خبرنگاری تخصصی؛ شاید وقتی دیگر!

وحید حاج سعیدی

با توسعه روزافزون حوزه‌های علمی در جهان، خبرنگاری نیز همپای این تحولات پیش رفته است و خبرنگاری تخصصی امروزه در دنیا به یکی از معتبرترین مقولات دنیای رسانه بدل شده است. خبرنگاری تخصصی یا Specialized Journalism  نوعی از روزنامه‌نگاری است که به جای پوشش عمومی اخبار و پرداخت به کلیات ماجرا، بر یک حوزه یا موضوع خاص و پرداختن به جزئیات تمرکز می‌کند. در این نوع خبرنگاری، خبرنگار با شرکت در دوره‌های تخصصی تئوری و عملی، دانش عمیق و تخصصی در مورد آن حوزه مشخص پیدا می‌کند و گزارش‌ها و تحلیل‌هایی دقیق‌تر، حرفه‌ای‌تر و با جزئیات بیشتر و عمق بیشتر ارائه می‌دهد.

خبرنگاران تخصصی، علاوه بر مهارت‌های عمومی خبرنگاری و داشتن تجربه و سابقه کار عملیاتی، باید اطلاعات فنی قوی در حوزه مورد نظر داشته باشند تا بتواند با متخصصان این حوزه گفت‌وگو کنند، مقالات علمی را تجزیه و تحلیل کنند، اصطلاحات تخصصی را بفهمند و در نهایت گزارش‌های دقیق و قابل فهمی برای مخاطبان با دانش و ذائقه‌های گوناگون بنویسند.

از مزایای خبرنگاری تخصصی می‌توان به دقیق‌تر و عمیق‌تر بودن گزارش‌ها و مقالات این حوزه اشاره کرد. همچنین مخاطبان به خبرنگاران متخصص بیشتر اعتماد می‌کنند، زیرا می‌دانند که او اطلاعات کافی و قابل اتکا دارد و اظهارات او بر تنها بر اساس مشاهدات عینی، شاهدان عینی حاضر در صحنه و بیانات مسئولان و متخصصان نیست.

از همه مهم‌تر اینکه گزارش‌های تخصصی می‌توانند تاثیر بیشتری بر سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در آن حوزه داشته باشند و نوع نگاه دولتمردان نسبت به آن حوزه خاص تغییر پیدا می‌کند.

امروزه در دنیا خبرنگاران متخصص فراوانی در حوزه‌های خبرنگاری تخصصی نظیر خبرنگاری ورزشی، خبرنگاری اقتصادی و مالی، خبرنگاری علمی، خبرنگاری پزشکی، خبرنگاری هنری و فرهنگی، خبرنگاری حقوقی، خبرنگاری محیط زیست، خبرنگاری مذهبی و … فعالیت دارند که قطعاً عیار نوشته‌ها و مطالب آنها با خبرنگاران عمومی متفاوت است.

هر چند در کشور ما نیز تلاش‌هایی در جهت تربیت خبرنگار تخصصی صورت گرفته است و راه‌اندازی دانشکده خبر یکی از این موارد است، اما به دلایل گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هنوز این امر به صورت جدی محقق نشده است.

شاید مهم‌ترین علت هم مشکلات اقتصادی و نگاه غیرحرفه‌ای به مقوله خبرنگاری است که مانع از گسترش خبرنگاری حرفه‌ای در کشور می‌شود.

نبود زیرساخت‌های آموزشی مناسب و نبود نهادهای تخصصی حامی خبرنگاران متخصص، دومین دلیل عدم رغبت است. کمتر دوره‌ای می‌بینیم که به طور خاص خبرنگاران را در یک حوزه تخصصی آموزش دهد و یا نهادی باشد که از پژوهش‌های عمیق و تخصصی حمایت مالی و معنوی کند. در کنار این‌ها، شتاب‌زدگی و روزمرگی در رسانه‌ها به ویژه فضای مجازی که بیشتر به دنبال تولید خبرهای عامه‌پسند و سریع هستند تا تحلیل‌های عمیق و تخصصی، باعث می‌شود خبرنگار انگیزه کمتری برای وقت گذاشتن روی یک حوزه خاص داشته باشد. و در نهایت، می‌توان به نبود ارتباط و تعامل قوی بین رسانه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی اشاره کرد که می‌توانست منبعی غنی برای خبرنگاران متخصص باشد و آن‌ها را برای تولید محتوای دقیق و تخصصی یاری دهد. این مجموعه عوامل دست به دست هم داده‌اند تا خبرنگار تخصصی در فضای رسانه‌ای ایران، همچنان بی فروغ و مهجور باقی بماند.

ناگفته نماند انجام روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و تخصصی، قطعا زمان‌بر است و دستمزد و مزایای خبرنگاران متخصص به‌نسبت خبرنگاران عمومی بیشتر است. در این شرایط که اوضاع مالی نشریات و رسانه‌ها چندان روبراه نیست، پرداخت هزینه‌های بیشتر به منظور تربیت یا تامین نیازهای خبرنگار متخصص کمی دور از ذهن است و مدیران رسانه‌ها کمتر به این مقوله فکر می‌کنند.

ناگفته پیداست، خبرنگاری حرفه‌ای و تخصصی با خبرنگاری  تجربی قابل مقایسه نیست و اگر به دنبال آینده‌ای روشن برای رسانه‌ها هستیم، باید خبرنگاری تخصصی در کانون توجه مدیران رسانه‌ها قرار گیرد و پرورش دست‌کم یک خبرنگار متخصص در هر مجموعه، به اولویتی گریزناپذیر تبدیل شود.