نفیسه کلهر
«ممنون کیسه پلاستیکی نمی‌خواهم» را که می‌گویم، فروشنده می‌گوید: «یکی مثل شما برای 4 قلم جنس کیسه پلاستیکی نمی‌گیرد، یکی هم مثل آن آقا که برای یک آبمیوه هم نایلون می‌خواهد» و به پسر جوانی که چند لحظه قبل مغازه را ترک کرده اشاره می‌کند. از مغازه بیرون می‌روم و آن سمت خیابان پسر را می‌بینم که آبمیوه را به سمت دهانش می‌برد و کیسه پلاستیکی‌اش را در داخل سطل آشغالی می‌اندازد. چند بار شده که از روی عادت کیسه پلاستیکی را قبول کرده‌ایم در حالی که اصلا به آن نیاز نداشته‌ایم؟ «ممنون کیسه پلاستیکی نمی‌خواهم» این روزها بیشتر از قبل باب شده و دوستداران محیط‌زیست سعی در حذف کیسه پلاستیکی از زندگی روزمره‌شان دارند؛ اما هنوز هستند کسانی که بیش از حد کیسه پلاستیکی مصرف می‌کنند و از میزان آسیب این کالا برای محیط‌زیست بی‌اطلاع‌اند. ـ خطرات کیسه پلاستیکی برای محیط‌زیست ـ3 ژوئیه (12 تیر) نیز با هدف افزایش آگاهی عمومی درخصوص خطرات کیسه‌های پلاستیکی برای محیط‌زیست و ارائه راه حل‌های جایگزین برای استفاده کمتر از این نوع کیسه‌ها، به نام روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی (International Plastic Bag Free Day) نامگذاری شده آن‌طور که آمارها نشان می‌دهند سالانه در جهان حدود 500 میلیارد تا یک تریلیون کیسه پلاستیکی استفاده می‌شود؛ یعنی حدود یک میلیون کیسه پلاستیکی در هر دقیقه! آمارهای داخلی نشان می‌دهد، هر شهروند تهرانی روزانه 3 کیسه پلاستیکی استفاده می‌کند. به اعتقاد مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، با مصرف نکردن یک کیسه پلاستیکی در هفته از سوی هر خانواده ایرانی می‌‌توان از مصرف حدود 816 میلیون کیسه پلاستیکی در سال جلوگیری کرد. کیسه‌های پلاستیکی آب اقیانوس‌ها را آلوده می‌کند و به جانداران دریایی آسیب می‌رساند، مسیر کانال‌های فاضلاب را مسدود می‌کند و هنگام سوزاندن کیسه‌های پلاستیکی در کوره‌های زباله سوزی، گازهای بسیار بدبو و سمی تولید می‌شود. به علاوه برای تولید این کیسه‌های پلاستیکی منابع زیادی استفاده می شود. بسیاری این کیسه‌های پلاستیکی را تهدیدی جهانی برای محیط زیست جهانی می‌دانند. عباسعلی شاه‌علی در کتاب «چالش جهانی پلاستیک» اقدامات سایر کشورهای جهان برای ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را اینطور شرح می‌دهد: «در سال 2002 میلادی، نخستین کشور جهان که استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرد، بنگلادش بود. به دنبال سیل ویرانگری که در سال 1988 در آن کشور جاری شد و لوله‌ها و مجاری فاضلاب آن کشور با پسماندهای پلاستیکی بسته شده بود، منجر به تصویب این‌ چنین قانونی گشت. کشور بوتان نیز در سال 2007 فروش کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرد. کشور هنگ‌کنگ نیز در سال 2007 برای فروشندگان کیسه‌های پلاستیکی، مالیات بر آلودگی محیط‌زیست وضع کرد. در کشور انگلستان در روستایی به نام مادبوری که به‌عنوان نخستین روستای عاری از پلاستیک شناخته شد، ساکنان آن به‌جای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی از کیسه‌های مقاوم و چندبار مصرف برای خرید استفاده می‌کنند. در سال 2002 کشور ایرلند مالیات زیادی را برای کیسه‌های پلاستیک وضع کرد که منجر به کاهش 90درصدی مصرفی آن‌ها شد. در کشور ایتالیا استفاده از کیسه‌های پلاستیکی در سال 2010 ممنوع شد. در سال 2003 دولت کشور تایوان، عرضه و توزیع کیسه‌های پلاستیکی رایگان را در فروشگاه‌های آن کشور ممنوع کرد. در کشور آلمان، هلند و سوئیس نیز برای استفاده از محصولات پلاستیکی و پلیمری، مالیات‌های قابل‌توجهی