آرزو سلخوری
با فرا رسیدن ماه محرم، شهر قزوین حال و هوای حسینی به خود می‌گیرد و خود را مهیای برگزاری آیین‌هایی از جمله سوگواری‌های حسینیه آقا سید جمال و مراسم طبق‌کشی می‌کند. چند روزی از آغاز ماه محرم و ایام سوگواری اباعبدا... الحسین(ع) می‌گذرد؛ شهر قزوین همچون شهرهای دیگر سیاهپوش شده است و مردم با شور و شوق همیشگی به برپایی تکیه‌های عزاداری و هیات‌های مذهبی پرداختند و بساط نذری و سینه‌زنی به راه است، هرکسی به طریقی خاص ارادت خود را نسبت به سیدالشهدا(ع) ابراز می‌کند. در این گزارش به بخشی از آیین‌های سنتی و امروزی سوگواری محرم در قزوین اشاره شده است. ـ آیین طشت‌گذاری یکی از سنت‌های رو به فراموشی قزوین که با آغاز ماه محرم انجام می‌شد آیین طشت‌گذاری بود این مراسم به نوعی سیاهپوش شدن برای ماه محرم بود؛ عزاداران و سوگواران امام حسین (ع) طشتی را که داخل آن آب بود را به نشانه تشنگی امام حسین (ع) و یارانش در صحرای کربلا، روی دست می‌گرفتند و با نوحه‌سرایی در اطراف آن، مراسم عزاداری ماه محرم و پوشیدن لباس‌های سیاه را آغاز می‌کردند. این آیین پیش از این در بین مردم آذری زبان ساکن قزوین و اغلب در مساجد امام زمان (عج) وحضرت ابوالفضل (ع) شهر قزوین انجام می‌شد که امروزه بسیار کمرنگ شده است؛ در این مراسم همچنین دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی بیرق‌ها و علم‌های خود را آماده و آغاز برنامه‌های ویژه ماه محرم را توسط آن اعلام می‌کنند. ـ طَبَق‌کِشی طَبَق‌کشی از سنت‌های خاص شهر قزوین است، طَبَق از جنس چوب با ارتفاع حدود یک‌و‌نیم متر و قطر یک متر است، بیشتر قسمت‌های آن را آیینه‌کاری می‌کنند و معمولاً پسران و مردان جوان طَبَق بر سر می‌گیرند و با حضور در دسته‌های عزاداری ارادت خود را به امام حسین (ع) نشان می‌دهند، از روز هفتم تا روز عاشورا این آیین برگزار می‌شود. ـ آیین علامت‌کشی شهر قزوین از مهمترین و مشهورترین شهرهای علامت‌کشی در ایام سوگواری ماه محرم در ایران به شمار می‌رود، علم یا علامت وسیله‌ای فولادی در ابعاد و اندازه‌های متفاوت است که از گذشته‌های دور تا کنون از آن به عنوان پیشرو در دسته‌های عزاداری استفاده می‌کنند. علامت‌ها مزین به تزئینات متفاوت است و با وسایلی همچون پر، پارچه ترمه، زیورآلات تزئین می‌شوند در مرکز ثقل علامت میله‌ای عمود وجود دارد که آن در کمربندی مخصوص به نام شیر قلاب قرار گرفته و حمل می‌شود، تعداد تیغه‌های علامت از سه تا 52 تیغه متفاوت است. در ایام سوگواری ماه محرم دسته‌ها علامت‌ها را از محل استقرار خود در مسجد یا تکیه تا امامزاده سلطان سید محمد در شب تاسوعا و امامزاده حسین در شب و روز عاشورا و روز 28 صفر حمل می‌کنند، معمولا جوانان قزوینی با بر دوش گرفتن علم به قدرتنمایی می‌پردازند. ـ تعزیه‌خوانی قزوین از آنجایی که در تعزیه سابقه دیرین دارد، با فرا رسیدن ماه محرم در نقاط مختلف شهر محفل تعزیه و شبیه‌خوانی برگزار می‌شود. مردم قزوین از دیرباز با برپایی مراسم تعزیه‌خوانی در شهرستان‌ها و‌ روستاها تصویری از واقعه عاشورا را به دید عموم نمایش ‌داده تا مردم بطن و فلسفه قیام سیدالشهدا(ع) را لمس کنند. این نمایش مذهبی در استان قزوین به ویژه در روستای حصار خروان به صورت سنتی از ده‌ها سال پیش مورد توجه مردم قرار داشته؛ به نحوی که جنبه آیینی به خود گرفته و جزو رسوم آن منطقه شده و هر ساله در ایام تاسوعا و عاشورا جمع کثیری از هموطنان بومی و غیربومی برای حضور در این مراسم آیینی به حصارخروان قزوین می‌روند. ـ عزاداری در حسینیه‌های مشهور قزوین یکی دیگر از رسوم مختص قزوین که به مرور زمان پررنگ‌تر شده است شرکت در عزاداری در حسینیه‌ها است، حسینیه آسید جمال از قدیمی‌ترین حسینیه‌های شهر قزوین است که هر ساله از ابتدای ماه محرم تا دوازدهم این ماه برگزار و در آن