چه کسانی و چگونه ممنوعالخروج میشوند؟
- شناسه خبر: 74797
- تاریخ و زمان ارسال: 9 دی 1404 ساعت 07:30
- بازدید :
محمدطاهری ـ مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد حقوق دانشگاه تهران
گاهی پیش میآید که افراد هنگام خروج از کشور، ناگهان متوجه میشوند «ممنوعالخروج» هستند؛ بدون آنکه دقیقا بدانند چرا و بر اساس چه قانونی این اتفاق افتاده است. آشنایی با قوانین مربوط به ممنوعالخروجی میتواند از بسیاری از سوءتفاهمها و تضییع حقوق شهروندان جلوگیری کند. قانون آیین دادرسی کیفری بهطور مشخص موارد و شرایط ممنوعالخروج شدن افراد را تعیین کرده است که در ادامه به زبان ساده توضیح داده میشود.
ممنوعالخروجی در چه مواردی ممکن است؟
بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، بازپرس فقط در شرایط مشخص و قانونی میتواند دستور ممنوعیت خروج فرد از کشور را صادر کند. این دستور معمولا در دو حالت امکانپذیر است:
1ـ ممنوعالخروجی پیش از دسترسی به متهم
اگر فردی متهم به ارتکاب جرم باشد اما هنوز در دسترس مرجع قضایی قرار نگرفته باشد، بازپرس میتواند برای جلوگیری از فرار او از کشور، دستور ممنوعالخروجی صادر کند.
طبق ماده ۱۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری:
* این دستور فقط زمانی صادر میشود که متهم در دسترس نباشد.
* مدت اعتبار آن شش ماه است.
* در صورت عدم تمدید، دستور بهطور خودکار لغو میشود.
* به محض حضور متهم در بازپرسی یا بسته شدن پرونده، ممنوعالخروجی باید فورا رفع شود.
نکته مهم: اگر فرد در دسترس مقام قضایی باشد، صدور دستور ممنوعالخروجی به استناد این ماده، فاقد وجاهت قانونی است.
برای مثال، در ماجرای مطرحشده درباره جلوگیری از خروج همسر علی دایی، اگر فرد در دسترس بوده باشد، صدور دستور ممنوعالخروجی بر اساس ماده ۱۸۸ قابل دفاع حقوقی نیست.
2ـ ممنوعالخروجی پس از دسترسی به متهم (قرار نظارت قضایی)
در حالتی که متهم در اختیار مرجع قضایی است، بازپرس میتواند علاوه بر صدور «قرار تأمین»، محدودیتهایی را تحت عنوان قرار نظارت قضایی اعمال کند که یکی از آنها ممنوعالخروجی است.
بر اساس ماده ۲۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری:
* ممنوعالخروجی باید رسما صادر و به متهم ابلاغ شود.
* متهم حق دارد ظرف ۱۰ روز به این تصمیم اعتراض کند.
* مدت این ممنوعیت نیز شش ماه است و فقط در صورت تمدید معتبر میماند.
اگر این قرار به متهم ابلاغ نشود، او از حق قانونی اعتراض محروم شده و دستور صادر شده با ایراد حقوقی مواجه خواهد بود.
چه نهادی دستور ممنوعالخروجی را اجرا میکند؟
بر اساس ماده ۲۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری:
* هیچ مرجع قضایی حق ندارد مستقیما به پلیس یا مرزها دستور جلوگیری از خروج افراد را بدهد.
* همه دستورات ممنوعالخروجی باید ابتدا به دادستان کل کشور اعلام شود.
* اجرای ممنوعالخروجی فقط از طریق دادستان کل کشور و مراجع ذیربط انجام میشود.
همچنین اگر مدت ممنوعالخروجی به پایان برسد و تمدید نشود، دادستان کل کشور مکلف است دستور رفع ممنوعیت خروج را صادر کند.
سخن پایانی
ممنوعالخروج شدن افراد در نظام حقوقی ایران، اقدامی استثنایی و محدود به شرایط مشخص قانونی است. این اقدام:
* باید مستند به قانون باشد،
* مدتدار است و دائمی نیست،
* نیاز به ابلاغ رسمی دارد،
* و قابل اعتراض توسط شهروندان است.
آگاهی از این قواعد به مردم کمک میکند تا در صورت مواجهه با ممنوعالخروجی، از حقوق قانونی خود دفاع کنند و بدانند چه زمانی یک دستور قضایی قانونی است و چه زمانی میتوان آن را مورد اعتراض قرار داد.
برای طرح سوالات حقوقی و اخذ مشاوره رایگان به آیدی زیر در تلگرام پیام دهید: Mtaheri_law@
