گزارش ـ محمد بهرامی: بدن انسان روزانه به مقادیر بسیاری از ویتامین‌ها و پروتئین‌ها نیاز دارد تا بتواند انرژی لازم برای فعالیت‌های روزمره را فراهم کند از این رو نیاز است که این ملزومات جهت حفظ سلامتی در اختیار و در دسترس همه مردم باشد. شیر و فرآورده‌های آن یکی از مهم‌ترین بخش‌های رژیم غذایی انسان در نقاط مختلف جهان است. شیر از دیرباز به عنوان غذایی کامل شناخته می‌شود و آن را غذای سلامتی می‌‌‌نامند. شیر و لبنیات، منبع بسیار خوبی برای تامین پروتئین مورد نیاز بدن است. کلسیم موجود در شیر و لبنیات از نرمی استخوان، کندی رشد، خرابی دندان‌ها در کودکان و پوکی استخوان در بزرگسالان پیشگیری می‌کند. مصرف 2 ـ 3 لیوان شیر در روز می‌تواند نیاز بدن به کلسیم را در افراد بالغ تامین کند. فسفر به همراه کلسیم در تشکیل استخوان و استحکام آن موثر بوده و در ساخت بافت‌های عضلانی، مغز و اعصاب دخالت می‌نماید.
شیر حاوی بعضی از ویتامین‌ها مانند آ، ب 12، ب 2، ب 1 است. کمبود ویتامین آ باعث شب کوری، ناراحتی‌های چشمی و کاهش مقاومت بدن در برابر بیماری‌های عفونی می‌شود. کمبود ویتامین ب 1 باعث بی‌اشتهایی، بی‌حوصلگی، خستگی جسمی و روحی می‌گردد. عوارض کمبود ویتامین ب 2 در بدن عبارتند از: پوسته پوسته و خشک شدن پوست اطراف دهان، گوش و بینی و در موارد شدیدتر کمبود، در بینایی اختلال به وجود می‌آید. با مصرف روزانه 2 لیوان شیر حدود 50 درصد نیاز بدن افراد بالغ به این ویتامین تامین می‌شود. برای افراد بزرگسال سالم روزانه 2 واحد یا بیشتر ازگروه شیر و لبنیات توصیه می‌شود. زنان باردار و شیرده می‌بایستی حداقل روزانه 3 واحد از این گروه مصرف کنند. از زمانی که قیمت شیر و فرآوردهای آن افزایش یافته، مصرف لبنیات در بین مردم نیز شدیدا کاهش یافته است که یکی از دلایل آن نداشتن قدرت خرید توسط مردم است از این رو آنها خرید لبنیات فله را به بسته‌بندی ترجیح داده و به اصطلاح به اندازه جیبشان خرید می‌کنند.  باید قید خرید لبنیات را هم بزنیم یک بانوی شهروند قزوینی که برای خرید لبنیات به یک فروشگاه در خیابان حیدری وارد شده بود، بعد از برداشتن دو قالب پنیر بسته‌بندی، پس از شنیدن قیمت هر بسته، از خریدن دو قالب پنیر پشیمان شده و تنها یک بسته خرید. فروشنده از او پرسید: چرا هردو را نمی‌بری؟ زن پاسخ داد: پول هردو را ندارم. مکالمه بین این شهروند و مدیر فروشگاه در حالی انجام شد که قیمت هر دو قالب بسته‌بندی‌، روی هم 80 هزار تومان می‌شد اما زن نتوانست هردو قالب را بخرد. به هنگام خروج از فروشگاه نیز در حالی که به شدت ناراحت بود با غرولند گفت: کم کم باید قید خرید لبنیات را هم بزنیم.  مردم قدرت خرید لبنیات بسته بندی ندارند بعد از خروج زن از فروشگاه، کنجکاوانه از فروشنده پرسیدم: وضعیت فروش لبنیات تان بعد از گرانی چطور است؟ فروشنده پاسخ داد: جلوی چشم خودتان بود و شرایط را دیدید. این تنها یک نمونه از شرایط خرید لبنیات توسط مردم است. آنقدر قدرت خرید مردم پایین آمده که ما هم خرید‌‌هایمان را از شرکت‌ها به کمترین میزان رسانده‌ایم. او اضافه کرد: چون لبنیات بسته‌بندی‌، قیمت خاص خود را دارند و معمولا هم متفاوت از لبنیات فله هستند، افرادی که نمی‌توانند آن را به صورت بسته‌بندی تهیه کنند، به لبنیات فله رو می‌آورند. مثلا قیمت یک قالب پنیر بسته‌بندی 40 هزار تومان است اما مردم ترجیح می‌دهند 20 هزار تومان پنیر فله خریداری کنند. او تصریح کرد: فروش ماست، ماست موسیر، شیر، کره و دیگر اقلام لبنی که به صورت فله نیز فروخته می‌شوند، در فروشگاه‌ها و مغازه‌ها به کمترین میزان خود رسیده است. اما از سوی دیگر فروشگاه‌های عرضه لبنیات سنتی و فله، شلوغ شده‌اند. او افزود: قبل از گرانی، مرجوعی لبنیات ما بسیار کم بود اما اکنون هم‌فروشمان پایین آمده و هم اینکه در بسیاری از مواقع تاریخ مصرف همان اندک خریدمان هم می‌گذرد و مجبور به مرجوع کردن می‌شویم.  