پژوهش کاربردی؛ مسیری زیبا که به مقصد نمیرسد
- شناسه خبر: 26314
- تاریخ و زمان ارسال: 21 آذر 1402 ساعت 07:30
- بازدید :
آرش صالحی
یکی از موضوعاتی که همیشه در هفته پژوهش مطرح میشود، کاربردی کردن امور پژوهشی است و این شعار کاربردی کردن پژوهش که البته بیشتر از یک رویکرد امری بدیهی به نظر میرسد، سالهاست که بر زبان مسئولان در سطح ملی و استانی جاری شده و البته در این میان پژوهشهای کاربردی و منجر به محصول عینی هم در استان قزوین دیده شده است. با این حال آنچه در عمل دیده میشود، عدم اعتماد فعالان حوزه اقتصاد و فرهنگ به چنین تولیدات فرهنگی است که به نظر میرسد در این پژوهشها نگاه دولتیها بر نیاز واقعی بخش خصوصی و مردم تفوق پیدا میکند. موضوعی که هنوز برای برطرفسازی آن سازوکار درستی اندیشیده نشده و البته همچنان پژوهشهای کاربردی انجام میشوند، اما از اثرگذاری لازم در استان و کشور برخوردار نیستند. در این بین برخی نگاهها هم به حوزه پژوهش خوشبینانه نیست و خاک خوردن پژوهشهای کاربردی بر کثرت این نگاهها دامنزده است.
پایاننامههایی برای خاک خوردن
یک کارشناس حوزه پژوهش در گفتوگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه نخستین گام برای احیای پژوهش در این کشور باید جدی گرفتن موضوعات پایاننامهها و رسالههای دانشگاهی باشد، گفت: مادامی که پایاننامهها و رسالههای ما در کتابخانههای دانشگاهها خاک میخورند و تنها منبعی برای پایاننامهها بعدی هستند، آش پژوهش ما همان است و کاسه همان.
میرکاظم خلیفهزاده اضافه کرد: در شرایطی که پژوهش در کشور ما بیشتر جنبه رفع تکلیفی پیدا کرده، در کشورهای بزرگ و توسعهیافته دنیا جنبه کاربردی و عملکردی دارد و هیچگاه در چنین کشورهایی فعالیتهای پژوهشی دور ریخته نمیشود و در طاقچهها خاک نمیخورند.
وی دولتی بودن فضای پژوهش را بزرگترین چالش پژوهش و فناوری در کشور دانست و تصریح کرد: هرجا دولت وارد کار شود، نتیجه برعکس میشود، چرا که نگاه کارمندی و رفع تکلیفی به حوزه پژوهش و هیچ حوزه دیگری جواب نمیدهد و در دانشگاهها هم پژوهش و مقالات ابزاری برای ارتقای شغلی و گرفتن ویزای تحصیلی شدهاند.
بخش خصوصی به حوزه پژوهش ورود نمیکند
این پژوهشگر در ادامه این گفتوگو پاشنهآشیل را عدم ورود واقعی بخش خصوصی دانست و گفت: در پژوهشهای کاربردی صورتمسئله مشخص است و زمانی که یک شرکت یا بنگاه اقتصادی نیاز به پژوهشی برای ارتقای بهرهوری خود در شاخههای تولید، بازارسازی و خدمات دارد، باید به سراغ پژوهشگر بیاید.
خلیفهزاده افزود: با این حال فعالان اقتصادی و صنعتی ما ترجیح میدهند، با روشهای تجربی به موارد یادشده دست بیابند، در حالی که جهش همتایان خود در سایر کشورها حتی همین کشورهای عربی را میبینند و فقط فکر میکنند که انتقال فناوری موجب رشد این شرکتها شده و به سراغ واحد تحقیق و توسعه آنها نمیروند.
