هوش مصنوعی در جراحی با ربات‌ها

هم‌افزایی دقت ماشین و مهارت انسان

دکتر اباذر کریمی پنابندانی ـ عضو آکادمی علوم اروپا و متخصص هوش مصنوعی

تحولات پزشکی در دهه‌های اخیر نشان داده است که آینده درمان، بیش از هر زمان دیگری به فناوری‌های هوشمند گره خورده است. جراحی رباتیک مبتنی بر هوش مصنوعی، یکی از پیشرفته‌ترین جلوه‌های این تحول است؛ جایی که دقت الگوریتم‌ها در کنار مهارت جراحان انسانی قرار می‌گیرد.

در جراحی‌های پیشرفته، میلی‌مترها تعیین‌کننده‌اند. هوش مصنوعی با تحلیل تصاویر پزشکی مانند MRI، CT Scan و داده‌های زنده حین عمل، می‌تواند نقشه‌ای دقیق از بدن بیمار ارائه دهد و به جراح در تشخیص مسیر بهینه برش، اجتناب از عروق حساس و کاهش آسیب به بافت‌های سالم کمک کند. این سطح از دقت، احتمال خطا را به شکل معناداری کاهش می‌دهد.

ربات‌های جراح مجهز به AI قادرند حرکات دست جراح را تثبیت و بهینه‌سازی کنند. حذف لرزش‌های ناخواسته، افزایش دقت در حرکات تکرارشونده و اجرای فرمان‌ها با دقت بالا، از مزایای مستقیم این فناوری است. در برخی سامانه‌ها، هوش مصنوعی حتی می‌تواند الگوهای حرکتی جراحان خبره را تحلیل کرده و به بهبود عملکرد جراحان جوان‌تر کمک کند.

یکی دیگر از مزایای کلیدی جراحی رباتیک، کاهش تهاجم جراحی و تسریع روند بهبود بیمار است. برش‌های کوچک‌تر، خون‌ریزی کمتر، درد کمتر و کاهش مدت بستری، از نتایج مستقیم استفاده از این فناوری به شمار می‌رود. این موضوع علاوه بر ارتقای کیفیت درمان، هزینه‌های نظام سلامت را نیز کاهش می‌دهد.

در افق آینده، هوش مصنوعی می‌تواند نقش مهمی در شخصی‌سازی جراحی ایفا کند. هر بیمار، آناتومی و شرایط منحصربه‌فرد خود را دارد و AI با تحلیل داده‌های اختصاصی هر فرد، می‌تواند راهکارهای جراحی متناسب با همان بیمار را پیشنهاد دهد؛ رویکردی که پزشکی را از درمان‌های عمومی به سمت درمان‌های دقیق و فردمحور سوق می‌دهد.

با این حال، موفقیت جراحی رباتیک مبتنی بر هوش مصنوعی، نیازمند زیرساخت داده، آموزش تخصصی پزشکان، استانداردهای اخلاقی و چارچوب‌های حقوقی شفاف است. هوش مصنوعی قرار نیست جایگزین پزشک شود؛ بلکه قرار است توان تصمیم‌گیری و دقت او را چند برابر کند.