ناگفتههای اساتید خوشنویسی از جشنواره «دوسالانه خوشنویسی کشور»
- شناسه خبر: 28491
- تاریخ و زمان ارسال: 26 دی 1402 ساعت 07:30
- بازدید :
رومینا اسماعیلیپور
در دی ماه سال جاری هفتمین دوسالانه ملی خوشنویسی کشور در موزهی هنرهای معاصر تهران برگزار شد.
دو سالانهی خوشنویسی که مهمترین جشنوارهی کشوری در زمینه خوشنویسی میباشد برخلاف دورههای پیشین که میزبان برگزار کنندهی آن استان قزوین بود این دوره جهت برگزاری به تهران منتقل شد.
در این دوره از جشنوارهی دو سالانه حدود ۸۰۰ اثر به دبیرخانه جهت رقابت معرفی شدند. رقابتی تنگاتنگ که با حضور اساتید برجستهی کشوری در معرض داوری قرار گرفتند.
استاد «بهادر پگاه» داور بخش شکسته نستعلیق:
به نظر بنده، آثار از لحاظ کیفی تا حدودی قابل قبول بودند اما سطح آن چنان بالایی که انتظارش میرفت را نداشتند. علت آن هم به حاضر نشدن افرادی مربوط میشود که از سال ۹۷، هر ساله رتبههای برتر را به خود اختصاص میدادند. طبیعتا اثر ارائه شده از جانب این تعداد از افراد، عیار و کیفیت بالایی داشت و همگی از اساتید بنام این رشته بودند.
برای رسیدن به مرحلهی حرفهای و فوق حرفهای در خوشنویسی باید ۱۰ الی ۲۰ سال زمان صرف کرد. اساتیدی که به این مرحله میرسند و در یکی دو مرحله حاضر میشوند؛ احساس میکنند که نیازی به شرکت مجدد در دورههای بعدی ندارند، به همین خاطر از سال ۹۸ تا به الان ما با حضور کمرنگ و جای خالی این اساتید مواجه شدهایم. از اینرو برای دستیابی به کیفیت مورد نظر آثار در جشنواره به یک دهه و چه بسا زمان بیشتری نیاز داریم.
اما از مسائل قابل تامل جشنواره که در دورههای گذشته واقع نشده بود میتوان به کسب رتبهی اول خوشنویسی شکسته توسط یک خانم اشاره کنیم. که این نشاندهندهی پیشرفت بانوان در عرصهی خوشنویسی کشور است.
سطح جشنوارهی دوسالانهی خوشنویسی را میتوان با المپیک رشتههای ورزشی قیاس کرد. چه بسا که این رویداد، المپیک خوشنویسی ایران است و بالاترین اعتبار ممکن را در بین جشنوارههای خوشنویسی کشور به خود اختصاص میدهد. برگزاری دوسالانه در چنین سطحی باعث افزایش تلاش و روحیهی رقابتطلبی حتی در بین افرادی میشود که بهتازگی وارد عرصهی خوشنویسی شدهاند.
قابل ذکر است که خوشنویسی یکی از طاقتفرساترین رشتههای هنری و البته دیربازدهترین آن است. چرا که هنرمند در این زمینه حداقل ۲۰ سال باید زمان برای هنرش صرف کند تا شاید به مرحلهی حرفهای شدن دست پیدا کند. به همین خاطر مسئلهی امرار معاش برای خوشنویسان مسئلهی حائز اهمیتی میباشد چرا که اگر هنرمند نتواند زندگی خود را از نظر مسائل مالی تامین کند هنرش به سمت سستی افول پیدا میکند. پس توصیهی من به عزیزان هنرمند در عرصهی خوشنویسی این هست که در ابتدای امر از مسئلهی تامین معیشت خود اطمینان خاطر پیدا کنند و منبع مالی مطمئنی داشته باشد تا بتوانند با خیالی آسوده روی خوشنویسی تمرکز کند.
به نظر بنده برای دورههای بعدی جشنواره بهتر است که دو بخش مجزا از هم پیشبینی شود. افرادی که به درجهی استادی رسیدهاند در یک بخش و سایر افراد در بخش دیگری داوری شوند. با این روش کیفیت جشنواره به عیار بالاتری میرسد.
