آرش صالحی ـ به ‌طور کلی 30 سال از عمر محصولات تراریخته در دنیا می‌گذرد و 25 سال است که این محصولات وارد ایران شده‌اند. هم ‌اکنون کشت تراریخته (تغییریافته ژنتیکی) به‌ صورت آزمایشی و گلخانه‌ای در کشور انجام می‌شود و انواع و اقسام محصولات هم در حال کشت است. اما تولید و مصرف محصولات تراریخته موافقان و مخالفان بسیاری در سطح دنیا داشته و درباره مصرف این محصولات همواره شک و تردید وجود دارد. در این میان بسیاری از پزشکان و متخصصان فناوری زیستی اعتقاد دارند که بروز و گسترش بسیاری از بیماری‌ها از جمله افزایش روز‌افزون سرطان‌ ناشی از مصرف محصولات تراریخته است. در کشور ما با وجود اینکه بعضی از محصولات کشاورزی وارداتی مانند ذرت و سویا و همچنین روغن‌های خوراکی تراریخته هستند، استفاده از این محصولات قانونی نیست. اما به خاطر تأمین روغن خوراکی مورد نیاز بازار کشور مجلس از گذشته به صورت مشروط و موقت با واردات آنها موافقت کرده است. اما با توجه به اینکه بیشتر محصولات کشاورزی تولیدشده در کشور با بذرهای وارداتی تولید می‌شود، بسیاری از مردم و کارشناسان نگران این هستند که محصولات با بذرهای تراریخته تولید شوند.
 موضوع تراریخته‌ها در کشور سیاسی شده است یک مهندس کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه متأسفانه موضوع تراریخته در کشور سیاسی شده است، گفت: یعنی اگر دولت قبلی مخالف کشت تراریخته باشد، دولت بعدی با کشت تراریخته موافق است. حال سئوالی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که موضوع تراریخته چه ربطی به سیاست دارد؟ کامران حسنی‌فر با تأکید بر مضرات کشت محصولات تراریخته تصریح کرد: متأسفانه با کشت تراریخته بعد از مدتی کل زمین‌ها و محصولات منطقه به دلیل گرده‌افشانی و آلودگی خاک تراریخته می‌شود؛ اما در واردات چنین شرایطی حاکم نیست. به همین علت کشورهای زیادی از جمله ایران واردات محصولات تراریخته را دارند، اما کشت آنها را ممنوع اعلام کرده‌اند. وی افزود: برخی‌ها در تلاشند ایران را تراریخته کنند. برای کشت بذر تراریخته در کشور باید از 4 مرجع از قبیل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و درمان، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان پدافند غیر عامل مجوز گرفته شود.  کشورهای تولیدکننده بذر تراریخته خودشان آن را کشت نمی‌کنند حسنی‌فر ادامه داد: آن کارشناس یا مدیرانی که اعتقاد دارند کشت تراریخته خوب است و مشکلات غذایی و کشاورزی کشورها را حل می‌کند، باید از خود بپرسند چرا تولیدکنندگان بذر تراریخته خودشان این بذرها را نمی‌کارند و محصولات خود را استفاده نمی‌کنند؟ وی یادآور شد: برای مثال رژیم صهیونیستی که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان بذرهای تراریخته است اما بذر تراریخته کشت نمی‌کند و این نوع کشت در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا از جمله اتریش، انگلیس، فرانسه، روسیه و آلمان ممنوع اعلام شده است.  