«روزنامه ولایت» حافظه تاریخی قزوین است
- شناسه خبر: 21494
- تاریخ و زمان ارسال: 12 مهر 1402 ساعت 08:00
- بازدید :
مقدمه
روزنامه ولایت به زودی چهلمین سال تاسیس خودش را تجربه خواهد کرد. بیش از 39 سال استمرار چاپ در شرایط وانفسای کنونی کاری بس دشوار است. خوشبختانه در تمام این سالها همه شمارههای روزنامه به طور منظم و مرتب در سالنی مجزا نگهداری میشد. بخش عمده نگهداری از آرشیو به عهده «رحیم محمدپور» همکار عزیزمان بود که از این بابت باید قدردانش باشیم. با انتشار هر شماره، حجم عظیم روزنامهها در سالن آرشیو سنگینتر میشد و نگهداری از آنها سختتر. اما هر باری که پژوهشگران و دانشجویان برای کسب اطلاعات 40 سال اخیر قزوین به دفتر روزنامه مراجعه میکردند و مشتاقانه ساعتها به جستوجوی مطالب میپرداختند، اهمیت آرشیو روزنامه را بیشتر احساس میکردیم. خوشبختانه با تصمیم مدیرمسئول و همچنین همت مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان، آرشیو روزنامه ولایت جهت نگهداری در شرایط بهتر و دیجیتالسازی به این مرکز منتقل شد. به زودی و پس از انجام اقدامات لازم، پژوهشگران و علاقهمندان میتوانند با مراجعه به سامانه سنا، به راحتی اطلاعات مورد نیازشان را استخراج کنند. به دلیل آشنایی شما همراهان همیشگی با مراحل انتقال آرشیو روزنامه ولایت به مرکز اسناد و همچنین کسب اطلاع از نحوه نگهداری اسناد و کتب با ارزش، گفتوگویی با «زهره ترکمن» مسئول مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان داشتیم که شرح آن از خاطر شما فرهیختگان میگذرد.
محمدرضا مقدم
n در ابتدا بگویید جابجایی آرشیو روزنامه ولایت به مرکز اسناد با چه هدفی انجام شد؟
روزنامه ولایت به عنوان یکی از قدیمیترین نشریاتی که پس از انقلاب اسلامی در قزوین چاپ شد، نقش بسیار مهمی در ثبت وقایع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی استان قزوین داشته است. این نکته را هم در نظر داشته باشید در 39 سالی که از فعالیت این روزنامه میگذرد، در برخی از ادوار، نشریه ولایت تنها رسانهی قزوین بوده که انتشار آن با کمترین وقفه ادامه داشته است. بنابراین حجم گستردهای از اطلاعات چهار دهه گذشته قزوین که در برگیرنده بازتاب تحولات مهمی چون نقش مردم در دفاع مقدس، چگونگی شکلگیری جریانهای سیاسی و اجتماعی، تغییر جغرافیای سیاسی منطقه، روند ایجاد ساختارهای نظام اداری، تاسیس دانشگاهها و مراکز علمی و صدها سرفصل مطالعاتی دیگر در مورد سرزمین قزوین در این روزنامه جمعآوری شده است. مجوعهای که بدون تردید امروزه به حافظه قزوین تبدیل گردیده و یکی از اصلیترین منابع مطالعاتی پژوهشگران قزوین است.
n پس با این حساب میتوان گفت جابجایی آرشیو با هدف نگهداری استاندارد از این مجموعه انجام شده است؟
حفظ این منبع مطالعاتی در شرایط استاندارد برای مجموعه مرکز اسناد و کتابخانه ملی از اولویت ویژهای برخوردار بود. همانگونه که در جریان بودید به دلیل این که نشریه از شرایط مناسبی برای آرشیو و استفاده پژوهشگران برخوردار نبود به پیشنهاد ما و حسن نیت شایسته جناب آقای موسوی، نشریه به آرشیو کتابخانه ملی ایران منتقل شد. 14 مجلد از این نشریه که مربوط به دهه 60 و نیمه اول دهه 70 بود چون نسخه پشتیبانی نداشت و به همین دلیل به صورت امانی در اختیار ما قرار گرفت تا دیجیتالسازی شود. 44 مجلد دیگر که نسخه پشتیبان داشتند برای تامین کسری نشریات در اختیار کتابخانه ملی قرار گرفت.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان موسسهای آموزشی، پژوهشی، علمی و خدماتی بر اساس وظایف قانونی خود، ملزم به گردآوری تمام آثار مکتوب و غیرمکتوب منتشر شده در داخل کشور اعم از کتاب، نشریات، جزوه، خبرنامه، پوستر، نقشه، نوارهای صوتی و تصویری، مدارک الکترونیک و دیجیتالی و … میباشد تا پس از سازماندهی (فهرست نویسی، ردهبندی، نمایهسازی و چکیدهنویسی منطبق با استانداردهای بینالمللی) در اختیار پژوهشگران قرار دهد. پژوهشگران با مراجعه به سایت سازمان به آدرس https://www.nlai.ir در بخش سامانه سنا امکان استفاده از نشریه را خواهند داشت.
