گرچه سرقت، اولین جرم در جامعه انسانی نیست که وقوع نخستین جرم را باید در منازعه خونین هابیل و قابلین جُست؛ اما می توان سرقت را یکی از قدیمی ترین، متنوع ترین و شایع ترین جرایمی دانست که نه تنها رنگ فراموشی به خود نگرفته، بلکه با گذشت زمان و گسترده شدن جوامع، گستردهتر شده و اشکال مختلفی یافته است. جرمی که با انگیزههای مختلف مجرمان، همواره بوده و قطعا در آینده هم با شگردهای تازهتری ادامه خواهد یافت.
سرقت به خودی خود، سبب بروز تشویش و نا امنی در مالباخته میگردد، اما در میان انوع سرقت، سرقتهای زورگیرانه یا آن گونه که در حقوق از آن نام برده میشود «سرقت به عنف» از جمله جرایمی هستند که احساس ناامنی را در جامعه ترویج داده و سبب تزلزل امنیت اجتماعی و موجب بحران روحی و دلسردی عامه مردم نسبت به امنیت خود میشود. امروزه به لحاظ پیچیدگی روابط اجتماعی و وجود رابطه اجتنابناپذیر در زندگی شهروندان، زورگیری نه تنها شخص مالباخته، بلکه به موازات آن امنیت جامعه را نیز متزلزل میکند و انگیزه کار و تلاش و سرمایهگذاری را از بین میبرد. امروزه، زورگیری واژه تکراری و عادی در اخبار حوادث شده و شاید همین تکرار هر روزه آن در رسانهها باعث شده تا پلیس و دستگاه قضایی و مردم نسبت به این جرم خشن بیشتر حساس شوند.
ماده 617 قانون مجازات اسلامی در اینباره میگوید: «هر کس به وسیله چاقو و یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرتنمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود؛ در صورتی که از مصادیق محارب نباشد؛ به حبس از شش ماه تا دو سال و تا 70 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» و در صورتی که عنوان محارب داشته باشند بر اساس ماده 185 قانون مجازات اسلامی که مقرر میدارد: «سارق مسلح و قطاع الطریق هر گاه با اسلحه امنیت مردم یا جاده را بر هم زند و رعب و وحشت ایجاد کند محارب است.»
به نظر میرسد دلیل شدت برخورد در سرقتهای مسلحانه و قطاعالطریق و همچنین سرقت توام با هتک حرز، از یک سو میزان خطرناکی این نوع جرایم برای جامعه و مالکان آن و از سویی دیگر، نوعی اتخاذ سیاست جنایی است که مالکان تشویق شوند اموالشان را برای حفظ از دستبرد سارقان، در حرز متناسب قرار دهند، تا ارتکاب سرقت به سادگی میسّر نباشد.
آزار یا تهدید در حین ارتکاب جرم، ضمن آن که خطر بیشتری داشته و موجب رعب و وحشت میشود و چه بسا قدرت تصمیم گیری مناسب را از مجنیعلیه سلب میکند، نشان دهنده حالت خطرناکی مجرم نیز میباشد. به همین دلیل، مورد آزار قرار دادن افراد در حین ارتکاب جرم علاوه بر آن که در ماده 652 قانون مجازات اسلامی به عنوان عامل مستقل پیشبینی شده، در بند پنجم ماده 651 نیز با انضمام سایر عوامل از کیفیات تشدید مجازات شناخته شده است.
منظور از آزار، هر نوع آسیب یا صدمه جسمی یا روحی است که نسبت به مجنیعلیه یا سایر اشخاص حاضر در صحنه جرم صورت گیرد؛ مثل کتک زدن مجنیعلیه یا بچههای او و یا بستن دست و پای او. ـ شدت و ضعف آزار مهم نیست، بلکه همین مقدار که عنوان آزار صدق کند ـ حتی اگر آزار روحی یا آزار اندک باشد ـ کافی است. در آزار روحی باید توجه داشت که عنصر مادی آزار باید غیر از عنصر مادی خود سرقت باشد، وگرنه هر سرقت و بلکه هر جرمی، آزار روحی دارد.