بیماری سیروز کبدی چیست و چه باید کرد؟!
- شناسه خبر: 31798
- تاریخ و زمان ارسال: 19 اسفند 1402 ساعت 07:40
- بازدید :
ترجمه: امیر دیوانی
بیماری سیروز کبدی، مرض خطرناکی است، اما همچون هر عارضهی دیگر، شیوههایی به منظور پیشگیری و مداوای آن وجود دارد. خوانندگان محترم را به مطالعه و بررسی روشنگرانهی ذیل دعوت مینماییم:
س. فشار خون کبدی چیست و این وضع چگونه پدید میآید؟
ج: فزونی فشار همون در سیاهرگ اصلی کبد تحت عنوان «فشار خون کبدی» نامیده میشود. این حالت عمدتاً در پی ایجاد بیماری سیروز کبدی پدیدار میگردد که طی آن یاختهها (سلولها)ی کبدی شدیداً دچار آسیب گشته و قادر به ترمیم خود نمیشوند. هنگامی که یاختههای کبدی دچار مرگ و نابودی میگردند، در محل نابودیشان یک بافت زخمی را بر جای مینهند.
موقعی که بافت کبدی مجروح میشود، به خون نمیتواند به قدر بسنده از بخشهای گوناگون کبد عبور کند. در حال عادی، ضربان قلب، خون را به سراسر بدن میفرستد و آنگاه خون پس از گذر از یک چرخهی طولانی مجدداً به قلب برمیگردد.
بر اثر پدیداری چنین وضیعتی، خون دیگر به سهولت قابلیت خونرسانی کبد را ندارد. موقعی که خون توسط کبد تصفیه نشود، مواد سمی و دفعی در تن بر جا میمانند.
به سبب افزونی مقدار مواد دفعی در بدن، عارضههایی همانند اغتشاش و تمرکز فکری، بیقراری، ارزش اعضای بدن و برخی اوقات متعاقب پیش رفت اینگونه وضع، اتحاد اغماء (کوما) به سراغ انسان میآید.
سایر اختلالهایی که در عروق دیگر خون ظاهر میگردد، حمل خون از کنارهی کبد است. عروق موجود در این ناحیه دارای دیوارههایی نازک بوده و به آسانی شکننده میشوند. خونریزی ناشی از شکنندگی عروق، اختلال جدی و مرگباری است. موقعی که این دسته از عروق در درون مری (لولهی ممتد از دهان تا معده) پدید آید، این حالت تحت عنوان «واریس مری» خوانده میشود.
س. سبب بروز بیماری سیروز کبدی چیست؟
ج، گاهی بیماری یاد شده به علت ابتلا به مرض هپاتیت (یک بیماری خطرناک عفونی) جلوه میکند. در تحت شرایطی ویژه هم به واسطهی خوردن و یا نوشیدن مواد شیمیایی خطرناک در کبد شکل میگیرد.
اما باید دانست نوشیدن بیحد و اندازهی الکل، علت اصلی و شایع بیماری مذکور است که با نام «سیروز الکلی» هم شهرت دارد.
زنانی که باده نوشی میکنند (این مشکل بیشتر در کشورهای غربی مشاهده میگردد) فزونتر از مردانی که مصرفکنندهی اینگونه نوشابهها هستند، با خطر ابتلا به انواع شدید بیماری مزبور روبهرو هستند.
چنانچه نشانههای ذیل در کسی بروز کند، باید فوراً از لحاظ ابتلا به مرض پیش گفته شده به متخصص امراض داخلی یا گوارشی رجوع نماید:
س. پزشک از طریق مشاهدهی چگونه علایمی، بیماری سیروز کبدی را تشخیص میدهد؟
ج. پزشک پیرامون وجود هر یک از علایم زیر، پرسشهایی از بیمار به عمل میآورد:
این نشانهها عبارتند از:
1ـ استفراغ خونی
۲ـ ورم شکمی
3ـ خستگی
4ـ تهوع
۵ـ کاهش اشتها
6ـ سرخی کف دست
7ـ کاهش یا افزایش ناگهانی وزن
8ـ زردی پوست صورت یا چشمان
9ـ تیرگی ادرار
10ـ اختلال قاعدگی در زنان
در صورت داشتن هر یک از علامتهای فوق ممکن است به مرض سیروز کبدی گرفتار گرفتار شده باشید.