اغلب امور مجلس از جمله سوگواری و پذیرایی توسط بانوان انجام می‌شود. در شهر قزوین دو روضه خوانی بزرگ توسط خانواده‌های اصیل قزوین در محله‌های تاریخی خیابان و گذر مسجد جامع (حسینیه خیابانی، حسینیه آقا سید جمال) در دو نوبت صبح و بعد از ظهر برگزار می‌شود که مردم شهر در آن شرکت می‌کنند. از قدیم رسم است که شرکت‌کنندگان در مراسم حسینیه آقا سیدجمال یک استکان به عنوان نذر از این مکان مقدس برمی‌دارند و در صورت برآورده شدن حاجتشان 6 استکان به حسینیه بازمی‌گردانند. در این حسینیه که سابقه 100 ساله دارد، هر روز صبح، واعظان و مداحان به سخنرانی و مداحی می‌پردازند؛ مردم عزادار قزوینی با حضور در حسینیه یاد شده حاجت‌های خود مانند شفای مریض را از اهل‌بیت(ع) می‌خواهند. مراسم سوگواری در این حسینیه از 9 صبح تا غروب ادامه دارد و از نقاط دیگر شهر نیز در قالب هیات به این حسینیه می‌آیند. ـ ایستگاه‌های صلواتی امروز در خیابان‌های شهر قزوین ایستگاه‌های صلواتی دایر شده که در این ایستگاه سروده‌های مداحان از ذکر مصیبت امام حسین (ع) و خاندانش پخش می‌شود. همچنین مسئولان ایستگاه‌های صلواتی چای و شربت بین عزاداران توزیع می‌کنند تا فضای شهر آکنده از حزن و اندوه باشد و شور حسینی را بین مردم افزایش می‌دهند. ـ روز هفتم محرم از روز هفتم ماه محرم سوگواری در قزوین شکل جدیدی به خود می‌گیرد، مساجد و هیات‌های مختلف شهر قزوین از این روز در قالب دسته‌های عزاداری به سمت امامزاده‌های قزوین حرکت و سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌کنند. به طور معمول دسته‌های عزاداری در شب هفتم به امامزاده آمنه خاتون، امامزاده علی و بی‌بی شهربانو، در شب هشتم به امامزاده سلطان سید محمد و شب نهم به امامزاده حسین می‌روند. هیات‌ها به‌صورت دسته‌هایی که شامل علامت‌کشی، طبق‌کشی، طبل و سنج‌زنی، زنجیرزنی و سینه‌زنی است و با نشان خاص به عزاداری می‌پردازند. ـ روز تاسوعا در قزوین روز تاسوعا مردم به زیارت امامزاده علی، آمنه خاتون، سلطان سید محمد و در آخر به حسینیه آقا سید جمال می‌روند و خود را برای مراسم شب که در جوار امامزاده حسین برپا می‌شود، آماده می‌کنند. در روز تاسوعا همه دسته‌های عزاداری از مساجد و تکایای خود به طرف امامزاده سلطان سیدمحمد به راه می‌افتند و در آنجا تجمع می‌کنند. در مناطق روستایی نیز اهالی هر روستا، در شب عاشورا به نزدیکترین امامزاده محل رفته و تمام شب را تا قبل از طلوع آفتاب به سینه‌زنی می‌پردازند و پس از خواندن نماز صبح به طرف روستای خود حرکت می‌کنند. دسته‌های عزادار، یک دور در محل می‌زنند و نوحه می‌خوانند و سپس به مسجد محل می‌روند. ـ روز عاشورا در روز عاشورا نیز هیات‌ها به سمت امامزاده حسین (ع) رفته و دسته‌های عزاداری یک به یک دور صحن امامزاده می‌چرخند و عزاداری می‌کنند، اغلب هیات‌ها نماز ظهر عاشورا را در خیابان به پا می‌دارند. ـ شام غریبان مراسم شام غریبان نیز در تمام مساجد استان برگزار می‌شود که مردم با در دست داشتن شمع در این مراسم شرکت می‌کنند. ـ دوازدهم محرم مراسم نمادین خاکسپاری شهدای کربلا، یک مراسم کاملا زنانه است که هر سال در روز دوازدهم ماه محرم برگزار می‌شود. مراسمی که قزوینی ها به آن «سوم امام» می‌گویند. زنان قزوینی در نقاط مختلف از جمله مسجد «علی اکبر» و محله هادی‌آباد جمع می‌شوند؛ عده‌ای بیل و کلنگ به دست می‌گیرند و عده‌ای دیگر پیکرهای پارچه‌ای بدون سر را بر دوش گرفته و به سمت امامزاده حلیمه خاتون حرکت می‌کنند و در آنجا به سینه‌زنی و نوحه خوانی می‌پردازند. براساس روایات نقل شده، در سال 61 هجری، زنان آزاده طایفه بنی‌اسد پس از واقعه دردناک کربلا به خاکسپاری شهدای کربلا اقدام کرده‌اند و این مهمترین دلیلی است که مراسم نمادین خاکسپاری شهدای کربلا را تبدیل به یک مجلس کاملا زنانه می‌کند.