پیچ ‌در پیچ بازار، تیمچه‌ها، بازار مسگرها، طلافروش‌ها و دکان‌های آهنگری را پشت سر می‌گذارم. از ازدحام عابران دور می‌شوم و به آخر تقاطع بازارچه وزیر و بازار قیطریه می‌رسم. رفت ‌و آمد زن‌ها کم و کمتر می‌شود و این قسمت، شکل محیطی مردانه به خود می‌گیرد. گرد سکوت و رخوت بر دالان هلالی شکل بزرگ سرای حاج رضا سنگینی می‌کند. این سرا در سال 1240 به دستور مرحوم حاج رضا، برادر حاج ملا عبدالوهاب یکی از بزرگ‌ترین مجتهدان نامدار قاجار ساخته شده و نزدیک به 161 سال عمر دارد؛ به گفته‌‌ی اطرافیان که گویا این پیرمرد فرتوت در بستر بیماری افتاده و اجلش نزدیک است به ملاقاتش می‌روم. در ابتدای ورودم گونی‌های سفید و بزرگی به چشمم می‌آید. چندین وانت، با بار تکه‌های کارتن، مقوا و گونی و… در گوشه و کناره حجره‌ها و ورودی پارک شده‌اند. آجرها و کاشی‌ها به دلایل نامعلومی از دود، گرفته و سیاه دیده می‌شوند. طرح‌ها و رنگ‌های کاشی‌ها در پس حجم گرد و غبار نشسته بر پیکره‌ی تن فرتوت سرا پنهان‌شده و هیچ رنگ و بویی از یک کاروانسرای قدیمی به چشم نمی‌خورد. سیم‌کشی‌های برق ناشیانه از سرتاسر دالان آویزان شده و چون تار عنکبوتی کل فضای سقف و کناره‌های آن را احاطه کرده‌اند. نوارهای زرد و آبی فیروزه‌ای که روزی برای زینت آجرهای سرا ساخته شده بودند حالا در میان این سیاهی و کثیفی به مخاطب دهن‌کجی می‌کنند. یکی دو حجره بازند و در کنار درب ورودی آن‌ها عبارت "سرقفلی این مغازه به فروش می‌رسد" دیده می‌شود. یکی از مغازه‌دارها که سرقفلی مغازه‌ی خود را به فروش گذاشته می‌گوید: اینجا برای هیچ کدام از مالکین درآمد نداشته. بعضی هم درگیر مسئله‌ی وراثت هستند و اگر نقشه‌ای هم برای سرا داشته باشند تا سر ارث به نتیجه نرسند شدنی نیست. برای همین است که اینجا آنقدر بی در و پیکر شده؛ هرکس که بخواهد می‌آید و هر کار که دوست داشته باشد انجام می‌دهد! برای همین اینجا ضایعاتی شده است. از ورودی می‌گذرم و وارد سرا می‌شوم. صحن وسیعی که گرداگرد آن را حجره‌هایی دور گرفته‌اند پیش چشم پهن می‌شود. رومینا اسماعیلی‌پور
ـ محل جمع‌آوری پسماند یا بنای تاریخی و ملی حجره‌ها با شکل‌های یکسان و به یک اندازه کنار هم صف کشیده‌اند و با رواقی که تعبیه شده به هم راه پیدا می‌کنند. در هر طبقه 65 حجره، در میان آجرهای تقریبا فروریخته و کج‌ و معوج جای گرفته ‌است. حجره‌ها و طاق نماهای ایوان سرا با قوس و کاشی‌کاری در پس‌ زمینه‌ی آجری هرچند طرد و متروک شده همچنان زیبایی مسحور کننده‌ی خود را حفظ کرده. جلوی هر یک از این حجره‌ها ماشین‌هایی پارک ‌شده و تپه‌های کوچکی از ضایعات روی‌هم تلنبار شده‌ است! عظمت این سرا که روزگاری محل دادوستد بازرگانان تبریزی و قفقازی بوده و شکوه و آوازه نیکی داشته است حال از بین رفته و به محلی مخروبه برای جمع‌آوری پسماند و ضایعات به جبر زمانه تغییر کاربری داده و از دور شاهد فروریختن خود است. در گوشه ‌و کنار، مغازه‌های آهنگری مشغول کارند. یکی از مغازه‌‌دارها بار کارتن به وانتش می‌زند. از او می‌پرسم: این سرا چه مدتی است که محل جمع‌آوری پسماند و ضایعات شده‌است؟ می‌گوید: از وقتی‌که یادم می‌آید. وقتی پرس‌وجو می‌کنم باقی مغازه‌دارها و ساکنین هم پاسخی به‌همین شکل می‌دهند. سرای حاج رضا از مردادماه سال 1384 به شماره 12 614 ثبت ملی شده‌ و جزو آثار ملی و فرهنگیِ نه تنها استان، بلکه کشور محسوب می‌شود. به‌همین خاطر نگهداری و مشاهده آن در چنین وضعیتی پاسخی شفاف و فوری از جانب مسئولان بالادستی می‌طلبد. ـ میراث فرهنگی در قبال آثار به ثبت رسیده مسئول نیست نورانی معاون میراث فرهنگی درباره سرای حاج رضا مسئولیت کاملی برعهده نمی‌گیرد و مطرح می‌کند که: این سرا تنها ثبت ملی‌شده است و مالکیت آن برعهده‌ی میراث نیست بلکه اوقاف مالکیت آن را دارد. در چنین شرایطی سازمان میراث فرهنگی تنها نقش نظارتی را برعهده دارد و تمامی مخارج، بازسازی و هر اقدامی که برای بهبود سرا لازم است و باید انجام شود به‌عهده مالک یعنی اوقاف می‌باشد. نورانی تاکید می‌کند: ما نقش نظارتی خود را به درستی و