استاد «محمد علی قربانی» داور بخش خط نسخ:
کیفیت آثار ارائه شده به جشنواره تا حدودی پیشرفت قابل تاملی داشته است از آنجایی که رتبههای برتر سالهای گذشته پس از رسیدن به اوجکاری خود از شرکت در جشنواره کناره گرفتند و این مسئله باعث شده است تا سایرین برای حضور و کسب رتبههای برتر تلاش بیشتری داشته باشند و این مسئله باعث شده تا سطح کیفیت آثار خودشان را ارتقاء دهند؛ این ریزش و رویش از خاصیت جشنوارهی دوسالانه است.
در بحث خط نسخ هرچند کمیت آثار کمتر از سایر بخشهای دیگر است اما از لحاظ کیفی بسیار نزدیک به هم هستند و رقابت در این شاخه بیشتر است به همین خاطر میتوان گفت در این بخش پیشرفت چشمگیری داشتهایم.
جشنوارهی دوسالانه مهمترین جشنوارهی تخصصی در سطح کشور است. هر چند که جشنوارههای بزرگی مثل فجر هم برگزار میشود ولی قابل قیاس با جشنوارهی دوسالانه نیست.
به نظر من بهتر است برای ارتقا کیفیت جشنواره بخشهای متفاوتی در نظر گرفته شود؛ بدین صورت که افرادی که سالهاست در زمینهی خوشنویسی مشغول هستند با سایرین که اغلب از شرکتکنندگان جوان ما هم هستند جداگانه داوری شوند. مثلا بهتر است ما بخشی داشته باشیم تحت عنوان بخش جوان و بخش پیشکسوتان… با این تدبیر افرادی که در حال رشد یافتن در زمینهی خوشنویسی هستند در صف نمیمانند.
نبود برنامهریزی مناسب و عدم فراهم آوردن زمینهی مناسب جهت مناسبسازی وضعیت معاش هنرمندان خوشنویس پس از جشنوارهی دو سالانه یکی از ضعفهای پررنگ و مشکلساز است. چرا که بسیاری از هنرمندان، برنامهای جز شرکت در جشنواره ندارند و حتی آثارشان پس از اتمام اینگونه جشنوارهها به فروش هم نمیرود.
به همین خاطر باید تصمیمی برای پس از جشنوارهها اتخاذ شود تا این هنر ملی حفظ شود.
استاد «احمد عبدالرضایی» داور بخش خط ثلث:
در اولین دورهی برگزاری جشنواره، هر چند تعداد خوشنویسهای شرکتکننده کمتر بود اما آثار بسیاری خوبی را به نمایش میگذاشتند. در حال حاضر ما با تعداد بیشتری از شرکتکنندهها مواجه شدهایم و همان خوشنویسهای خوب دورههای اول، داورهای اینسری از جشنواره شدهاند.
در رشتهی خط نسخ و ثلث هم پیشرفت قابل توجهی ایجاد شده است. این پیشرفت از این جهت بیشتر به چشم میآید که برخلاف خط نستعلیق که از دوران صفویه، قاجار، پهلوی و حتی عصر حاضر رایج بوده است؛ خط ثلث که برای تزئین بناها و کتابت کتیبهها به کار میرفته پس از دوران صفویه به دلیل مشکلات و جنگهای داخلی و کشمکشهای قاجار و زندیه از رونق افتاد و به کار نمیرفت. خط نسخ هم که برای نوشتن قرآن مورد استفاده قرار میگرفت و پس از ظهور چاپ و در دوران پهلوی به فراموشی سپرده شد. اما در طی ۲۰ سال اخیر آثار بیشتری از خط نسخ و ثلث دیده میشود و کیفیت بسیار بالایی هم در جشنواره به خود اختصاص میدهند.
باید اشاره کرد که تعداد بانوان در خط نسخ و کسب رتبه توسط آنها در جشنوارهها همچنین جشنواره دو سالانه بیشتر از آقایان است و حتی کیفیت کار آنها با دوران قاجار برابری میکند و این نشان از رشد خط نسخ است.
