فرصت ثروت‌آفرینی با پساب در بحران آب

آرش صالحی ـ استان قزوین را یکی از شش استان خشک کشورمان می‌‌دانند. استانی که وارد پنجمین خشکسالی متوالی شده و در شرایطی به افزایش تولید و تامین آب در بخش‌های شرب و کشاورزی نیاز دارد که تامین آب برای این استان زرخیز به یکی از دشوارترین و سخت‌ترین چالش‌ها بدل شده است. برای تامین آب در قزوین راهکارهای مختلفی عنوان می‌شود که یکی پس از دیگری تست شده و البته برخی از آنها جواب نداده و برخی دیگرشان هم نیازمند مدت زمان طولانی است و البته صرف هزینه‌های هنگفت است. در این میان شاید آسان‌ترین، نزدیک‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه بازچرخانی پساب (فاضلاب تصفیه‌شده) برای رفع نیازهای به ویژه بخش صنعت و کشاورزی است که می‌تواند بار بزرگی از دوش مدیریت آب در استان بردارد و در ضمن با از بین بردن دغدغه تامین آب در صنایع و کشاورزی به افزایش تولیدات در این دو بخش مهم اقتصادی استان منجر شود.

سه راهکار تامین آب در استان قزوین

کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت درباره راهکاری تامین آب در بخش‌های صنعت و کشاورزی گفت: مشخصاً برای تامین آب مورد نیاز استان به ویژه در بخش صنعت و کشاورزی سه راهکار طی یک دهه اخیر اتخاذ شده که شامل راهکارهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت هستند که کوتاه‌مدت شامل لایروبی قنوات و چاه‌ها است.

حسین صفوی با بیان اینکه راهکار میان‌مدت به معنی تامین آب و انتقال از حوزه‌های درون‌استانی مانند آب‌رسانی از سد نهب و بالاخانلو است، اضافه کرد: راهکار بلندمدت نیز انتقال آب بین حوزه‌ای شامل انتقال آب از سد طالقان یا سد شاهرود به قزوین است که البته بسیار پرهزینه محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: در این بین بازچرخانی آب و استفاده از پساب تولیدشده از تصفیه آب در استان قزوین که به آن آب خاکستری هم می‌گویند و سه تا چهار دهه است که در کشورهای پیشرفته انجام می‌شود، قرار دارد. پساب در واقع راهکار کوتاه‌مدتی است که با توجه به شرایط بودجه‌ای، ترک فعل‌ها و اهمیت ندادن مدیران به راهکار بلندمدت بدل شده است!

مزایای استفاده از پساب در صنایع

این کارشناس انرژی با ذکر اینکه استفاده از پساب در صنایع مزایای متعددی دارد که از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی حائز اهمیت است، گفت: صرفه‌جویی در مصرف آب شیرین یکی از این مزیت‌‌هاست و در نتیجه به‌کارگیری پساب موجب کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی و سطحی و تامین بخشی از نیاز آبی صنایع بدون استفاده از آب شرب می‌شود.

صفوی کاهش هزینه‌های تولید را مزیت دیگر استفاده از پساب برشمرد و افزود: علت این است که آب تصفیه‌ شده معمولا ارزان‌تر از آب شیرین است و از طرفی به‌کارگیری پساب باعث کاهش هزینه‌های مربوط به استخراج، انتقال و تصفیه آب خام می‌شود. در مناطقی که با کم‌آبی مواجه هستند، استفاده از پساب یک راه حل پایدار برای صنایع است و به افزایش امنیت آبی در مناطق خشک کمک می‌کند.

وی ادامه داد: همچنین کمک به پایداری محیط زیست از طریق کاهش تخلیه فاضلاب به رودخانه‌ها و آب‌های سطحی و جلوگیری از آلودگی منابع آبی و خاک مزیت دیگر استفاده از پساب است و در ضمن در برخی صنایع مانند نساجی، معدن و شیمیایی پساب حاوی مواد قابل بازیابی مانند فلزات سنگین یا ترکیبات آلی است و بنابراین امکان بازیابی مواد ارزشمند از پساب وجود دارد.

این کارشناس با یادآوری اینکه با استفاده مجدد از پساب فشار بر سیستم‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب کاهش پیدا می‌کند، گفت: بنابراین استفاده مجدد از پساب به کاهش نیاز به تصفیه‌خانه‌های جدید منجر می‌شود.

صفوی با اشاره به اینکه بسیاری از کشورها صنایع را ملزم به کاهش مصرف آب و بازیافت پساب می‌کنند، تصریح کرد: استفاده از پساب می‌تواند به کسب گواهینامه‌های سبز مانند ISO 14001  کمک کند و بنابراین تطابق با قوانین محیط زیستی یکی دیگر از فواید به‌کارگیری پساب است.

وی اضافه کرد: تصفیه و انتقال پساب معمولا انرژی کمتری نسبت به شیرین‌سازی آب دریا یا انتقال آب از منابع دور نیاز دارد و بنابراین کاهش مصرف انرژی یکی دیگر از مزایای استفاده دوباره از پساب در صنایع محسوب می‌شود.

این کارشناس حوزه انرژی یادآور شد: صنایع فولاد و فلزات (برای خنک‌کاری و شستشو)، صنایع شیمیایی و پتروشیمی، صنایع کاغذ و خمیرکاغذ، صنایع نساجی و رنگرزی و صنایع غذایی و کشاورزی (با رعایت استانداردهای بهداشتی) می‌توانند از پساب استفاده کرده و هزینه‌های خود را کاهش دهند.

