آب مروارید؛ نشان پیری!

ترجمه‌ی ا. امیردیوانی

همه می‌دانند که یکی از پدیده‌های کهنسالی، آب مروارید است. ولی آیا به راستی چنین چیزی صحت دارد؟ آمار و ارقام نمایانگر آنند که فقط حدود 5/4 درصد از آمریکاییان بین 50 تا 60 سالگی به این عارضه گرفتار می‌شوند. ارقام یاد شده در سنین 70 و 80 سالگی به اندازه‌ی ده برابر افزون می‌گردند. یعنی تقریبا 50 درصد آنان بر اثر بیماری یاد شده دچار کم‌بینی و یا تاری دید می‌شوند. آیا بالا رفتن سن، علت واقعی این عارضه است؟ آیا حقیقتا آب مروارید، جزو جدایی ناپذیر سالخوردگی شمرده می‌شود؟

دکتر ایروین اچ روزنبرگ، مدیر مرکز پژوهش‌های تغذیه‌ی انسانی، سالمندان در تافتس، در پی بررسی روی شماری از سالمندان چنین می‌گوید:‌ «آب مروارید هم، همچون بسیاری از عوارض کهنسالی، مستقیما بر اثر کمبود ویتامین‌ها به ویژه ضد اکسیدان‌ها پدید می‌آید.»

آری، بار دیگر بنیان‌ها (رادیکال‌ها)ی آزاد مخرب اکسیژن دست به کار شده‌اند و عدسی چشم را هدف قرار داده‌اند. بنیان‌های مزبور، پی آمد اکسیدشدن بر اثر نور و انرژی تشعشعی (ضد اکسیدانی اسید) هستند که به علت قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی فرابنفش یا نور خورشید پدیدار می‌گردند و بر عدسی چشم لطمه می‌زنند. این واکنش طبیعی است، لیکن بعد از گذشت چندین سال، به واسطه‌ی اکسیده کردن پروتئین‌ها، آسیب‌رسانی به گلبولین عدسی چشم (کریستالین) و سرانجام کدر ساختن عدسی، ضایعه ایجاد می‌کنند. مگر اینکه عدسی چشم فرد، اندوخته‌ی بسنده‌ای از ضد اکسیدان‌ها داشته باشد تا بتواند کریستالین لطمه دیده را ترمیم نماید. در چنین حالتی است که عدسی کدر نمی‌شود.

به قول پزشک نامبرده، علتش تقریبا معلوم است. پاره‌ای مطالعات حاکی از آنند که آب مروارید کسانی را مبتلا می‌سازد که ویتامین‌های ضد اکسیدان‌ بسیار اندکی مصرف می‌کنند و برعکس افرادی را در بند خود اسیر نمی‌کنند که از این مواد نهایت درجه بهره‌مند شده باشند. به نظر می‌آید که به ویژه ویتامین «C» اثر چشمگیری در جلوگیری از مرض مورد بحث دارد. دکتر روزنبرگ بر پایه‌ی یکی از تحقیقاتش اعلام می‌دارد آمریکایی‌هایی که فقط یک سوم ویتامین «C» مصرف می‌کنند، در قیاس با آنانی که حداکثر استفاده را از آن به عمل می‌آورند، 14 برابر بیش‌تر مستعد ابتلا به آب مروارید می‌باشند. وانگهی کم‌مصرفی ویتامین «E» احتمال دچار شدن به آب مروارید را سه برابر می‌افزاید. افرادی که چندان گرایشی به مصرف بتاکاروتن ندارند، با افزایش سن، 5/1 برابر فزون‌تر در معرض خطر ابتلا به عارضه‌ی مورد بحث قرار دارند.

به موجب پژوهش دیگری که به تازگی در دانشگاه ایالتی نیویورک در استونی بروک انجام پذیرفت، پژوهندگان دریافتند که مصرف نسبتا فراوان ضد اکسیدان‌ها توسط یک گروه حدود 1400 نفری بین 40 تا 70 سال باعث شد که میزان ابتلائشان به آب مروارید کاهش یابد. در ضمن اشخاصی که هم زمان با افزایش سن لااقل هفته‌ای یکبار و به مدت یک سال مکمل‌های مولتی ویتامین مصرف می‌کنند به نسبت افرادی که ویتامین مصرف نمی‌کنند، کمتر دستخوش آب مروارید می‌گردند.