قیمت لبنیات بسته‌بندی زیاد است یک شهروند دیگر قزوینی نیز در این باره به خبرنگار ولایت گفت: من دو فرزند نونهال دارم که در سن رشد قرار دارند و برای داشتن شرایط بدنی ایده‌آل و استاندارد قدی‌، باید روزانه شیر بنوشند و یا لبنیات مصرف کنند، قبلا برایشان شیر پاکتی می‌گرفتم که ماندگاری بهتر و بیشتری هم داشت اما اکنون کمتر از این نوع شیرها می‌خرم و ترجیح می‌دهم از لبنیات سنتی، شیر فله بخرم. او افزود: البته فقط شیر نیست که آن را به صورت فله می‌خریم، پنیر و ماست و دوغ را هم به صورت فله می‌خریم چون قیمتشان نسبت به جنس بسته‌بندی کمتر است. او ادامه داد: فقط ما نیستیم که رویه خریدهایمان را اینگونه عوض کرده‌ایم، بسیاری از دوستان و آشنایان هم دیگر خرید‌های لبنیاتی خود را از مغازه‌های لبنیات سنتی انجام می‌دهند.  سلامتی با اقتصاد رابطه مستقیم دارد مسئول تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در این باره به خبرنگار ولایت گفت: طبق آخرین آمار، تنها 25 درصد از مردم استان قزوین میزان ضروری استفاده از لبنیات که دو واحد در روز است را مصرف می‌کنند. عطیه رزازی افزود: سلامتی با اقتصاد رابطه مستقیم دارد و اگر کسی نتواند نیازهای بدن خود را به درستی تامین کند، از نظر سلامتی هم با مشکل مواجه خواهد شد اما مشکل بزرگتر ما در این حوزه، فقر فرهنگی استفاده از لبنیات است. وی تصریح کرد: هستند کسانی که بضاعت مالی مناسبی هم دارند اما فرهنگ مصرف لبنیات در بین آنها جا نیفتاده است و ترجیح می‌دهند که مثلا در یک خرید روزانه، بیشتر چیپس و پفک بخرند تا یک پاکت شیر. وی اضافه کرد: گسترش فرهنگ مصرف لبنیات، مستلزم داشتن سواد تغذیه‌ای مناسب است و اگر این سواد در جامعه وجود نداشته باشد، ماده غذایی ارزشمندی مثل شیر به راحتی از سبد غذایی مردم حذف خواهد شد. رزازی ادامه داد: قیمت مواد غذایی نباید روی انتخاب ما تاثیر بگذارد چرا که با وجود گرانی نوشیدنی‌هایی مثل نوشابه، مصرف آن اصلا کم نشد اما مردم نسبت به گرانی محصولات لبنی واکنش نشان داده و گرانی را بهانه استفاده نکردن آن قرار دادند. پس در این حوزه نیازمند فرهنگسازی مناسب نیز هستیم. مسئول تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در ادامه در مورد خرید لبنیات فله از مغازه‌ها گفت: شیر‌ها و ماست‌های فله‌ای، دارای مقادیر زیادی از چربی هستند که ممکن است بیشتر از نیاز بدن باشد پس باید در مصرف آنها دقت بیشتری داشت ضمن اینکه مصرف شیرهای غیرپاستوریزه می‌تواند سبب بیماری‌هایی مانند تب مالت هم شود پس مردم باید این شیرها را قبل از مصرف به مدت 20 دقیقه بجوشانند اما بهتر آن است که مردم از لبنیات پاستوریزه استفاده کنند. وی یادآور شد: با وجود آنکه گرانی لبنیات ارتباط مستقیم با مصرف آن دارد، اما به صورت کلی، ایران جزو کشورهایی است که کمترین میزان مصرف لبنیات را دارد و اگر مشکلاتی مانند پوکی استخوان یا مشکلات قدی کودکان را داریم، یکی از علل آن به خاطر مصرف کم لبنیات است. وی در پایان خاطرنشان کرد: در استان قزوین ، تنها یک چهارم از شهروندان، دو واحد کامل از لبنیات (یک لیوان شیر، یک لیوان ماست) را مصرف می‌کنند که یقینا این آمار با گرانی شیر و بروز کرونا نگران‌کننده‌تر هم شده است.  