محمد اسکندری کارشناس و پژوهشگر طب اسلامی و مروج خام گیاه‌خواری در استان
ـ مشخصات ظاهری: سبزی‌ها جزو اصلی‌ترین ماده غذایی بشر در طول روز است. سبزی‌ها حاوی مواد مغذی و ویتامین‌های بالایی هستند که بدن را از کمبود این مواد پر می‌کنند. امروزه پزشکان و متخصصان با آزمایشات مختلف به خواص این سبزی‌ها پی برده‌اند. در این مقال سعی داریم به طور کاملا مختص شما را با خواص سبزی گشنیز آشنا نماییم. باید خدمت فرهیختگان و خوانندگان محترم عرض شود گشنیز یا جعفری چینی گیاهی است یکساله از خانواده چتریان. منشا این گیاه را از نواحی جنوب غرب آسیا و مدیترانه دانسته‌اند. گشنیز گیاهی مقاوم است و در بیشتر مناطق کشور ایران یافت می‌شود. برگ و میوه رسیده و تخم گشنیز از قسمت‌های قابل مصرف این گیاه است و خشک شده آن به عنوان گیاهی معطر در انواع خورش و سوپ و سالادها مورد استفاده قرار می‌گیرد. گشنیز به علت دارا بودن ماده‌ای به‌نام لینالول دارای اهمیت زیادی در خصوص ساخت در صنایع داروسازی است. روغن آن نیز در سلامت مو و پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبع این گیاه سرد و خشک است و به همین دلیل آن را با حلوای خرمایی که طبع آن گرم است یا با انجیر استفاده می‌کنند. ـ فوائد و خواص آن: در طب اسلامی و سنتی گشنیز منبع خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها، فیبرغذایی، منگنز، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم، نیاسین، کاروتن و انواع ویتامین‌ها و پروتیین می‌باشد. لذا با وجود این همه مواد مغذی این گیاه یک داروخانه محسوب می‌شود که به برخی از خواص درمانی آن اشاره می‌گردد: ـ1ـ موثر برای افراد دیابتی: در طب قدیم از دانه، روغن، عصاره یا عرق گشنیز (به شرطی که عرق آن طبیعی باشد یعنی و با آب چشمه و در ظروف مسی درست شده باشد) برای کاهش میزتان قند خون در افراد دیابتی استفاده می‌کردند. در آزمایشاتی که بر روی موش‌ها انجام گرفته به این نتیجه رسیده‌اند که بعد از مصرف دانه‌های گشنیز میزان قند خون موش‌ها به طور چشمگیری کاهش یافته است و ترشح انسولین بدن افزایش یافته است. لذا برای افرادی که دچار افت قند خون هستند خطرناک است چرا که این گیاه اثر بخشی بالایی دارد. ـ2ـ ضد التهاب: این گیاه دارای چند نوع آنتی‌اکسیدان است و در درمان التهابات بدن کاربرد دارد و خاصیت ضد سرطانی داشته و محافظ بدن است. خوردن مرتب و مداوم عرق گشنیز زیر نظر طبیب متخصص می‌تواند به بهبود پروستات، مشکلات عصبی، پیری زودرس کمک کند. ـ3ـ سلامت قلب و درمان فشار خون: با توجه به ترکیباتی که در این گیاه وجود دارد خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و فشار خون را کاهش خواهد داد. این گیاه ادرارآور بوده و باعث دفع سدیم اضافی در بدن می‌گردد. خوردن مرتب تخم گشنیز سطح LDL بدن را کاهش و میزان HDL بدن را افزایش می‌دهد. در صورتی که در غذاهای خود از نمک استفاده نمی‌کنید گشنیز جایگزین خوبی برای نمک می‌باشد (البته در طب اسلامی مصرف نکردن نمک ـ خصوصا نمک دریاـ توصیه نمی‌شود.) ـ4ـ تقویت‌کننده مو: تخم گسشنیز با تقویت ریشه مو موجب افزایش رشد مو و جلوگیری از ریزش آن خواهد شد. ویتامین‌هایی که در گشنیز موجود است موجب افزایش و مقاومت مو می‌گردد. برای بهره‌مندی از این کار، پودر تخم گشنیز را با روغن زیتون اصل ترکیب و مخلوط به دست آمده را روی سر بمالید و پوست سر را با آن ماساژ دهید و بعد از گذشت نیم ساعت سر را با شامپوی ختمی سفید بشویید. ـ5ـ مفید برای کلیه: تخم گشنیز برای عفونت ادراری و عفونت مثانه موثر است. این گیاه ادرارآور است و می‌تواند به حفظ سلامت کلیه‌ها کمک کند. به اندازه حدود دو قاشق چیاخوری تخم گشنیز با دو فنجان یا سه فنجان آب مخلوط و ناشتا میل شود. ـ6ـ خاصیت بخش پوست بدن: خاصیت ضد باکتری بودن تخم گشنیز موجب درمان آکنه و جوش‌های صورت خواهد شد. تخم گشنیز را با عسل خوب و زردچوبه ترکیب کرده و معجون بدست آمده را روی پوست صورت قرار دهید تا کاملا خشک گردد و سپس آن را با آب ولرم بشویید و بعد از شستن با چند قطره روغن بنفشه ماساژ دهید. البته گیاه گشنیز و تخم گشنیز دارای خواص بسیار دیگری هم می‌باشد که به طور کلی باید به ضد نفخ بودن، درمان روماتیسم، تقویت سیستم عصبی و کاهش وزن، کنترل کلسترول و.... اشاره کرد. ـ عوارض جانبی گیاه گشنیز: یکی از مضرات و عوارض گشنیز ایجاد حساسیت در برخی از افراد است که ممکن است منجر به واکنش‌های آلرژیک مانند خارش لب‌ها، دهان و گلو، چشم‌ها و تب گردد. و برای کسانی که دارای کاهش قند خون هستند حتما با تجویز پزشک معالج مصرف شود و برای کسانی که دارای فشار خون بالا بوده و دارو مصرف می‌کنند احتیاط در مصرف گشنیز داشته باشند. مصرف زیاد گشنیز حالت مستی و خستگی شدید به بار می‌آورد و به انسان نوعی حالت بی‌حسی و گنگی دست می‌دهد. برای خانم های باردار توصیه نمی‌شود. و مصرف زیاد آن باعث خواب آلودگی شده و بهتر است قبل از رانندگی طولانی مصرف نشود. در روایات معتبر طب اسلامی آمده است که بعد شب زفاف تا یک هفته سیب ترش، سرکه، شیر و گشنیز نخورید.