معرفی رفتارهای آسیب زننده به اعتماد به نفس کودکان
- شناسه خبر: 8148
- تاریخ و زمان ارسال: 5 بهمن 1401 ساعت 08:00
- بازدید :
هدیسادات پاکنهاد
به گفته یک روانشناس تربیتی، بسیاری از کودکان به دلایل زیادی در ایجاد و حفظ اعتمادبهنفس مشکل دارند. یکی از دلایل رایج این مساله، رفتارهای آسیبزننده والدین و معلمان با کودک است.
به گزارش ایرنا ـ از همان اوایل زندگی، پاسخگویی والدین به نیازهای نوزادانشان بر رشد اعتمادبهنفس و عزتنفس تأثیر میگذارد. مثلا کودک لبخند میزند و والدین با قربان صدقه رفتن، عکسالعمل نشان میدهند. این عکسالعمل والدین در اوایل کودکی، نوجوانی و بزرگسالی نشاندهنده پذیرش، تصدیق و تحسین است و بهطور قابلتوجهی به رشد عزتنفس و اعتمادبهنفس کمک میکند اما هنگامیکه والدین عکسالعمل مناسبی نسبت به افکار و احساسات کودکشان نشان نمیدهند یا زمانی که والدین بیشازحد درگیر میشوند و فرصت کمی برای کودک فراهم میکنند تا افکار و احساسات خود را بروز دهد، در هر دو صورت رشد اعتمادبهنفس و عزتنفس کودک به خطر میافتد. علاوه بر این، متأسفانه برخی رفتارهای مخرب والدین باعث میشود که اعتمادبهنفس کودک برای همیشه سرکوب شود.
دکتر زهره نصیری، متخصص روانشناسی تربیتی در گفتوگو با خبرنگار با اشاره به رفتارهای آسیبزننده والدین، به بررسی اهمیت اعتمادبهنفس در کودکان میپردازد.
ـ ضرورت داشتن اعتمادبهنفس در کودکان
نصیری در تعریف اعتماد به نفس میگوید: «اعتماد به نفس به معنای اعتماد به خود است. باید توجه داشت که عزتنفس با اعتمادبهنفس متفاوت است. عزتنفس بسیار مهمتر از اعتمادبهنفس است و در برخی متون این دو اصطلاح را باهم معنا میکنند درحالیکه این دو متفاوت از یکدیگرند.»
به گفته نصیری، ضرورت داشتن اعتمادبهنفس مستلزم داشتن عزتنفس است: «اگر کسی عزتنفس داشته باشد، میتواند اعتماد به نفس هم داشته باشد اما اگر کسی اعتماد به نفس داشته باشد و عزت نفس نداشته باشد، ممکن است دچار اعتماد به نفس کاذب شود لذا برای داشتن عزت نفس لازم است که خودمان را عزیز و ارزشمند بدانیم. بنابراین، بیش از اعتماد به نفس لازم است از همان کودکی داشتن عزتنفس را به کودک آموزش دهیم.»
این روانشناس تربیتی نداشتن عزتنفس و اعتمادبهنفس را خطری برای کودکان و جوانان میداند و میگوید: «متأسفانه امروزه محرکهایی همچون فضای مجازی، مواد مخدر، داروهای روانگردان و … به یک صنعت تبدیل شده که اگر کودکی، اعتماد به نفس نداشته باشد، بهراحتی از مصرفکنندگان این صنعت خواهد شد.»
ـ رفتارهای آسیبزننده به اعتمادبهنفس کودک
نصیری معتقد است که والدین نقش بسزایی در پرورش اعتماد به نفس کودک دارند: «والدین برای افزایش اعتماد به نفس در کودکشان نباید از واژههای دستوری استفاده نمایند زیرا واژههای دستوری به صورت امرونهی میتواند موجب کاهش یا سلب اعتماد به نفس در کودک شود.»
این روانشناس تاکید میکند: «والدین به هیچ عنوان نباید بیش از سه دستور در طول روز به فرزندشان بدهند؛ البته سه دستور هم شرایط خاص خود را دارد.»