ما خوشنویسان بسیاری در کشور داریم که در جشنواره شرکت نمیکنند. بیش از ۵۰۰ نفر در زمینه خط نستعلیق استاد داریم در حالی که تعداد آثار ارائه شده به جشنواره به ۵۰۰ اثر هم نمیرسد و بیشتر شرکتکنندگان از استادان جوان خوشنویسی هستند. در صورتی که در دورههای اول ما بخشی جانبی داشتیم؛ در این بخش استادان مسنتر که در اصل از اساتید شرکتکنندگان حال حاضر هستند، شرکت میکردند. با حذف این بخش این دست از اساتید تمایلی به مسابقه دادن و مقایسه با شاگردان خود ندارند. به همین خاطر برای افزایش کیفیت جشنواره هم که شده این بخش باید مجددا اضافه شود.
استاد «مجتبی ملکزاده» داور بخش شکسته نستعلیق:
در ۷ دورهای که بنده به عنوان داور خط شکسته در جشنواره حضور داشتم؛ کیفیت آثار در هر دوره نسبت به دورههای قبلی پیشرفتهای قابل توجهی داشته و بسیار بهتر بوده است.
یکی از اتفاقات خاص این دوره از دو سالانه به حضور کیفی بانوان مربوط میشود به صورتی که رتبهی اول خط شکسته به یکی از این خانمها تعلق گرفت. مسلما این اتفاق، امر مهمی ست؛ چرا که کسب رتبه اول خط شکسته توسط خانمها در دورههای پیشین اتفاق نیفتاده بود.
یکی از مهمترین آثار جشنوارهی دوسالانه، که وزینترین مسابقهی خوشنویسی کشور هم محسوب میشود؛ بالا بردن سطح کیفی هنرمندان خوشنویس در سرتاسر کشور بوده به نحوی که این پیشرفت در آثار ارائه شده به جشنواره به راحتی قابل مشاهده است.
جوانان و اساتید فعال در این عرصه، با وجود تمام سختیها و ملالتها تلاش خودشان را جهت تعالی بخشیدن به هنر خوشنویسی به نمایش گذاشتهاند. به همین خاطر توصیهی چندان خاصی برای این دست عزیزان باقی نمیماند و باید گفت الان نوبت مسئولین فرهنگیست که همت بیشتری را جهت ارتقاء خوشنویسی کشور به کار ببرند. این امر از طریق برنامهریزیهای درست، علیالخصوص برنامههای موثر در بحث معیشتی خوشنویسان قابل تحقق است.
به جرات میتوان گفت که میتوانیم شاهد یکی از نقاط اوج و قلههای رفیع خوشنویسی در این دوران باشیم. البته به شرطی که اوضاع اقتصادی هنرمندانخوشنویس ما به سطح مطلوبی دست پیدا کند تا مجبور به کنار گذاشتن هنر خود نشوند.
یکی دیگر از مسائل مهم جشنواره به اهدای بخش جوایز مالی مربوط میشود. در گذشته از این نظر جوایز ارزندهای به برندگان اهدا میشد اما در حال حاضر از این نظر با ضعف قابل توجهی روبهرو شدهایم. طبیعتا این مساله تاثیراتی به همراه خواهد داشت و انگیزهی شرکتکنندگان کمتر از قبل میشود که باید مورد ارزیابی برگزارکنندگان جشنواره قرار بگیرد.
استاد «علی رضائیان» داور بخش خط ثلث:
در خطوط نسخ و ثلث به ویژه ثلث عموما آثار قویای ارائه شد و ما خوشبختانه کارهای ضعیفی در بین آثار نداشتیم. میتوان گفت سطح کیفی آنها رضایتبخش و متوسط به بالا بود.
جشنوارهها اگر به شکل مرتبی برگزار شوند و ثبات و نظمی دائمی داشته باشند؛ مسلما سطح کیفی و اعتماد هنرمندان به آن نیز افزایش مییابد. دوسالانهی خوشنویسی از آن دست جشنوارهها محسوب میشود که خوشبختانه موفق شده به این ثباث دائمی دست پیدا کند. این امر یکی از شاخصههای مهم هر جشنواره محسوب میشود.
