عروسکسازی ریشه در تاریخ ایران دارد
- شناسه خبر: 11777
- تاریخ و زمان ارسال: 9 اردیبهشت 1402 ساعت 08:00
- بازدید :
در ابتدا لطفا خودتان را برای مخاطبان معرفی کنید:
عذرا قمری هستم. در شهر تاریخی تکاب یکی از شهرهای آذربایجان غربی متولد شدم. شهری که قدمت آن به درازای تاریخ است و هرگوشه آن روایتگر تاریخ پرافتخار ایران. پیشینه تکاب بر اساس شواهد موجود تاریخی به دوران هخامنشیان میرسد و مجموعه تاریخی تختسلیمان همچون نگینی در دل آن میدرخشد. از تختسلیمان به عنوان یکی از بزرگترین مراکز مذهبی و اجتماعی ایرانیان پیش از اسلام یاد میشود و یکی از دهها بنای تاریخی کشور عزیزمان است که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده. از چه زمانی به فعالیتهای هنری مشغول هستید و چه انگیزهای سبب آن شد؟
در شهر تکاب قالیبافی هنریست که همه مردان و زنان خانواده با آن آشنا هستند. به همین دلیل زیبایی، رنگ، نقش و تارو پود قالی از کودکی جلوی چشمانم بود. ذوق طراحی نقشه قالی سبب شد که من درابتدا رشته نقاشی را انتخاب کنم. نقاشی را ادامه دادم و خوشبختانه در ادامه همین مسیر موفق شدم آموزشگاه طراحی و نقاشی تاسیس کنم. در حال حاضر در مقطع ابتدایی و دبیرستان به تدریس هنر اشتغال دارم و از امسال هم قرار است که در رشته گرافیک تدریس کنم.
شما در چند رشته هنری مهارت دارید؛ کمی در این مورد توضیح دهید:
قالیبافی را ازمادرم یادگرفتم و شوق هنر سبب شد که از روی دست آباجان (مادربزرگ پدریام) گلیمبافی را هم بیاموزم. آباجان و عمهام هر دو خیاطی بلد بودند و من که شیفتهی آموختن بودم کنارشان مینشستم تا بتوانم مانند آنها خیاطی یاد بگیرم و در نهایت این شد که هنر خیاطی را هم آموختم و در هنرستان رشته طراحی دوخت را انتخاب کردم. اما هنوز گرایش به نقاشی در من وجود داشت و مرا جذب خود میکرد تا جایی که رشته گرافیک را برای تحصیل در دانشگاه انتخاب کردم. در کنار همه اینها، نقاشی دیواری برای فضای شهری، ماکتسازی و طراحی دکور برای تئاتر، کار با مواد بازیافتی، گلدوزی و عروسکسازی نیز از علایق هنری من هستند .
در حال حاضر بیشتر به چه هنری مشغول هستید؟
مدیریت یک گروه کارآفرینی و برگزاری همایش و ورکشاپ و نمایشگاههای کارآفرینی و هنری را بر عهده دارم. معلم هستم و هنرهای دستی و تجسمی تدریس میکنم. همه هنرها برام مهم و با ارزش هستند اما درحال حاضر احیا و ساخت عروسکهای بومی و محلی برایم اولویت بیشتری دارند.
علاقه به رشته عروسکسازی هم ریشه در کودکی شما دارد؟
عروسک اولین اسباببازی هر دختر بچهای است. اولین عروسک را آباجان برایم درست کرد. آنقدر برام جالب بود که من تمام تکه پارچههای اضافی را کنار میگذاشتم که بازهم آباجان برایم با آنها عروسک درست کند. کمکم تصمیم گرفتم خودم یاد بگیرم و حتی برای این که عروسکهایم متنوع باشند از مادرم و عمه و خالهام درخواست کردم برایم عروسک درست کنند. تعداد آنها برایم لذتبخش بود. بزرگتر که شدم و زمانی که به طور جدی مشغول عروسکسازی بودم، متوجه شدم که این هنر همیشه برام جذاب بوده است. این علاقه ادامه داشت تا جایی که حتی با گل سفال هم عروسک درست میکردم.
به نظر میرسد فعالیت عروسکسازی شما بازتاب خوبی داشته است؛ این طور نیست؟
بله خوشبختانه. اولینباری که آموزش عروسکسازی در شبکه قزوین داشتم متوجه شدم که خیلی مورد توجه مردم قرار گرفته است. حتی در کنار دیگر آموزشهایی که داشتم همیشه بخش عروسکسازی مخاطبان بیشتری داشت و از نقاط مختلف با ارسال پیامک به برنامه، پیگیر برنامه بودند. این موضوع خیلی به من انگیزه میداد تاحدی که باعث میشد وقت بیشتر برای طراحی عروسکها بگذارم؛ چون اکثرا ایده ساخت و طراحی عروسکها برای خودم است.
همکاری شما با صدا و سیما هنوز هم ادامه دارد؟
من از سال 84 با صداوسیمای قزوین به عنوان کارشناس و مربی آموزشی همکاری دارم. بعدا در بخشها و برنامههای مختلف دیگری با سازمان همکاری کردم و درحال حاضر نیز با شبکه جهانی جام جم به عنوان کارشناس و مربی آموزشی همکاری دارم.