نصیری یکی دیگر از رفتارهایی که باعث سلب اعتماد به نفس در کودک میشود را هشدار دادن دانست و افزود: «بسیاری از والدین از روی نگرانی یا دلسوزی، خیلی زودهنگام به فرزندشان هشدار میدهند. هشدارهایی مثلاینکه «لباست را بپوش، سرما نخوری»، «نیفتی!»، «لیوان رو از دستت نندازی» و…؛ این والدین اصلا اجازه نمیدهند که فرزندشان با دنیای طبیعی خودشان روبرو شوند و تجربه کسب کنند.»
این روانشناس ادامه میدهد: «کودکی که همیشه قصد انجام کاری را داشته و به او هشدار دادهشده و درنهایت مادر یا پدر آن کار را به انجام رسانده، قطعا نمیتواند اعتماد به نفس داشته باشد چرا که چنین کودکی همیشه اعتماد به والدین داشته نه اعتماد به خودش!»
نصیری، تمسخر را بهعنوان سومین عامل آسیبزننده به اعتماد به نفس کودک ذکر میکند و میگوید: «تمسخر نه تنها به اعتماد به نفس آسیب میزند بلکه عزت نفس کودک را نیز خدشهدار میکند. گاهی والدین مدام در حال برچسب زدن به کودکشان هستند؛ زمانی که کودک دستخط خوبی ندارد، منظم نیست یا به دلیل اختلال یا رشد غضروفی زمین میخورد، با برچسبهایی مثل دست و پا چلفتی، بینظم و… کودک را تمسخر میکنند.»
به گفته این روانشناس، اینگونه رفتارهای تمسخرآمیز باعث میشود تا کودک احساس بیارزشی کند؛ در نتیجه عزت نفس کودک از بین میرود و در جایی که عزت نفس وجود نداشته باشد، اعتماد به نفسی وجود نخواهد داشت و اگر هم اعتماد به نفس وجود داشته باشد، آن اعتماد به نفس کاذب است و به سرعت فرو میریزد.
نصیری میگوید: والدی که فرزندش را تهدید میکند، اعتماد به نفس کودکش را نیز از بین میبرد. «تهدید والدین، کودک را دچار اضطراب و ترس میکند و این اضطراب کمکم اعتمادبهنفس کودک را از بین میبرد.»
ـ روش آموزش در پرورش اعتماد به نفس کودک مؤثر است
نصیری معتقد است که علاوه بر والدین، معلم و سیستم آموزشی نیز در پرورش اعتماد به نفس کودک موثر است. او میگوید سیستم رقابتی در آموزش و پرورش میتواند باعث از بین رفتن اعتماد به نفس در کودک شود. «سیستم رقابتی وقتی صحیح است که همه افراد از نظر استعداد و سطح هوشی یکسان باشند لذا زمانی که سطح هوش دانشآموزان با یکدیگر متفاوت است، برقراری سیستم رقابتی برخلاف عدالت است و باعث میشود تا کودک مدام خودش را با دیگر دانشآموزانی که از سطح هوش بالایی برخوردارند مقایسه کند، درنتیجه این مساله منجر به سلب اعتماد به نفس در دانشآموز میشود.»
این روانشناس ادامه میدهد: «رفتارهای آسیبزنندهای مثل دستور، هشدار، تهدید و تمسخر که از طرف والدین باعث سلب اعتماد به نفس کودک میشود، از طرف معلم و سیستم آموزشی نیز میتواند بر روی اعتمادبهنفس کودک تاثیرگذار باشد.»
نصیری تاکید میکند: «رفتارهای آسیبزننده از طرف والدین در سنین زیر 7 سال، اثربخشی بیشتری دارد و نقش والدین را پررنگتر میکند اما رفتارهای آسیبزننده از طرف معلم و با قرار گرفتن کودک در گروه همسالان منجر به از بین رفتن عزتنفس میشود و همانطور که اشاره کردیم سلب عزتنفس منجر به سلب اعتمادبهنفس خواهد شد.»
