم را دربر می‌گیرد شهرداری‌ها هستند. شهرداری‌ها به خاطر ساختار و شرح وظایف قانونی گستره فراوانی بر زندگی شهروندان دارند؛ اگر دستگاه‌ها و نهادهای دیگر دولتی و غیر دولتی و عمومی فقط در یک حوزه خاص فعالیت می‌کنند، حوزه‌ای نیست که به شهرداری‌ها مربوط نباشد یا حوزه‌ای نیست که به شهرداری‌ها ارتباطش ندهند.

فارغ از تمام وظایف قانونی و شرح وظایف کاری در حوزه‌های عمرانی، شهرسازی، خدمات شهری، گسترش و توسعه فضای سبز شهری، آتش‌نشانی و خدمات ایمنی، حمل و نقل و کسب و کار و … یکی از اموری که در حوزه اجتماعی و البته بهداشتی بر اساس بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها بر عهده شهرداری‌هاست، جمع‌آوری سگ‌های ولگرد است که البته در گذشته به نام طرح اتلاف سگ‌های ولگرد شناخته می‌شد که شهرداری‌ها با محوریت فرمانداری و نظارت شبکه بهداشت و درمان این طرح را اجرا و این حیوانات را به شیوه‌های مختلف معدوم می‌کردند.

(بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌: جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی و اعلام اینگونه بیماری‌ها به وزارت بهداشت، دامپزشکی و شهرداری‌های مجاور هنگام بروز آنها و دور نگه داشتن بیماران مبتلا به امراض ساریه و معالجه و دفع حیواناتی که مبتلا به امراض ساریه بوده و یا بلاصاحب و مضر هستند.)

با گسترش و فعالیت سازمان‌های مردم نهاد در حوزه حمایت از حیوانات و سیل اعتراضات حامیان حیوانات و این سازمان‌ها در کل کشور به معدوم ساختن سگ‌ها، طرح اتلاف سگ‌های ولگرد متوقف گردیده و طرح جمع‌آوری زنده‌گیری و نگهداری از سگ‌های بلاصاحب جایگزین گردید.

طرح جمع‌آوری، زنده‌گیری، عقیم‌سازی و نگهداری سگ‌های ولگرد بر اساس دستورالعمل اتلاف سگ‌های ولگرد و کنترل حیوانات ناقل بیماری مصوب سال ۱۳۸۷ چند سالی است که در کلان‌شهرها و برخی مراکز استان‌ها اجرا گردیده است که از همان آغاز طرح  با انتقادات جدی سازمان‌های حمایت از حیوانات در خصوص شیوه اجرای این طرح نظیر زنده‌گیری و شرایط نگهداری و … مواجه گردیده است.

پس از ممنوعیت طرح اتلاف سگ‌های ولگرد و تصویب دستورالعمل جمع‌آوری سگ‌های بلاصاحب و کنترل حیوانات ناقل بیماری و عدم اجرای طرح پیشین اتلاف، تعداد سگ‌های ولگرد و بلاصاحب در سطح شهرها و روستاها افزایش یافت.

در همین راستا دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد که در ستاد مرکزی کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان در سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در بهمن ماه 87 به تصویب رسیده بود با جدیت بیشتری دنبال شد.

اهداف تهیه این دستورالعمل عبارت است از کنترل بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان و انسان از طریق شناسایی کانون تجمع سگ‌های ولگرد و کنترل جمعیت آنها با انتخاب روش مناسب و ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی در خصوص رعایت اصول بهداشتی در مواجهه با حیوانات مزاحم (با اولویت سگ‌های ولگرد).

از جمله مهم‌ترین معضلات و مشکلات ناشی از افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد، شیوع بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان و انسان و افزایش آن در جمعیت دامی و انسان و انتقال بسیاری از بیماری‌ها از سگ به انسان می‌باشد، پس ضرورت اجرای دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد بیش از پیش احساس می‌شود.

همچنین سگ‌های ولگرد به عنوان یکی از عوامل اصلی حمله و گزش به انسان مطرح هستند که در موارد عدیده‌ای گزش انسان توسط سگ (بدون انتقال بیماری) منجر به مرگ بالاخص در اطفال می‌گردد که موجب سلب آسایش عمومی در شهرها و روستاها شده و به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل آلوده‌کننده پارکها و تفرجگاه‌ها مطرح است. به این سبب که سگها دارای قابلیت تولید مثلی بسیار بالا هستند، جمعیت سگهای ولگرد در صورت اجرا نشدن برنامه‌های کنترل و مبارزه، سریعا افزایش یافته که خطرات فراوانی برای شهروندان به دنبال خواهد داشت).

در واقع پس از ممنوعیت طرح اتلاف سگ‌های ولگرد و تصویب دستورالعمل جدید، شاهد افزایش تعداد سگ‌های ولگرد و تردد دسته جمعی و گله‌ای این سگ‌ها در سطح شهرها و معابر بودیم که اعتراضات مردمی را در پی داشت و البته با چالش‌هایی نیز روبرو شده است.

از ابتدای آغاز این طرح که با استقبال شهروندان روبرو گردیده بود سازمان‌های حمایت از حیوانات و برخی از حامیان حیوانات (تاکید می‌کنم برخی) به جای اینکه در کنار شهرداری‌ها قرار گرفته با توجه به اینکه هیچ یک از شهرداری‌ها در این طرح تجربه‌ای نداشتند، به جای همکاری بنای اعتراض نداشتند و از نحوه جمع‌آوری و شرایط نگهداری گرفته تا تغذیه و معاینه دوره‌ای و عقیم‌سازی انتقاد داشتند.

علی ای‌حال با تمام اعتراضات و انتقادات و کم وکاستی‌ها و بی‌تجربگی‌ها، این طرح در برخی شهرستان‌ها در حال انجام است و مراکز نگهداری در برخی شهرها مشغول فعالیت هستند و رضایت اکثریت شهروندان را هم با خود به همراه دارند.

در پایان باید اذعان داشت در حوزه فرهنگی ـ اجتماعی نمی‌توان رضایت همه را به دست آورد و انجام و یا عدم انجام هر موضوعی از این دست موافقان و مخالفان خود را دارد؛ پس آنچه حائز اهمیت است رضایت اکثریت شهروندان است.

بدون شک طرح نگهداری از سگ‌های بلاصاحب طرح نو و تازه‌ای است و شهرداری‌های حوزه شهرستان‌ها تجربه چندانی در این امر ندارند. پس لازم است شهروندان عزیز، حامیان حیوانات و دستگاه‌های ذیربط نظیر: محیط زیست، دامپزشکی، بهداشت و … شهرداری‌ها را در این امر و برای هرچه بهتر اجرا شدن این طرح و نگهداری از این حیوانات یاری رسانند.