اگر جشنوارهای در سطح ملی به شکل استاندارد برگزار شود قابلیت جذب هنرمندان از سایر کشورها را هم خواهد داشت. دوسالانه خوشنویسی نیز با جذب اعتماد هنرمندان داخلی و افزایش سطح کیفی برگزاری جشنواره، قابلیت رسیدن به چنین نقطهای را دارد و حتی میتواند در تمام کشورهای جهان اسلام، هنرمندان خوشنویس را جذب کرده و به شکل بینالمللی برگزار شود.
به نظر بنده یکی از مواردی که برای دوسالانهی خوشنویسی بسیار لازم و ضروری تلقی میشود، این هست که این جشنواره باید کمکم مسیر خودش را به سمت جهانی شدن و کسب عنوان جشنوارهی بینالمللی تغییر دهد. با انجام این کار ما به شکل قابل چشمگیری با افزایش کیفیت آثار روبهرو خواهیم شد.
یکی دیگر از موارد مورد نیاز جشنواره، تهیهی بستر و شرایط مناسب برای حضور اساتیدی است که در دورههای قبلی شرکت میکردند و رتبههای برتر را به خود اختصاص میدادند. با تدبیری سنجیده باید این دست از خوشنویسان حرفهای که امروزه کمتر در جشنواره حضور مییابند مجددا به این فضا برگردند.
یکی از نکات قابل تامل و مثبت دو سالانه این است که باعث شده تا خوشنویسانی که در دورههای قبلی شرکت میکردند و چندان حرفهای نبودند از لحاظ نگاه به خوشنویسی، نوشتن و به کارگیری ابزار مورد استفاده به سطح حرفهایتری دست پیدا کنند و به عبارتی دیگر پیشرفت کنند.
استاد «علی شیرازی» داور بخش نستعلیق:
با توجه به اینکه بنده از ابتدای شکلگیری جشنواره، در بخش شورای سیاستگذاری و داوری حضور داشتهام باید گفت که هر دوره نسبت به دورههای قبل، هم به لحاظ کمی و هم کیفی آثار به پیشرفت قابل توجهی دست پیدا کردهاند بهخصوص در بخش خطوط بانوان این پیشرفت قابل ملموستر است.
قرار بر این شد که در دورههای بعدی جشنواره، بخش بانوان را به این خاطر که تعداد بیشتری را نسبت به قبل به خود اختصاص میدهند و از لحاظ کیفی هم بسیار ارزنده هستند به صورت مستقل برگزار کنیم.
شرکتکنندگان این جشنواره به صورت رسمی دارای گواهی استادی هستند و حداقل ۳۰ سال به خوشنویسی مشغول بودهاند. در بین آثار، ما با کارهایی مواجه میشویم که به قدری از لحاظ کیفیت قابل تحسین و ارزنده هستند که به جرات میتوان گفت به یک دورهی طلایی خوشنویسی رسیدهایم. به نحوی که حتی با دوران قاجار، که اوج خوشنویسی ما محسوب میشود برابری میکند.
تاثیر دوسالانه بر خوشنویسی کشور غیرقابل انکار است. چرا که شرکتکنندگان، سالها و مدت طولانیای برای دیده شدن در جشنواره تلاش میکنند و طبیعتا مجبور میشوند از ابزار حرفهایتری هم استفاده کنند به نحوی که آثار ارائه شده در جشنواره بر روی کاغذهای دستساز نوشته شدهاند. به طور کلی نگاه به خوشنویسی نگاهی حرفهای و هنرمندانهتر شده است لذا هنر خوشنویسی ما از حالت کاربردی و روزمره که نیاز بازار بود خارج شده است و به سمت و سوی حرفهایتری پیش رفته است.