پزشک معالج به منظور تشخیص قطعی بعد از معاینهی کامل بیمار، آزمایشهای خاصی را برایش درخواست میکند (تا از چگونگی عملکرد کبد آگاه گردد، و در موارد ویژه، نمونهبرداری از کبد را برای بیمار مصلحت میداند.
در روش نمونهبرداری از کبد با کاربرد یک سرسوزن ظریف که در بافت کبد فرو میرود، قدری اندک از بافت کبد جهت انجام آزمایشهایی کبدی برداشت میشود.
دستگاه تصویربرداری (سونوگرافی) هم برای ارزیابی وضع کبد به هنگام نمونهبرداری مورد استفاده قرار میگیرد.
س. روش درمان طبی بیماری سیروز و فشار خون کبدی چیست؟
ج. هر وقت که در کبد ضایعه به وجود آید، دیگر هیچ اقدامی در مورد بازسازی کبد و درمان بیماری سیروز امکانپذیر نیست.
اساساً مداوا، یاری اولیه جهت پیشگیری از پیش رفت ضایعات کبدی، پیشگیری و معالجهی عوارضی چون خونریزی کبدی است.
به منظور پیشگیری از ایجاد شکنندگی عروق خونی، مصرف دو نوع دارو به بیمار توصیه میشود:
1ـ داروی «پروپرانول با نام ژنریک ایندرال Propranol- Inderas -»
2ـ داروی «ایزوسورباید با نام ژنریک ایزوردیلIsosorbide – Isordil »
متاسفانه دو داروی نام برده دارای عوارض جانبی نیز هستند به حدی که به سبب این عوارض، کلیهی افراد در استفاده از اینها ناتوانند.
در صورتی که دارو درمانی به منظور متوقف ساختن عوارض این بیماری ناکافی باشد، عمل جراحی، شیوهی یاریدهندهای است.
یک گزینش پیش از انجام عمل جراحی قطع جریان خون در عروق متسع کنارهی مری (محلی که در تماس با معده است) میباشد. برای انجام این عمل، لولهی باریکی را از راه دهان به سوی معده حرکت میدهند و به وسیلهی آن دستههای چسبنده و سخت شدهی مواد شیمیایی را که دور تا دور این عروق خونی متسع قرار گرفتهاند، برمیدارند، چنانچه انجام این عمل، توأم با موفقیت نبود، بیمار را باید به اتاق عمل برد. جراح در این محل، عروق خونی بیرون زده از کبد را در جای صحیح خود قرار میدهد.
نوع دیگر عمل جراحی موسوم به IPS Trans jungular intrahepatic portosystemic shunt به مفهوم استفاده از یک مجرا (شانت) از طریق عروق گردنی به داخل کبد و دستگاه وریدی کبد است که امکان دارد آخرین امید جراحی پیش از پیوند کبد باشد عمل جراحی یاد شده در موارد حاد و شدید بیماری سیروز کبدی انجام مییابد.
س. چه کمکی از ناحیهی بیمار ساخته است؟
ج. نکتهی شایان توجه این است که بیمار به خوبی از خویشتن مراقبت کند، موقع خوابیدن پیوسته باید پاهایش را بالاتر از سطح قلب خود نگه دارد (بهخصوص اگر ورم کرده باشد).
مهمترین راهکار جهت مدد به خویش، قطع میگساری است، باده، بافت کبد را به کلی از میان میبرد. ضمناً مصرف پارهای داروها نیز به بافت کبد صدمه میزند.
از همین روی، حتماً با پزشک معالجتان در مورد مصرف هر نوع داروی مانند پادزیستها. آنتیبیوتیکها، قرصهای ضد بارداری و حتی استامینوفن مشورت کنید.
برنامهی غذایی مصرفی باید مناسب و متعادل باشد. بیمار باید یقیناً میزان پروتئین و قند مصرفی خود را مهار سازد.
هرگاه نیاز به مصرف برنامهی غذایی خاص داشته باشید، آن را حتما تحت نظر پزشک به کار بندید.
پینوشت
American Academy of family physicians.