وی ادامه داد: به هر حال جای پژوهش مهم نیست بلکه جنس آن و رویکردی که به تحقیق و پژوهش داریم، مهم است و در این زمینه عقل ایجاب میکند که فعالیت واحدهای تحقیق و توسعه صنایع و بنگاههای اقتصادی در دانشگاهها پیگیری شود تا نقش دانشگاهها هم برای رشد اقتصادی و صنعتی معنادار شود.
خلیفهزاده تصریح کرد: در ضمن وقتی صحبت از پژوهشهای کاربردی میکنیم، باید به وجه بومی بودن پژوهشگر و پژوهشگاه هم توجه کنیم و وقتی میبینیم فعالیتهای پژوهشی استان قزوین به دانشگاههای سایر نقاط کشور واگذار میشود، نباید انتظار پژوهشی معطوف به کاربرد و نتیجه باشیم.
تعریف پژوهش برای حل چالشهای اساسی استان
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان قزوین با بیان اینکه با نگاهی به مفهوم پژوهش دو مأموریت اساسی در آن شناسایی میکنیم، گفت: نخست اینکه پژوهش به تصمیمگیری کمک میکند و به دنبال حل مسئله است و باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
سعید وکیلی اضافه کرد: طی دو سال گذشته در استان قزوین برای ایجاد نظام مسائل و توجه به پژوهشهای استان و سوق دادن برای حل مسائل اساسی استان تمرکز بیشتری را شاهد بودیم و همواره تلاش کردهایم پژوهشهایی تعریف شود که مشکلات استان قزوین را حل کند.
وی با یادآوری اینکه همواره تلاش کردهایم پژوهشهایی تعریف شود که مشکلات استان را حل کند، ادامه داد: مسائل استان موضوعاتی چون آب، احیای دشت قزوین، حوادث جادهای، انرژی و گردشگری است که کوشش کردهایم در حل این مشکلات قدم برداریم.
لزوم اختصاص بودجه برای اجرای سند توسعه علم و فناوری
دبیر شورای پژوهش استان قزوین در ادامه با تأکید بر اینکه نباید منابع اسلامی در پژوهشها مورد غفلت قرار گیرد، گفت: در استان سند آمایش علم و فناوری تهیه و تدوین شده و با کمک دستگاههای اجرایی و پژوهشگران امور مربوط به سند برنامه توسعه علم و فناوری را انجام دادهایم؛ در این سند کوشش شده از نگاه عرش به فرش دوری شود و فقط نگاه چشماندازی نداشته باشیم، بلکه به اقدام برسیم.
وکیلی افزود: سند توسعه علم و فناوری سندی عملیاتی است که بودجههای لازم در آن برآورد شده و نیاز است که بودجههای ملی و عمرانی لازم محقق شود. در ضمن سند آموزش عالی در دست کار قرار دارد، ابر پروژه چشمه نور یک طرح اقتدار آفرین ملی و عملی است که خوشبختانه با تمام فراز و نشیبها توانست مصوبه کمیسون ماده ۲۳ و ۲ ردیف اعتباری دریافت کند.
وی ادامه داد: ابرپروژه چشمه نور و شتابگر ملی مصوبه طرح اقتدارآفرین ملی را دریافت کرد و با راهاندازی آن، کشور در ردههای علمی مطرح خواهد شد. در همین راستا دو ردیف اعتباری برای سازه و تجهیزات آن پیشبینی شده که برای کشور و استان دستاوردهای علمی زیادی خواهد داشت.
بهرهگیری از افراد خلاق در مطالعات پژوهشی
رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین هم در گفتوگو با خبرنگار ولایت با تاکید بر اینکه حمایتهای انجام شده رتبه پارک علم و فناوری قزوین از سطح 3 به سطح ۲ ارتقاء یافته، عنوان کرد: رویکرد ما استفاده منطقی از طرحهای پژوهشی در مسائل کلان با کمک نخبگان است تا بتوانیم به نیازهای جامعه پاسخ دهیم و مشکلات را مرتفع کنیم.