هنر خوشنویسی، امروزه به پتانسیل و ظرفیت بسیار قدرتمندی دست یافته است به همین خاطر به خوشنویسان توصیه میکنم که به شکل گروههای چند نفره، نمایشگاههای متفاوتی را در تهران، شهرستانها و حتی کشورهای دیگر بهخصوص کشورهایی که به این خطوط مینویسند، برگزار کنند تا هنرشان به سایرین معرفی شده و در معرض دید عموم قرار بگیرد.
استاد «رضا بنیرضی» داور بخش نسخ:
معمولا به دلیل اینکه سطح جوایز در هر دوره کاهش مییابد سطح کیفی و کمی آثار هم طبیعتاً وابسته به آن کمتر از قبل میشود.
البته این مسئله تنها به جشنوارهی دوسالانه مربوط نمیشود و اتفاقیست که در تمام جشنوارههای کشوری قابل رویت است این در حالیست که جوایز سایر کشورها مانند ترکیه، صد برابر جوایز اهدا شده در جشنوارههای داخلی ما را شامل میشود.
خوشنویسی مانند سایر رشتههای هنری به مثابهی فرهنگ است و چیزی نیست که بتوان با سرمایهگذاری کوتاهمدت انتظار رشد قابل توجهی از آن داشت. پیشرفت در این عرصه نیز به این مسئله بستگی دارد که مردم تا چه حد به مسائل درازمدت یا کوتاهمدت در جامعه فکر میکنند و چه مسائلی دغدغهی زندگیشان را در برمیگیرد.
در جامعهی کوتاهمدت که مردم بیشتر به فکر فردای خود هستند، عموما اولین مواردی که تحت آسیب قرار میگیرند فرهنگ و هنر آن جامعه هست. خصوصا هنرهای مشکلی همچون خوشنویسی، بیشتر در معرض آسیب قرار میگیرند. در مقابل آن هنرهای سطح پایینتر و بازاری جایگزین میشوند که در حال حاضر، این اتفاق متاسفانه در کشور ما در حال رواج است و هنرهای اصیل کمرنگتر از قبل میشوند.
در این گونه از جشنوارهها افرادی که کارشان کمی ارتقاء پیدا میکند از شرکت مجدد در دورههای بعدی سر باز میزنند و ترجیح میدهند کارهایشان را با ارزش واقعی خودش به فروش برسانند تا در جشنواره شرکت دهند. همین مسئله زمینهی شرکت افراد آماتور را در جشنواره فراهم میکند.
استاد «علیاکبر رضوانی» داور بخش شکسته نستعلیق:
با توجه به جشنواره، کارهای ارائه شده سطح کیفی بسیار خوب و قابل توجهی داشتند. بیشتر شرکتکنندگان را اساتید جوانی تشکیل میدادند که در کارهایشان ظرافت و حوصلهی بالا و دقیقی دیده میشد.
در حال حاضر تنها جشنوارهی رسمی خوشنویسی کشور، جشنوارهی دوسالانه قزوین است که با توجه به استقبال بسیاری که از جانب هنرمندان خوشنویس نسبت به این جشنواره دیدیم میتوانیم به جایگاه و تاثیر بسزایی که تاکنون از خودش به جای گذاشته پی ببریم.
فراتر از این مسائل، سطح فرهنگی کشور را میتوان با اشاعهی کارهای فرهنگی تغییر داد و چقدر خوب هست که این اشاعهی فرهنگ از زبان قلم باشد.
خوشنویسی یک هنر اصیل ایرانیست. در سرتاسر دنیا مثل چین و ژاپن نیز فعالیتهای گستردهای جهت خوشنویسی صورت میگیرد. به نظر بنده بهتر است برای رسیدن به سطح بالاتری از رقابت و معرفی هنرخوشنویسی کشورمان به جهانیان تلاش و همت بیشتری به کار بگیریم و ارزش بیشتری برای جایگاه خوشنویسی قائل شویم.
خوشنویسان سربازان فرهنگی این کشور هستند که لحظهای از تلاش خود برای حفظ فرهنگ هنری کشور خود پا پس نمیکشند. در مقابل ما هم وظیفه داریم که جایگاه این هنرمندان را تکریم کنیم و مسائلی که خاص جامعهی خوشنویسی است را برایشان فراهم کنیم.