ـ شکلگیری اعتمادبهنفس از سنین 2 ـ 3 سالگی شروع میشود
به گفته نصیری، عزتنفس از همان لحظه تولد کودک شکل میگیرد اما شکلگیری اعتمادبهنفس از سنین 2 ـ 3 سالگی شروع میشود. اگر دقت کنید کودکان در سنین 3 سالگی که شروع به حرف زدن میکنند، زیاد از کلمه «من» استفاده میکنند؛ این «منِ کودک» مقدس است و والدین باید برای آن ارزش قائل شوند و اجازه تجربه به او داده شود چراکه درست در همین سنین اعتمادبهنفس کودک شکل میگیرد و رفتار والدین در افزایش یا کاهش اعتماد به نفس کودک بسیار موثر است.
ـ اعتماد به نفس پایین، به خودیخود درمان نمیشود
نصیری در رابطه با درمان اعتماد به نفس میگوید: « اعتماد به نفس بهاندازهای میتواند در روند رشد ما تاثیرگذار باشد که درمان این مساله به هیچ عنوان بدون کمک و راهنمایی متخصصین و روانشناسان امکانپذیر نیست و از طرف دیگر، عدم درمان اعتماد به نفس به مرور زمان منجر به اضطراب اجتماعی، اضطراب مدرسه، اضطراب فراگیر و… میشود.»
این روانشناس در رابطه با نحوه برخورد افراد با اعتماد به نفس پایین میگوید: «برخی افراد که از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند، گاهی با رفتن به کلاسهای ورزش یا کسب یک مهارت خاص تلاش میکنند تا به صورت معکوس، کمبود اعتماد به نفسشان را بپوشانند. این افراد ممکن است به موفقیت دست پیدا کنند اما صرف دستیابی به یک مهارت منجر به اعتماد به نفس کاذب شده و خودشیفتگی نتیجه این نوع رفتار است.»
نصیری در رابطه با درمان اعتماد به نفس در کودکان میگوید: «صرف تغییر رفتار والدین برای درمان و افزایش اعتماد به نفس کودک کافی نیست زیرا والدینی که با رفتارهایشان باعث سلب اعتماد به نفس در کودکشان میشوند، خودشان افرادی آسیبپذیر هستند لذا این دسته والدین باید آموزش ببینند و از طرف دیگر، میزان آسیبدیدگی اعتماد به نفس در کودک باید مورد بررسی قرار گیرد.»
ـ با خودآگاهی اعتماد به نفس فرزندتان را افزایش دهید
نصیری معتقد است که والدین به منظور افزایش اعتماد به نفس کودکشان لازم است که مهارت «خودآگاهی» را به او آموزش دهند. «علایق، استعدادها، مهارتها و احساسات بارز کودک باید مورد بررسی قرار گیرد و پس از بررسی خودآگاهی، لازم است نقاط قوت و ضعف کودک از یکدیگر تفکیک شده و با استفاده از نقاط قوت، اعتماد به نفس کودک را افزایش داد.»
این روانشناس تاکید میکند: «کودکان باید به نقطه پذیرش دست یابند و چنانچه نقطه ضعفی در آنها قابلتغییر نبود، باید آن را بپذیرند و اگر قابل تغییر بود، با حل مساله و راهحل باید آن را تغییر دهند.»
نصیری میگوید: «متاسفانه یکی از اشتباهات والدین این است که گاهی کودکشان را با نقطه ضعفهایش مواجه میکنند؛ مثلا کودک از توانایی جسمی پایینی برخوردار است و والد برای پوشاندن این نقص، فرزندش را در یک کلاس هنری و مهارت خاص ثبتنام میکند.»
این روانشناس تربیتی با بیان اینکه کودکان تا قبل از 12 سالگی نباید کاری را بهصورت حرفهای انجام دهند، میگوید: «کودکان باید کودکی کنند و هر چیزی را تجربه نمایند لذا انجام یک مهارت در سنین کودکی به صورت حرفهای نوعی سوء استفاده از کودک است و نه تنها تاثیری در رفع نقطه ضعف کودک ندارد بلکه باعث سلب اعتماد به نفس کودک نیز میشود چرا که کودک به یکباره وارد حرفهای میشود که هیچ توانایی در انجام آن ندارد.»