جعفر احمدی با اشاره به اینکه در ۲ سال اخیر سرعت تهیه مقالات داخلی و ارائه در حوزههای علمی جهان افزایش یافته است، اضافه کرد: خوشبختانه چهار نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) در ردیف یک درصد پژوهشگران برتر قرار گرفتهاند، همچنین ۱۱ پژوهشگر پر استناد جهان نیز از این دانشگاه برگزیده شدهاند.
وی با بیان اینکه نمایشگاه هفته پژوهش همانند سالهای گذشته پربار برگزار شد، ادامه داد: پارک علم و فناوری با ۲۰ شرکت و ۴۰ محصول در این نمایشگاه حاضر شد و تمامی دانشگاهها نیز با حضور پررنگ، دستاوردهای پژوهشی خود را به نمایش گذاشتند.
رئیس پارک علم و فناوری استان قزوین تصریح کرد: راهاندازی 4 مرکز رشد در شهرستانهای البرز، تاکستان، بوئینزهرا و آبیک، رونمایی از چهار محصول دانشبنیان، برگزاری تور سه روزه فناوری و بازدید دانشآموزان و دانشجویان از نمایشگاه پژوهش، برپایی چهار کارگاه تخصصی و امضای تفاهمنامه با دانشگاهها از جمله برنامههای برگزار شده در هفته پژوهش با هدف تاثیرگذاری در زیست بوم پژوهشی استان بود.
احمدی در پایان گفت: با دارا بودن بانک اطلاعاتی از نخبگان و ایدهپردازان، از ظرفیت این افراد صاحب ایده و خلاقیت در مسائل پژوهشی و حل مشکلات استفاده موثری خواهیم کرد.
حالمان در حوزه پژوهش بهتر شد
امامجمعه قزوین هم درباره وضعیت امروز پژوهش در کشور گفت: در گذشته دانشگاههای ما دنبال علومی رفتند که به کار ما نیامد، اما امروز حالمان در حوزه تحقیق و پژوهش بهتر شده؛ چون اوضاع فرق کرده است.
آیتا… عبدالکریم عابدینی افزود: اگر اعجاز فکر و ذکر را بدانیم و برای اندیشهها اهمیت قائل شویم، به فواید آن میرسیم و کسانی که در همه حال با خدا ارتباط دارند و عالم ربانی میشوند و نهاد فکرشان را در سرزمین آباد دل مینشانند، با فکر و ذکر خود معجزه میکنند.
وی ادامه داد: اعجاز بین تقوا و علم مهم است و باید در دانشگاههای ما این دو حلقه دیده شده و نفوذ کند تا به نتیجه برسیم. اگر در دانشگاهها فقط با رویکرد علم و دانش صرف جلو برویم لنگ خواهیم زد، اما اگر کنار آن به دین و تقوا هم اهمیت دهیم، به دستاوردهای خوبی میرسیم.
عابدینی یادآور شد: علم و پژوهش زیرساخت توسعه و پیشرفت است و میتواند پایهگذار رشد سایر بخشها هم شود و از همینرو بایستی توجه به آن در دانشگاهها و دستگاههای اجرایی جدی گرفته شود.
فرهنگ پژوهش کاربردی جا انداخته شود
در نهایت به نظر میرسد آنچه در حوزه پژوهش دست ما را گرفته، کارهای خودجوش برخی شرکتهای خصوصی است و کماکان حضور پژوهشگران در مراکز دانشگاهی و دولتی بیشتر نمایشگاهی است و نتیجه چندانی به جز روی هم انباشته شدن متون پژوهشی در قالب مقاله و امثال آن ندارد و به همین خاطر باید فرهنگ پژوهش کاربردی در کشور و استان قزوین تحقق بیاید تا بعد بتوانیم راجع به کموکیف اجرای این پژوهشها صحبتهای روشمندی داشته باشیم.