به اندازه انجام داده‌ایم. هیچ کجای قوانین ذکر نشده‌است که میراث فرهنگی در قبال بناهای به ‌ثبت ‌رسیده که تحت مالکیت شخصی و یا ارگان دیگریست مسئولیت حفظ و نگهداری را برعهده دارد. این بنا دو بار مرمت شده بارها ضایعات تخلیه شده است اما از ماه بعد مجددا می‌بینیم که داخل سرا مستقر شده‌اند. ما نمی‌توانیم دائما مراقب سرا باشیم و ماموران 24 ساعته آن جا بگذاریم. اگر هم بنا به گماشتن مامور باشد. این کار میراث نیست بلکه اوقاف باید آن را انجام دهد. هرچند اوقاف هم بودجه‌ای برای چنین رسیدگی و نظارت سنگینی ندارد‌‌. حتی اگر الان اقدام کنیم و ضایعاتی‌ها را بیرون کنیم؛ این روند "خالی ماندن سرا از پسماند" نهایتا برای دو ماه پایدار است. ـ مالکان سرای حاج رضا، مسببین تخریب آن هستند نورانی خاطرنشان می‌کند: مالکان حاضر در سرای حاج رضا مسئولین اصلی وضعیت ایجادشده در سرا هستند. تفاهم‌نامه‌ای بین اداره‌ی کل اوقاف و امور خیریه استان قزوین و میراث فرهنگی تنظیم شده‌است که به دلایلی از جمله تغییر دادستان به تعویق افتاده است. وی ادامه می‌دهد: ما منتظر حکم دادستان جدید مبنی ‌بر تخلیه و سروسامان دادن اوضاع هستیم اگرچه شهرداری هم 3 بار برای تخلیه این سرا اقدام کرده‌است اما به‌علت این‌که برخی از مالکین مشخص نیستند این اقدام موثر نبوده ‌است. نورانی اظهار می‌کند: کاروانسراهای داخل بازار اکثراً موقوفه هستند و این موقوفات در دوره‌های مختلف توسط مالکان به افراد مختلف واگذار شده است. چنین واگذاری‌هایی موجب اختلاف بین ورثه و در نتیجه تخریب کاروانسرا شده است. اما اداره اوقاف درباره وضعیت موجود در سرا، در ابتدای امر صحبت را به‌ روز و روزهای بعدی به دلیل بازدید از سرا و تصمیم‌گیری نهایی درباره وضعیت آن موکول می‌کند. حجت‌الاسلام مجیدی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایسنا در رابطه با سرای حاج رضا اظهار کرده است: قطعاً متولی تعیین کاربری‌ها اوقاف نیست بلکه ما از معترضین اساسی به کاربری موجود در سرای حاج رضا و وزیری هستیم که به زباله‌دانی تبدیل شده است. وی می‌گوید: با توجه به اخطارها و تذکرات مکرر، حوزه شهرداری و صنوفی که مجوز بهره‌برداری از این فضا را صادر کرده‌اند باید پاسخگو باشند و اوقاف در این حوزه مسئولیتی ندارد. وی ادامه می‌دهد: طبق آیین‌نامه‌ی ‌ابلاغی از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری که مصوبه هیات وزیران است، اماکن تاریخی که ثبت میراث است و مالکیت آن متعلق به میراث نیست، هزینه مرمت و بازسازی از عهده میراث برداشته شده است یعنی در خصوص بقاع متبرکه، امامزادگان، بازارچه‌های موقوفه یا بازارچه‌هایی که متعلق به‌ یک ارگان یا نهاد است، تصمیم‌گیری در بحث مرمت، توسعه و نگهداری با میراث فرهنگی است اما میراث در این زمینه اعتباری برای هزینه کردن ندارد. ـ مرمت سرای حاج رضا در دستور کار قرار می‌گیرد نهایتا حجت‌الاسلام مجیدی مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین پس‌از بازدید از سرای حاج رضا و بازار وزیری به همراه دادستان مرکزی رجبی، یاری رئیس سازمان برنامه‌‌ریزی بودجه و خزائلی مدیرکل میراث فرهنگی استان در رابطه با وضعیت سرای حاج رضا در گفت‌وگو با ولایت می‌گوید: طی این بازدیدها تصمیماتی مبنی بر بهسازی مسجد شهید ثالث، آب‌انبار مسجد شهید ثالث و سرای حاج رضا و بازار وزیری اتخاذ شده‌است که پس‌از دهه اول محرم جلسه‌ای با حضور میراث، سازمان برنامه و بودجه، اوقاف و کسبه سرا برگزار خواهد شد و برنامه‌ای برای مرمت و احیای سرای حاج رضا و بازار وزیری در نظر گرفته و در دستور کار قرار خواهد گرفت. سرای حاج رضا یکی از کاروانسراهای دیدنی و تاریخی استان است که سال‌ها مورد بی‌توجهی و بی‌مهری مسئولان و سهل‌انگاری کسبه و مالکین قرار گرفته بود؛ سرانجام با فریادهای اعتراض و مطالبه‌ی مردم مبنی بر نگرانی برای از بین رفتن چنین بنای ارزشمندی، گوش‌های سنگین برخی مسئولین را هشیار کرد و آنها را از خواب زمستانی طولانی که حاصل آن ویرانی و تخریب بخش گسترده‌ای از سرای حاج رضا بود بیدار کردند.