وضع و اجرا شده است و آخرین خبر در این‌باره این است که اتحادیه اروپا در نوامبر سال 2018 میلادی، استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را برای فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای در کشورهای عضو آن، ممنوع و شامل جرایم و مالیات‌های قابل‌توجهی کرده است و ارقام آن به اندازه‌ای می‌باشد که باید شاهد کاهش چشمگیر مصرف کیسه‌های پلاستیکی در چند سال آینده باشیم». ـ کسانی که برای کیسه پلاستیکی جایگزین یافتند مریم، بانوی 40 ساله‌ای است که خودش را حافظ محیط‌زیست می‌داند: «از سال‌های قبل من همیشه در برنامه‌های پاکسازی طبیعت شرکت کردم و هر بار حجم زیادی از زباله را که اغلبش هم پلاستیک بود از طبیعت جمع کردم. هربار از اینکه کار مفیدی می‌کردم راضی بودم و از طرفی از این حجم زباله که تولید می‌شود واقعا ناراحت. به خاطر همین تمام سعیم بر این بود که خودم زباله کمتری تولید کنم. از وقتی هم که مطالبی از آسیب‌های زباله پلاستیکی برای زمین را مطالعه کردم مصمم‌تر شدم. تا خودم زباله پلاستیکی تولید نکنم» مریم حتی در خریدهای روزمره هم این موارد را رعایت می‌کند: «اولین و مهمترین قدم این بود که کیسه پلاستیکی نگیرم. به خاطر همین من عقب ماشینم چند جعبه گذاشتم که وقتی خرید می‌رفتم میوه‌ها را درون جعبه‌ها می‌ریختم و کیسه پلاستیکی‌اش را به فروشنده برمیگرداندم.» می‌خندد و ادامه می‌دهد: «بعضی‌ها آنقدر عجیب نگاهم می‌کردند فکر می‌کردند دیوانه‌ام. اما همین که خودم راضی بودم برایم بس بود. یک روش دیگر هم استفاده از کیسه پارچه‌ای بود که همیشه همراهم داشتم و توی آن خریدهایم را می‌ریختم تا کیسه نایلونی نگیرم. یا برداشتن کیف بزرگ که وقتی از داروخانه یا سوپرمارکت چیزی می‌خرم داخل کیفم در فضایی که بخش بندی شده جای بگیرد و بین بقیه وسایل آسیب نبیند.» او ادامه می‌دهد: «الان سه سال است که من همیشه این روش را دارم و مصرف کیسه پلاستیکی من صفر شده و خیلی خوشحالم. همیشه هم دوست و آشنا را ترغیب می‌کنم تا مثل من رفتار کنند. هرچند خیلی‌ها می‌خندند و بعضی هم اصلا رعایت نمی‌کنند، اما من حس می‌کنم وظیفه‌ام ترویج این روش است و از خودم راضی هم هستم». امیرحسین هم دوستدار محیط‌زیست است. او می‌گوید همیشه در خریدها همراه خودش کیسه پلاستیکی دارد. امیرحسین توضیح می‌دهد: «متاسفانه چیزی که در بیان عامیانه به آن «نایلون» گفته می‌شود یا همان کیسه پلاستیکی، نیاز به دستگاه‌هایی برای بازیافت دارد که در ایران و بسیاری از کشورها موجود نیست. به خاطر همین این کیسه‌ها تماما همراه با زباله‌های دیگر سوزانده می‌شوند و مواد سمی تولید می‌کنند که هوا را آلوده می‌کند.» امیرحسین و خانواده‌اش تا جایی که می‌توانند از پلاستیک کمی استفاده می‌کنند. حتی غذای نذری را در ظرف پلاستیکی قبول نمی‌کنند. او برای «ولایت» توضیح می‌دهد: «یک اتفاقی که افتاده این است که هر خانواده ایرانی یک کیسه پلاستیکی دارد که پر است از کیسه‌های پلاستیکی دیگر. نمی‌دانم جمع کردن این همه کیسه برای چیست؟ نسل‌های قبل از مواد پلاستیکی خیلی کمتر استفاده می‌کردند و زندگی سالمتری هم داشتند. اما حالا این همه بیماری و انواع سرطان و مشکلات دیگر ایجاد شده که اصلا بعید نیست به خاطر مصرف بیش از اندازه پلاستیک‌ها باشد.» * به نظر می‌رسد بر اساس گفته‌های در این گزارش، هرچه پلاستیک کمتری مصرف کنیم برای سلامت خودمان و نسل بعد گام بزرگی برداشته‌ایم. پلاستیک که این روزها عضو حذف نشدنی از زندگی روزمره شده؛ اما می‌تواند با یک تلاش جمعی به طور کلی از چرخه تولید حذف شود همان‌طور که در کشورهای دیگر این اتفاق افتاده است.