گفتنی است که انسان با مصرف مواد فوق، دیگر به استحاله‌ی لکه‌ی زرد شبکیه‌ی چشم که به نابینایی می‌انجامد، مبتلا نمی‌شود. مایکل اس. کامینکی بر حسب مطالعه‌ی اخیر خویش در دانشکده‌ی بینایی سنجی دانشگاه پاسیفیک در اورگون گزارش داد که 92 درصد مردان و زنان مبتلا به استحاله‌ی لکه‌ی زرد دچار کمبود حداقل یک ماده‌ی مغذی حاوی ضد اکسیدان‌ بودند. هفتاد و پنج درصدشان بیش‌تر فاقد موادی همچون ویتامین «E»، روی و سلنیوم بودند. پژوهش‌ها حکایت از آن دارند که تمامی افراد بیش از 55 سال لااقل فاقد یکی از ضد اکسیدان‌های اصلی که تصور می‌رود از پیدایش استحاله‌ی لکه‌ی زرد پیشگیری می‌کنند، می‌باشند و سه چهارم آنان از هر سه یعنی ویتامین «E»، روی و سلنیوم بی‌بهره‌اند.

تحقیقی که به وسیله‌ی موسسه ملی چشم صورت گرفت، ثابت کرد کسانی که مواد حاصل از میوه و سبزی موسوم به کاروتنویید و نیز بتاکاروتن به فور در خونشان یافت می‌شد، در مقایسه با افرادی که مقدار ماده‌ی مزبور در خونشان در کمترین حد بود، صرفا یک سوم احتمال ابتلا به استحاله‌ی لکه‌ی زرد داشتند حتی مصرف میزان متوسطی از کاروتنویید، این احتمال را به نیم کاهش می‌دهد. بر اساس گفته‌های پژوهشگران سوئیسی، نوعی کاروتنویید موسوم به لوتیین احتمالا دارای قدرت خاصی است. به موجب آزمایش‌های ایشان، میزان متراکم، لوتین در لکه‌ی زرد ـ آن بخش از چشم که عمل دید را عهده‌دار می‌باشد ـ فراوان است.

بنابر دیدگاه آنان، ضد اکسیدان‌ لوتین و سایر کاروتنوییدها علیه بنیان‌های آزاد اکسیژن که با تخریب لکه‌ی زرد، به از بین رفتن قدرت بینایی منجر می‌شوند، به رویارویی می‌پردازند. سبزی‌های سرشار از لوتین عبارتند از کلم برکلی، اسفناج و برگ‌های کلم سبز آزمایش‌های به عمل آمده روی جانوران نمایانگر آنند که ویتامین‌های «E»، «C» و بتاکاروتن مانع استحاله‌ی لکه‌ی زرد می‌گردد.

چه کنیم تا با افزایش سن، قدرت بینایی‌مان را حفظ کنیم؟

مولتی ویتامین مصرف کنید: استفاده از مکمل‌ ویتامین حاوی مواد کانی یک دفعه در روز احتمال ابتلا به آب مروارید را تا میزان 27 درصد می‌کاهد. این یافته‌ی جالب، ثمره‌ی طول مدت ده سال است، پژوهشگران دانشگاه ملبورن استرالیا، طی مطالعه‌ی دیگری پی بردند که استفاده‌ی طولانی مردها از مکمل‌های ویتامین، پیشرفت آب مروارید را کند می‌سازد.

ویتامین  «C» مصرف کنید: مطابق پژوهش دیگری که در کانادا به اجرا درآمد، مردی که مکمل‌های ویتامین «E» و  «C» می‌خوردند، کمتر مستعد ابتلا به آب مروارید می‌شدند. چه مقدار باید مصرف کرد؟ پژوهندگان تافتس را نظر بر این است که کاربرد روزانه 500 میلی‌گرم ویتامین  «C»  ممکن است برای جلوگیری از آب مروارید بسنده باشد و با استفاده فزون‌تر آن، مقدار پیشگیری افزون نخواهد شد. برای هیچ کس قطعی نیست که موثرترین اندازه‌ی ویتامین «E» و بتاکاروتن جهت رویارویی با آب مروارید چه قدر است.

سبزی مصرف کنید: به موجب مطالعه‌ی اخیر در «مجله‌ی پزشکی بریتانیا» اسفناج از سبزی‌هایی است که از ابتلا شمار زیادی از زنان سالخورده به آب مروارید جلوگیری می‌کند. امکان دارد دلیلش این باشدکه اسفناج منبع غنی بتاکاروتن است. مصرف خوراک‌های برخوردار از ماده‌ی ذکر شده، از سوی زنان، سطح ابتلا به این مرض را تنها به 40 درصد رسانید. بر حسب این تحقیق، مکمل‌های ویتامین «C» به منزله‌ی عوامل جلوگیری کننده از آب مروارید اعلام شدند. زنانی که روزی 250 تا 500 میلی‌گرم ویتامین «C» مصرف کردند، به نسبت افرادی که از این بابت بی‌بهره‌بودند، فقط یک دوم احتمال ابتلا به آب مروارید را دارا بودند.