مسیر تطبیق جنسیت در ایران و چالش‌های افراد ترنس
- شناسه خبر: 69888
- تاریخ و زمان ارسال: 5 آبان 1404 ساعت 07:30
- بازدید :
آرزو سلخوری
موضوع هویت جنسیتی و تطبیق جنسیت در ایران طی سال‌های اخیر بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است، اما هنوز بسیاری از خانواده‌ها، جامعه و حتی خود افراد ترنس اطلاعات کافی درباره فرآیند قانونی، پزشکی، روانشناسی و اجتماعی آن ندارند.
مسیر تطبیق جنسیت شامل مراحل قانونی، پزشکی، مراقبت‌های پس از عمل، آموزش، حمایت اجتماعی و بازپروری روانی است. در این گفت‌وگو با «دکتر مهسا نعمتی»، روانشناس متخصص در حوزه هویت جنسیتی، درباره جزئیات کامل این مسیر، چالش‌ها و اهمیت حمایت خانواده و جامعه گفت‌وگو کرده‌ایم.
¢ روند مراجعه و تطبیق جنسیت در ایران چگونه است؟
روند مراجعه در شهرهای مختلف ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد، اما اصول کلی تقریباً یکسان است؛ ابتدا فرد باید به روانشناس یا روانپزشک متخصص در حوزه هویت جنسیتی مراجعه کند. در قزوین، تأییدیه نهایی توسط روانپزشک پزشکی قانونی داده می‌شود سپس کمیسیون پزشکی قانونی تشکیل می‌شود و یک نسخه از مدارک مربوطه آماده می‌شود.
قبل از ورود به کمیسیون، فرد باید دادخواستی برای تطبیق جنسیت ارائه دهد. پاسخ این دادخواست به دادگاه فرستاده می‌شود و در نهایت، قاضی با توجه به نظرات پزشکی قانونی و کمیسیون، رأی نهایی را صادر می‌کند. پس از صدور مجوز، فرد می‌تواند مراحل عمل‌های پزشکی خود را آغاز کند.
¢ وضعیت تطبیق جنسیت در ایران چگونه است؟
ایران یکی از بهترین کشورها در زمینه تطبیق جنسیت است. پس از تکمیل مراحل قانونی و پزشکی، مدارک شناسایی تغییر می‌کند و فرد می‌تواند با هویت واقعی خود زندگی کند. این فرآیند شامل تایید روانپزشک، بررسی‌های پزشکی قانونی و صدور رأی نهایی توسط دادگاه است. افراد ترنس وقتی مراحل هورمون‌درمانی و جراحی را پشت سر می‌گذارند، تحت نظارت کامل پزشکی قانونی هستند و این موضوع جزو مشکلات روانی یا جسمی آن‌ها محسوب نمی‌شود، بلکه مدیریت و پشتیبانی حرفه‌ای لازم دارد.»
¢ آیا فتواهای مذهبی نقشی در حمایت از افراد ترنس داشته‌اند؟
بله. فتوای آیت‌الله خمینی پایه قانونی و مذهبی محکمی ایجاد کرده که به زندگی بچه‌های ترنس کمک کرده است. این فتوا باعث شد افراد بتوانند بدون تبعیض اجتماعی و قانونی، زندگی واقعی خود را تجربه کنند.
¢ دسترسی به خدمات در شهرهای مختلف چگونه است؟
در شهرهایی مانند قزوین، ادارات، دادگاه‌ها و روانپزشکان به این موضوع تسلط دارند و فرآیند نسبتاً روان انجام می‌شود. اما در برخی مناطق دیگر، پزشک یا روانشناس تخصصی کافی وجود ندارد و برخی قاضی‌ها اطلاع کافی ندارند. وضعیت کلی ایران نسبت به گذشته بسیار بهتر شده و اطلاع‌رسانی و پذیرش خانواده‌ها افزایش یافته است.
¢ روند عمل‌ها و مراقبت‌های پس از آن چگونه است؟
در ترنس مرد (تطبیق جنسیت از زن به مرد)، مراحل شامل تخلیه سینه، تخلیه رحم و هورمون‌تراپی است. هورمون‌تراپی معمولاً روزانه شروع می‌شود و با گذر زمان دوز آن کاهش می‌یابد، اما به طور مستمر تا پایان عمر ادامه دارد، زیرا بدن دیگر تولید طبیعی هورمون ندارد.
در ترنس زن (تطبیق جنسیت از مرد به زن)، جراحی اندام جنسی و هورمون‌تراپی انجام می‌شود. اغلب این افراد جراحی‌های زیبایی هم انجام می‌دهند، مانند پروتز سینه یا اصلاح چهره، چون آناتومی استخوان‌بندی مردانه است و این کارها برای هماهنگی ظاهر ضروری است. پس از انجام عمل‌ها، فرد می‌تواند برای تغییر مدارک شناسایی اقدام کند و معمولاً پس از حداقل دو عمل اصلی، مراحل قانونی تغییر هویت در شناسنامه آغاز می‌شود.