به بحث عروسکها بازگردیم؛ در مورد پیشینه عروسک توضیح دهید؟
ما در ایران به قدمت تاریخ کشورمان، سابقه عروسکسازی داریم؛ همانطور که می دانید کشور ما از فرهنگ و اقوام مختلفی تشکیل شده و طبیعی است که هر قومی برای سرگرمی کودکانش یک نوع عروسک منحصربه فرد داشته باشد.
عروسکها فقط کارایی سرگرمی داشتند؟
بعضی از این عروسکها فقط در قالب اسباببازی هستند. ولی اگر به بعضیهای دیگر توجه کنید متوجه میشوید شباهتی به عروسک ندارند اما وسیله بازی و سرگرمی محسوب میشوند.
بعضی از عروسکها برای اجرای آیینها و سنتهای مختلف مانند چهارشنبهسوری، بارانخواهی، چشم زخم و… ساخته میشدند. این عروسکها همراه با اجرای آواها و نواها درمراسم مختلف گردانده میشدند و برای بعضی از آنها حتی شعرهایی سروده میشد که در مراسم آیینی مدنظر خوانده شود. اکثر روستاهای ایران از این قیبل عروسکها و آیینها دارند.
عروسکها از چه موادی ساخته میشوند؟
یک مسئلهای که باعث متفاوت بودن عروسکهای بومی و محلی میشود این است که این عروسکها از جنس چوب و پارچه ساخته میشوند. حتی برای موی عروسکها هم از موی بز استفاده میشود. نکته جالب این است که حتی بعد از بلااستفاده شدن بازهم به چرخه طبیعت باز میگردند و خوشبختانه هیچ آسیبی به طبیعت وارد نمیکنند.
عروسکها را معمولا از چوب گیاهان همان منطقه میساختند و حتی لباس بعضی از عروسکها از گلهای درشت طبیعت همان منطقه الگوبرداری میشوند و مدل لباس و روسریشان نیز دقیقا مانند پوشش زنان همان مناطق دوخته میشود.
اکثر عروسکها در ابتدا چهره نداشتند و بعد صورت آنها را با زغال ترسیم میکردند ولی چون طرحها به مرور زمان پاک میشد تصمیم گرفتند صورت عروسکها را گلدوزی کنند.
تا به حال نمایشگاهی با موضوع عروسک برگزار کردهاید؟
سال گذشته باهماهنگی و درخواست میراث فرهنگی قزوین، مدیر نمایشگاه عروسکهای بومی و محلی بودم که در عالیقاپوی قزوین برگزار شد. تمام عروسکهای مناطق مختلف را ساخته بودم و درقالب نمایشگاه در معرض دید همشهریان گذاشتم که بازخورد فوقالعادهای داشت. اتفاقا لوازم کار همراهم بود و همانجا هر عروسکی که مخاطب میخواست برایش میساختم. خب این بخش برای مخاطبان خیلی جالب بود. خیلیها از عروسکهای مناطق خودشان اطلاعی نداشتند و دوست داشتند به عنوان یادگاری عروسکها را نگه دارند. برای افراد مسن هم احساس نوستالژیک داشت. در این نمایشگاه از مناطق مختلف ایران بازدیدکننده داشتیم. گردشگران خارجی هم بودند. فرصت خوبی بود برای تحقیق و من توانستم 8 تا ازعروسکهای بومی و محلی قزوین را پیدا کنم و دوتا از آنها را نیز ثبت ملی کردم.
عروسکی که مختص استان قزوین باشد داریم؟
عروسک روستای الولک و اردبیلک، عروسک روستای آتشانبار بوئینزهرا به اسم قولچاق ثبت ملی شدند و عروسکهای دیگر هم درحال انجام و ارائه تحقیق برای ثبت قرار هستند.
برای تبلیغ برنامهای دارید؟
بله در فضای مجازی فعالیت دارم. برگزاری نمایشگاه هم سبب دیده شدن و فروش آثار میشود و بازخورد خوبی دارد و باعث میشود که من سلیقه مردم را بیشتر بپسندم.
ضمن تشکر از شما مختصری در مورد کارگاهتان توضیح دهید:
من و کارآفرینان دیگر که حدود 15 نفر هستیم، در خانه خودمان، یک کارگاه کوچک داریم و بعد از ساخت و تولید، کنار هم در نمایشگاه کارفروش را انجام میدهیم. ما برای مدارس، بانکها، مهدکودکها و ارگانهای مختلف به صورت عمده کار میکنیم.
درمجموعهی کارآفرینی ما عروسکسازی، زیورآلات مدرن و سنتی، لباس محلی، مکرومه وحصیربافی، گلیم و قالی، دمنوشها، مواد غذایی وصنایع دستی گیلان، و… توسط بانوان هنرمند تولید میشود.
استقبال از فروش چه طور است و آیا عروسکها قیمت بالایی دارند؟
خداراشکر تنوع عروسکها زیاد است و تکراری نیستند و چون مخاطب همان لحظه میتواند لباس و مدل عروسک را انتخاب کند و همان لحظه هم تحویل بگیرد؛ استقبال خوبی از فروش میشود. در مورد قیمت هم باید بگوبم که دستساز بودن عروسکهای ایرانی باعث میشود که قیمت آنها مناسب باشد.