n رسالت مرکز اسناد قزوین در برابر هرآنچه که اسناد نامیده میشود چیست؟
ماده (1) قانون تاسیس سازمان اسناد ملی ایران مصوب 17 اردیبهشت ماه 1349 سازمان اسناد موظف به جمعآوری و حفظ اسناد ملی ایران و فراهم آوردن شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم به این اسناد میباشد.
بخش اول اسناد عبارت است از پروندههای راکد وزارتخانهها و موسسات دولتی و وابسته به دولت که شامل کلیه اوراق، مراسلات، دفاتر، پروندهها، عکسها، نقشهها، کلیشهها، نمودارها، فیلمها، میکروفیلمها نوارهای ضبط صوت و سایر اسنادی است که در دستگاههای دولت تهیه شده و یا به دستگاه دولت رسیده است و به طور مداوم و غیرمداوم در تصرف دولت بوده و از لحاظ اداری، مالی، اقتصادی، قضایی، سیاسی، فرهنگی، علمی، فنی و تاریخی به تشخیص سازمان اسناد ملی ایران ارزش نگهداری دائمی داشته باشند.
n اسناد به چه صورت نگه داشته میشوند؟
اسناد پس از طی مراحل تنظیف و ضدعفونی، بر اساس اولویتهای تعیین شده، با تکیه بر دو عنصر «اهمیت موضوع» و «قدمت» وارد مرحله توصیف و تنظیم میشوند. توصیف اسناد متنی، در چارچوب کاربرگهای ویژه توصیف و تنظیم اسناد متنی انجام میگیرد که در طراحی آن، استاندارد بینالمللی توصیف آرشیوی (ISAD) مدنظر قرار گرفته است. فهرستنویسی اسناد آرشیوی در دو قسمت ثبت اطلاعات و مشخصات ظاهری و ثبت اطلاعات محتوایی انجام و در آن، از قواعد چکیدهنویسی و زبان نمایهای در ذخیرهسازی اطلاعات استفاده میشود. پس از این مرحله اسناد دولتی به مخزن آرشیوی ما منتقل و در شرایط بیولوژیکی، روشنایی و سرمایشی مناسب قرار میگیرند.
اما از آن جایی که بخش عمدهای از اسناد شخصی، خانوادگی و خاندانی در شرایط مناسبی نگهداری نشده، به آزمایشگاههای تخصصی منتقل میشوند تا فرایندهای فرسایش شیمیایی، بیولوژیکی و زیست محیطی مورد بررسی قرار گیرد. پس از انجام اقدامات لازم در این بخش به بخش مرمت منتقل میشوند. پس از مرمت، اسناد به مخازن آرشیو ملی ایران که در حال حاضر از تمام استانداردهای لازم برای نگهداری سند برخوردار است منتقل میشوند.
n کمی در مورد پیشینه مرکز اسناد قزوین توضیح دهید تا مخاطبان بیشتر با این مرکز آشنا شوند.
مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین از سال 1392 در قزوین فعالیت خود را آغاز کرد و به همت همکاران محترم در سالهای گذشته اسناد 50 دستگاه دولتی در استان تعیین تکلیف شده که بخش قابل توجهی از آن به عنوان اسناد باارزش به مخازن پیش آرشیو اداره منتقل شده است. این اسناد مربوط به برخی از دستگاههای اجرایی مانند سازمان مدیریت و برنامهریزی، شهرداری قزوین، بهزیستی، دادگستری، جهاد کشاورزی و اوقاف و امور خیریه فهرستنویسی شده و به مخزن اصلی (آرشیو استان) منتقل شده است. و پژوهشگران می توانند با مراجعه به سایت سازمان به آدرس https://www.nlai.ir در بخش جستجو، سند مورد نظر خود را انتخاب و نسخه دیجیتال آن را از ما دریافت نمایند. البته ناگفته نماند که بخش مهمی از اسناد مربوط به قزوین در سالهای پیش از تاسیس مرکز قزوین، به سازمان منتقل و سازماندهی شده و امروزه مورد استفاده پژوهشگران قرار میگیرد.