واردات بذر تراریخته ممنوع است عضو انجمن علمی بذر ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با ذکر اینکه نباید بذر ترایخته به کشور وارد شود و واردات آن ممنوع است، یادآور شد: در این زمینه مدارکی از واردکنندگان بذر اخذ می‌شود که نشان می‌دهد واردکننده بذر تراریخته یا بذر محصولاتی که تراریخته شده‌اند را به کشور وارد نمی‌کند. بنابراین احتمال اینکه بذر گیاهان تراریخته به صورت رسمی وارد کشور شود، از نظر قانونی منتفی است. آیدین حمیدی ضمن رد بیماری‌زا بودن بذرهای ترایخته اضافه کرد: قرار نیست بذر و محصولات تراریخته برای کسی بیماری ایجاد کند؛ ولی دلیل اینکه واردات این نوع بذرها ممنوع شده، عدم انطباق آنها با قانون ایمنی زیستی و آئین نامه اجرایی آن است که در سال 1392 تصویب و به دستگاه‌های مسئول ابلاغ شد؛ قانونی که با هدف پایش منابع تغذیه‌ای کشور تدوین می‌شود. وی با یادآوری اینکه قانون ایمنی زیستی بعدها ملغی شد، تصریح کرد: به همین خاطر امروز هیچ چارچوب درست قانونی برای فعالیت‌های حیطه ایمنی زیستی و تولید و واردات محصولات تراریخته وجود ندارد.  واردات بذر تراریخته صرفه اقتصادی ندارد عضو هیات مدیره انجمن واردکنندگان بذر هم با تأکید بر اینکه کشاورزان ما اقبالی به استفاده از بذر تراریخته ندارند، گفت: کلاً بذرهای تراریخته نسبت به بذرهای معمولی و هیبرید بسیار گران‌تر هستند و به همین خاطر کشاورزان تمایلی به خرید و استفاده از آنها ندارند. سید منصور هاشمی با بیان اینکه واردات بذر تراریخته برای واردکنندگان صرفه اقتصادی ندارد، اضافه کرد: چون این بذرها در ایران بازار ندارد و با توجه به ممنوعیت واردات، میزان ورود این نوع بذرها تقریباً صفر است. وی با اشاره به غیرقابل تکثیر بودن بذرهای تراریخته و هیبریدی بیان کرد: شرکت‌های سازنده بذرهای هیبریدی آنها را نرعقیمی می‌کنند که دیگران نتوانند آنها را تکثیر کنند. بنابراین بذرها و بذرهای تراریخته یک‌بار مصرف هستند. اگر هم برخی کشاورزان بتوانند از گیاهان حاصل این نوع بذرها، بذر قابل رویش بگیرند، قطعاً کیفیت محصولات نهایی پایین خواهد بود.  کل بذرهای اصلاح‌شده وارداتی هستند هاشمی دلیل گرانی بذرهای تراریخته و هیبریدی را فرآیند سخت و پیچیده تولید آنها دانست و ادامه داد: به طور مثال برای تولید برخی از بذرهای هیبریدی گرده افشانی توسط نیروی انسانی صورت می‌گیرد که بسیار هزینه‌بر است. به همین خاطر هم حقوق تکثیر این بذرها هم متعلق به تولیدکننده آنهاست و قانون هم از آنها حمایت می‌کند. وی میزان واردات سالانه بذر اصلاح‌شده در کشور را 120 میلیون یورو عنوان کرد و گفت: در واقع کل بذرهای اصلاح‌شده مورد نیاز کشور را وارد می‌کنیم و البته این کار اشکال چندانی ندارد؛ به خاطر اینکه صادرات محصولات حاصل از این بذرها چند میلیارد یورو است و به همین جهت واردات بذرهای اصلاح‌شده توجیه اقتصادی دارد.  99 درصد از بذرهای بازار اصلاح ‌شده‌اند، نه تراریخته یک کارشناس فناوری زیستی با یادآوری اینکه بین بذرهای اصلاح‌شده، بذرهای اصلاح‌شده ژنتیکی و تراریخته تفاوت وجود دارد، به خبرنگار ولایت گفت: بذرهای اصلاح‌شده از گذشته‌ها وجود داشته و صدها سال از آنها استفاده شده است. ضمن اینکه بیش از نیم قرن هم از بذرهای اصلاح‌شده ژنتیکی استفاده می‌شود که با بهره‌گیری از علم ژنتیک بذر را اصلاح می‌کنند. سید سعید موسوی بذرهای اصلاح‌شده ژنتیکی را برای سلامتی انسان بدون ضرر دانست و افزود: در این تغییرات هیچ‌گونه ژن بیگانه‌ای وارد بذر نمی‌شود و گیاه به وسیله ژن‌هایی از همان گونه اصلاح می‌شود. وی با بیان اینکه 99 درصد از بذرهای موجود در بازار اصلاح شده‌اند، ادامه داد: محصولاتی مانند خیار، گوجه فرنگی و پرتقال تامسون از بذرهای اصلاح‌شده تولید می‌شوند و تراریخته نیستند. در شیوه کشت تراریخته محصولات گیاهی مانند گندم دستکاری ژنتیکی می‌شوند که البته کشت این نوع محصولات در کشور ممنوع است.  