هزینه به‌کارگیری پساب کمتر از انتقال آب است

از سوی دیگر، یک کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت گفت: برای تکمیل تصفیه‌خانه‌های استان قزوین نیازمند تامین سرمایه و جذب سرمایه‌گذار هستیم که باید طرح‌های مرتبط با این موضوع در استان تدوین شود. امروز درست است که پساب در برخی شهرک‌های صنعتی استفاده می‌شود، اما در قیاس با نیاز آبی صنایع و کشاورزی استان واقعاً ناچیز است.

سیدرضا حسنی با بیان اینکه پساب و بازچرخانی آب به واسطه اینکه مشتریان فراوانی دارد و بهترین زمینه برای جذب سرمایه‌گذار در استان قزوین است، تأکید کرد: شهرک‌های صنعتی و نواحی صنعتی که ۱9 مورد در استان هستند و حدود 4 هزار واحد صنعتی استان قزوین مشتریان پساب در استان قزوین محسوب می‌شود. در نتیجه پساب هنوز تولید نشده، مشتری خاص خودش را دارد.

وی با بیان اینکه هزینه تصفیه و بازچرخانی آب و استفاده از پساب برای صنایع بسیار کمتر از انتقال آب است، ادامه داد: در تمام این سال‌ها همه مسئولان از انتقال آب از سد طالقان به مراتب بیشتر از بازچرخانی آب در استان قزوین صحبت کرده‌اند و این نشان می‌دهد که درک درستی از شرایط در استان از سوی مسئولان وجود نداشته است.

لزوم جذب سرمایه‌گذاری برای بازچرخانی پساب

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مسئولان ما باید از سرمایه‌گذاران بخواهند که در این زمینه ورود داشته باشند، تصریح کرد: باید پذیرفت که دولت به تنهایی امکان اجرایی ۱۰۰ درصد تصفیه‌خانه‌های استان را ندارد که اگر داشت ساخت برخی تصفیه‌خانه‌ها مانند تصفیه‌خانه شریف‌آباد یک دهه طول نمی‌کشید و تازه هنوز هم کامل نشده است.

حسنی اضافه کرد: استان قزوین به عنوان استانی که دارای تنش آبی است، در زمینه جذب سرمایه‌گذار حوزه پساب معرفی شود و در تمام کشور اعلام شود که سرمایه‌گذاری در صنعت بازچرخانی آب در این استان با مشوق‌هایی همراه خواهد شد تا سرمایه‌گذاران جذب شوند.

وی ادامه داد: مسئولان ما باید طرح‌ها و مشوق‌های خود را در زمینه احداث تصفیه‌خانه‌های جدید حتی در استان قزوین تدوین و ارائه کنند. همچنین می‌توان از ظرفیت ورود سرمایه‌های مردمی در قالب‌های تعاونی و حتی کنسرسیوم‌های بین‌المللی به ویژه با چین استفاده کرد.

این کارشناس با بیان اینکه بازچرخانی آب دارای ریسک فروش کمتری است و می‌تواند سرمایه واردشده را سریع‌تر بازگرداند، گفت: زیرا از همین حالا مشتری آن مشخص است و قرار نیست تولیدکننده پساب به دنبال مشتری برود و اگر همین 4 هزار واحد صنعتی نیازمند آب در استان مشتریان این آب خاکستری باشند، سرمایه‌گذاری جواب داده است.

صنایع در استفاده از پساب پیشگام شوند

همچنین معاون عمرانی استاندار قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه پساب یک ظرفیت خوب در منابع آبی است که باید از آن در صنعت و زراعت استفاده شود، گفت: با توجه به خشک‌سالی‌های پی‌درپی پساب دارای ارزش مالی شده و صنایع و واحدهای تولیدی و صنعتی نیز می‌توانند پیشگام شده و با سرمایه‌گذاری در این زمینه از منافع آن برخوردار شوند.

جواد حق‌لطفی با بیان اینکه بارگذاری‌های جدید در استان قزوین باید بر مبنای سند جامع آمایش استان باشد، افزود: یکی از مهمترین اقدامات در بحث مدیریت و صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش صنعت، بازچرخانی پساب و استفاده مجدد از پساب تولیدی به جای منابع آب زیرزمینی جهت تولید است.

وی با اشاره به چالش‌های مرتبط با منابع آب استان ادامه داد: برای رفع مشکل آب استان جلسات متعددی برگزار کرده‌ایم و به دنبال تامین یک منبع آب پایدار برای شرب استان قزوین هستیم، زیرا اعتقاد داریم صنایع آب‌بر نیز باید از پساب تصفیه‌خانه‌ها استفاده و مشکلات خود را رفع کنند.

ایجاد سودآوری پایدار با فروش پساب

در نهایت به نظر می‌رسد استفاده از پساب در صنایع به‌ ویژه در مناطق با اقلیم خشک یک راهکار کلیدی برای مدیریت پایدار منابع آب است. با توجه به شعار سال یعنی سرمایه‌گذاری برای تولید به نظر می‌رسد که امسال مسئولان استان قزوین می‌بایست طرح‌های قابل سرمایه‌گذاری در زمینه بازچرخانی آب و تصفیه‌خانه‌ها را در استان پیشنهاد دهند تا هم بتوانیم به شعار سال جامه عمل بپوشانیم و هم آب خاکستری ارزشمند مورد نیاز استان را تامین کنیم. احداث تصفیه‌خانه‌های مدرن و بازیافت آب نه‌تنها چالش کم‌آبی صنایع را حل می‌کند، بلکه موجب می‌شود صنایع با فروش پساب و آب بازیافتی به سودآوری پایدار برسند و این طرح باید به‌عنوان اولویت جذب سرمایه‌گذاری مطرح در استان قزوین مطرح شود.