n همانطور که میدانید اسناد زیادی نزد مردم نگهداری میشود؛ برای جمعآوری این بخش برنامهای دارید؟
بله. بخش دوم اسناد عبارت است از اسنادی که نزد اشخاص، خانوادهها و خاندانهای قزوین نگهداری میشود. این اسناد میتواند به عنوان شاخصترین نمونههای اسناد ملی و یا موثقترین منابع تاریخی به حساب بیاید. منابعی که متاسفانه به دلیل فراهم نبودن شرایط لازم برای حفظ و نگهداری در خانهها به مرور زمان از بین میروند. از آن جایی که ما موظف به شناسایی، جمعآوری، حفظ و نگهداری این اسناد هستیم همه تلاشمان را میکنیم تا تمام اسناد مکتوبی که در بین مردم استان قزوین هست را جمعآوری کنیم.
n این اسناد باید به چه صورت جمع آوری شوند؟
شیوه جمعآوری ما به این شکل هست که گاهی افراد صاحب سند، اسنادشان را به سازمان هدیه میدهند. در مواردی اسنادی برای فروش ارائه میشوند که اگر قابل خریداری باشد پس از انجام امور ثبتی، خریداری و بعد از آن جزو اموال دولتی محسوب میشود. در صورتی که سند اهدا شود و یا خریداری شود تحت مراقبتهای ویژه قرار میگیرد و برای حفظ و نگهداری در شرایط استاندارد به آرشیو ملی منتقل میشود گاهی هم بنا به نظر صاحبان سند، نسخه دیجیتال اسناد در اختیار ما قرار میگیرد. نام افرادی که به هر شکلی سندی را در اختیار ما قرار دهند به عنوان منشا سند برای همیشه ثبت خواهد شد. در یک سال گذشته مرکز اسناد و کتابخانه ملی قزوین مورد لطف قرار گرفته و اسناد مکتوب و دیداری و شنیداری بسیار با ارزشی به وسیله خانواده مرحوم حاج یوسف فیاضی، آقای محمدکریم باریکبین، خانم عصمت خلیلی، آقای علی صالحی شهیدی، آقای اسداله فرخی و آقای مهندس مرتضی یزدی به این مجموعه اهدا شده است. اسنادی که شامل فرمان ناصری، مصالحهنامه، پشهنامه، نکاحنامه، تصدیقنامه، اجارهنامه، مکاتبات، عکسها و … است.
nضمن تشکر از همراهی شما، به عنوان مسئول مرکز اسناد قزوین چه صحبتی با افرادی که به صورت شخصی از اسناد و یا کتب نفیس نگهداری میکنند دارید؟
اسناد مکتوب، اسناد دیداری و شنیداری که شامل عکسها، فیلمها، نقشهها، ریزفیلمها، نوارهای صوتی و … و کتابهای خطی و چاپ سنگی نادر میباشند بخش مهمی از هویت فرهنگی و تاریخی مردمان هر سرزمینی هستند و آرشیو ملی هر کشوری یکی از مهمترین ارکان توسعه آن کشور محسوب میشود.
قزوین با جغرافیای سیاسی ویژه خود سهم مهمی در نظام اداری ایران در ادوار گوناگون تاریخی داشته است. فراموش نکنیم که قزوین از دوره صفویه شهر دیوانخانهها بوده؛ اعتباری که تا پایان قاجاریه برقرار بوده است. سهم و اعتباری که اسناد آن امروز در خانههای تکتک مردم استان قزوین به شکل اسناد مکتوب و اسناد دیداری و شنیداری گرد فراموشی به خود گرفته است. در مواجهه با عدم تمایل با این مسائل، این پرسش را بارها باید تکرار کنیم، مردم قزوین چه سهمی در آرشیو ملی ایران و به پشتوانه آن چه سهمی در توسعه سرزمین قزوین دارند؟!
اسناد بخش مهمی از هویت ما هستند هر چقدر سهم اسناد قزوین در آرشیو ملی ایران ملی بیشتر باشد امکان مطالعه و پژوهش درباره سرزمین قزوین بیشتر خواهد بود. این مطالعات میتواند سهم مهمی در بهبود فرایند برنامهریزی برای آینده این سرزمین داشته باشد. اسنادی که در بین افراد، خانواده و خاندانها نگهداری میشود بخشی از اسناد هویتی تمام مردمان استان قزوین است.