¢ آیا همه افراد دارای نارضایتی جنسیتی، عمل تطبیق جنسیت انجام می‌دهند؟
خیر، همه کسانی که نارضایتی جنسیتی دارند، لزوماً به سمت عمل نمی‌روند. ما یک دسته‌بندی داریم:
تراجنسی‌ها: افرادی که صرفاً دوست دارند لباس یا ظاهر جنس مخالف را تجربه کنند و از جنسیت بیولوژیک خود راضی‌اند. این مسئله جزو انحرافات جنسی نیست و آن‌ها فقط گاهی ویژگی‌های ظاهری متفاوت را تجربه می‌کنند.
ترانسفرها: افرادی که از جنس بیولوژیکی خود ناراضی و بیزار هستند و تلاش می‌کنند صفات ثانویه جنسی و اندام جنسی خود را تغییر دهند. برای مثال، دخترانی که هویت جنسی مردانه ممکن است بدن خود را با کش‌های پهن ببندند تا برجستگی دیده نشود.
¢ این اعمال منجر به آسیب به خود هم می‌شود؟
بله، به شدت آسیب‌زا هستند. نمونه‌های زیادی از خودآزاری وجود دارد، حتی آسیب به آلت تناسلی هم گزارش شده است. پسرانی که هویت جنسی زنانه دارند، بعضاً خودسرانه هورمون مصرف می‌کنند یا رفتارهایی مانند کم حرف زدن، تلاش برای همیشه مرتب بودن، لیزر پوست صورت و جراحی زیبایی انجام می‌دهند تا شبیه جنس مورد نظر شوند.
این تلاش‌ها می‌تواند آرامش ذهنی ایجاد کند، اما بدون حمایت حرفه‌ای، باعث فشار روانی و آسیب جسمی شدید است.
¢نقش آگاه‌سازی و آموزش چیست؟
مهم‌ترین نکته آگاه‌سازی است. هدف آموزش صرفاً مداخله بالینی نیست؛ ما با گروه‌های گسترده‌ای روبه‌رو هستیم. کودکان و نوجوانانی که هویتشان از سردرگمی یا ناآگاهی شکل می‌گیرد، ممکن است به سمت آسیب‌های جدی سوق پیدا کنند.
آگاه‌سازی شامل آموزش خانواده‌ها و کودکان درباره هویت‌های اجتماعی و جنسیتی، خودباوری و احترام به تفاوت‌های فردی است. این آموزش‌ها جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و روانی را هم پوشش می‌دهد و به پیشگیری از آسیب کمک می‌کند.
¢ پروسه بعد از تطبیق جنسیت و نیاز به بازپروری چگونه است؟
جامعه نسبت به گذشته وضعیت بهتری دارد، اما خدمات تنها تا زمان جراحی و تغییر مدارک ارائه می‌شود. بعد از آن، افراد غالباً تنها رها می‌شوند و به بازپروری روانی، اجتماعی و توانمندسازی نیاز دارند. افسردگی پس از جراحی نباید با پشیمانی اشتباه گرفته شود. افراد ترنس نیز مانند زنان پس از زایمان به زمان و حمایت نیاز دارند.
¢ برخورد جامعه و خانواده چگونه است؟
خانواده‌ها نقش اصلی را دارند. پذیرش خانواده، اعتماد به نفس و سلامت روان نوجوانان را افزایش می‌دهد. اما برخی والدین تصور می‌کنند عمل پایان همه مشکلات است، در حالی که افراد پس از تطبیق، همچنان نیازمند حمایت و توانمندسازی هستند. بسیاری از افرادی که تطبیق یافته‌اند، در مدرسه، دانشگاه و محیط کار با چالش مواجه می‌شوند و حتی فرصت‌های تحصیلی و شغلی محدود می‌شود.
افراد ترنس رنج زیادی تجربه می‌کنند و نیازمند حمایت و درک هستند. تطبیق جنسیت یک پروسه ساده نیست و حمایت قانونی، پزشکی، روانشناسی و اجتماعی لازم دارد. خانواده و جامعه باید با آگاهی و احترام به این افراد نگاه کنند تا آن‌ها بتوانند زندگی سالم و عادی داشته باشند.
مسیر تطبیق جنسیت تنها شامل تغییرات جسمی و مدارک شناسایی نیست؛ حمایت روانی، توانمندسازی اجتماعی و پذیرش خانواده و جامعه، بخش جدایی‌ناپذیر آن است. آموزش، آگاه‌سازی و بازپروری پس از عمل، افراد ترنس را از آسیب‌های روانی و اجتماعی محافظت می‌کند و زمینه زندگی شاد، سالم و متعادل را فراهم می‌کند.