مضر بودن مصرف محصولات تراریخته در درازمدت این متخصص مهندسی ژنتیک مصرف مستقیم محصولات تراریخته در درازمدت را برای سلامتی مضر توصیف کرد و گفت: در این زمینه پژوهش‌های علمی زیادی ارائه شده که در بیشتر آنها این نکته تصریح شده که محصولات تراریخته برای سلامتی انسان تهدیدکننده و خطرناک هستند. موسوی با ذکر اینکه مصرف مستقیم، طولانی‌مدت و مداوم مواد غذایی تراریخته به سلامتی آسیب می‌‌رساند، تصریح کرد: آزمایش‌های انجام شده بر روی موش‌ها نشان داده که اگر طی 2 سال به صورت مستمر از فرآورده‌های تراریخته مصرف کنیم، غده‌های سرطانی در بدن به وجود می‌آید یا به رشد غده‌های سرطانی کمک می‌کند. وی در مورد تاثیر مصرف گوشت و فرآورده‌های دام‌هایی که از خوراک تراریخته استفاده کرده‌اند، بیان کرد: تا امروز هیچ تحقیق علمی اثر مصرف غذای تراریخته بر گوشت، شیر و دیگر فرآورده‌های دامی را اثبات نکرده است. به همین دلیل نمی‌توان گفت که مصرف گوشت و محصولات لبنی چنین دام‌هایی اثر بدی روی سلامتی انسان دارد یا خیر.  مافیای واردات بذر جلوی کاهش ورود آن را می‌گیرد موسوی همچنین درباره استفاده نشدن از بذرهای اصلاح‌شده تولید داخل و واردات بالای بذرهای خارجی گفت: با اینکه دانشمندان زیادی در حوزه اصلاح بذر داریم که می‌توانند به راحتی بذرهای مورد نیاز کشور را تولید کنند، اما متأسفانه واردات بذرهای اصلاح‌شده خارجی در سال‌های اخیر چندین برابر شده؛ به طوری که مشاهده می‌کنیم بذرهایی وارد کشور می‌شوند که مشابه آنها در داخل تولید می‌شود و یا به راحتی قابل تولید است. وی دلیل واردات بی‌رویه بذر اصلاح‌شده را سود بالای آن برای واردکنندگان آنها دانست و اضافه کرد: متأسفانه در حوزه واردات نهاده‌های کشاورزی از جمله بذر، مافیاهایی شکل گرفته که از کم شدن واردات بذر به کشور جلوگیری می‌کنند و بدبختانه هیچ نظارتی هم بر این واردات و شرکت‌های واردکننده وجود ندارد. موسوی با تأکید بر ضرورت حفاظت از ذخایر ژنتیکی بذرهای ایرانی ادامه داد: اگر جلوی واردات بی‌حساب‌وکتاب بذرهای خارجی گرفته نشود، ذخیره ارزشمند بذرهای بومی از میان می‌رود و با بذرهای خارجی جایگزین می‌شود.  کشت تراریخته ممنوع است معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه هیچ نوع بذر تراریخته‌ای در کشور کشت نمی‌شود و کشت آن ممنوعیت قانونی دارد، گفت: بنابراین در استان قزوین هم مانند سایر نقاط کشور کشت بذر تراریخته ممنوع است. علی ره‌انجام افزود: در مورد مضرات یا فواید بذرهای ترایخته صحبت‌های زیادی عنوان شده، اما چون خطراتی از ناحیه این نوع محصولات گزارش شده، در کشور ما هم وزارت جهاد کشاورزی اجازه کشت این نوع محصولات را نمی‌دهد. با این حال برای واردات و مصرف محصولات تراریخته باید نظارت بیشتری اعمال شود.  لزوم نظارت جدی بر واردات بذرهای اصلاح‌شده بر اساس تمام مدارک و مستندات مصرف مستقیم تراریخته‌ها در درازمدت برای سلامت انسان، محیط زیست، ذخایر ژنتیک، اکولوژیک، ساختار ژنتیکی و اکولوژیکی جامعه مشکل‌ساز است. با این همه به نظر می‌رسد که تنها راه واقعی برای رها شدن از خطر احتمالی محصولات تراریخته نظارت جدی بر واردات بذرهای اصلاح‌شده و حرکت به سوی تولید همه. مورد نیاز در کشور است. ضمن اینکه بهتر است واردات محصولات کشاورزی تراریخته به کشور قطع شود و به جای آن محصولاتی که با بذرهای اصلاح‌شده تولید شده‌اند، وارد کشور شوند؛ هر چند در این مورد هم خودکفایی بهترین راه برای خلاص شدن از نگرانی ناشی از واردات محصولات تراریخته است.