سرانه مصرف لبنیات به 40 کیلوگرم رسید اما مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های لبنی کشور اعلام کرد با افزایش قیمت لبنیات و کاهش قدرت خرید خانوار، سرانه مصرف این کالا به 40 تا 50 کیلوگرم رسیده است. علی احسان ظفری در گفت‌و‌گویی که باشگاه خبرنگاران آن را منتشر کرده است، گفت: «طی ‌ماه‌های اخیر محصولات لبنی در کارخانه‌ها دپو شده و شیرخام به سمت واحدهای تولید شیرخشک سرازیر شده است.‌» به گفته او، سرانه مصرف لبنیات از 120 کیلو به 40 تا 50 کیلو کاهش یافته است. با توجه به شرایط قیمت، سرانه مصرف لبنیات به یک‌پنجم متوسط جهانی رسیده که توزیع کالابرگ و شیرمدارس می‌تواند راهکار مناسبی برای ارتقای سرانه مصرف باشد. مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های لبنی گفت: «با اصلاح نظام یارانه، قیمت مصوب 4 قلم محصول لبنی 80 ‌درصد افزایش یافت و این احتمال وجود دارد که کارخانه‌های لبنی طی چند مرحله قیمت محصولات خود را تا این سقف افزایش داده باشند. با اصلاح نظام یارانه قیمت هر کیلو شیرخام از 6 ‌هزار و 400 ‌تومان به 12 ‌هزار ‌تومان رسید.‌»  ایرانی‌ها توان خرید لبنیات ندارند عضو انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی نیز در این باره گفت: سال گذشته 20 تا 25 درصد از جذب شیر لبنی در غالب گروه‌های مختلف محصول صادر می‌شد و پیش‌بینی می‌شود 40 درصد از شیر تولید شده در سال جاری میل به خارج شدن از کشور را دارد و کشورهایی مانند روسیه، قزاقستان، گرجستان، ارمنستان خواهان شیر خام ما هستند. اسماعیل خاتمی با تائید کاهش مصرف لبنیات، گفت: قیمت لبنیات بعد از اصلاح نظام یارانه‌ای افزایش 100 درصدی را تجربه کرد چگونه می‌توان انتظار داشت با صعودی شدن قیمت‌ها، سرانه مصرف ریزش نکند. وی با بیان اینکه کمترین افت خرید در گروه پنیر اتفاق افتاد، تصریح کرد: در فرهنگ مصرف خوراک، پنیر در وعده‌های غذایی صبحانه، ناهار و شام جای خود را پیدا کرده است. کاهش خرید پنیر کمتر از 10 درصد بوده است این در حالیست که در سایر گروه‌های لبنی کاهش مصرف 15 تا 20 درصدی بوده است. این فعال اقتصادی ادامه داد: مصرف چربی‌های لبنی مانند کره و خامه، نوشیدنی‌ها لبنی مانند شیر و دوغ و ماست افت جدی کرده است؛ از آنجایی‌که قیمت دوغ از نوشابه پیشی گرفته است از این‌رو مردم ترجیح می‌دهند به‌جای دوغ، نوشابه خریداری کنند. خاتمی با اشاره به تشدید و تسریع شدن مسیر خروج شیر خام از کشور، اذعان کرد: سال گذشته 20 تا 25 درصد از جذب شیر لبنی در غالب گروه‌های مختلف محصول صادر می‌شد و پیش‌بینی می‌شود 40 درصد از شیر تولید شده در سال جاری میل به خارج شدن از کشور را دارد و کشورهای مانند روسیه، قزاقستان، گرجستان، ارمنستان خواهان شیر خام ما هستند. وی با بیان اینکه جنگ روسیه و اوکراین میل روسیه به واردات شیر از ایران را تشدید کرده است، افزود: کشش مصرف و قدرت خرید در بازار داخلی کاهش پیدا کرده است اما از سوی دیگر صادرات توجیه اقتصادی دارد و واحدهای لبنی در غالب چربی‌ها و شیر خشک، صادرات را آغاز می‌کنند.