آرش صالحی ـ در چند سال اخیر یکی از گروه‌های سنی که در اینستاگرام به نمایش گذاشته می‌شوند و پس از دوره‌ای به مثابه خرده سلبریتی مشهور و معروف می‌شوند، کودکان و خردسالان هستند. کودکانی که به طور معمول توسط خانواده و عمدتاً مادر در فضای مجازی به عنوان مدل تبلیغاتی یا نمونه ایده‌ال کودک بازنمایی می‌شوند و از آن‌ها به عنوان کودکان کارمجازی یا اینستاگرامی یاد می‌شود. البته کودکان کار مجازی با کودکان کار سنتی تفاوت‌هایی دارند، به این معنا که دیگر لباس‌های مندرس نمی‌پوشند و در خیابان‌ها و معابر دست‌فروشی نمی‌کنند و بلکه با لباس‌های فاخر و زیبا جلوی دوربین حاضر می‌شوند و با انواع ژست‌های عمدتاً مصنوعی، کالاها و خدمات یک شرکت تجاری را تبلیغ می‌کنند که صاحبان آن یا والدین آنها و یا افرادغیر هستند. در واقع هدف از این ماجرا تنها یک چیز است وآن درآمدزایی برای خانواده با استفاده از چهره معصوم کودکان است. پدیده‌ مخربی که علی‌رغم ترویج هنوز دستگاه‌های متولی کاری برای مقابله با آن انجام نداده‌اند.
ـ پدیده کودک کار در فضای مجازی معکوس نشان داده می‌شود یک کارشناس حوزه فضای مجازی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به تعریف کودک کار گفت: وقتی کودکی مجبور به کاری شود و یا به نحوی برای او کاری تعریف شود، به او کودک کار گفته می‌شود. در دنیای مجازی هم همین اتفاق می‌افتد؛ یعنی کودک به وسیله‌ای برای درآمدزایی تبدیل می‌شود. معصومه میرزایی اضافه کرد: در شرایطی از کودک برای کسب درآمد استفاده می‌کنند که خود او درکی از این موضوع ندارد و تصور می‌کند به دلیل محبوبیت و اهمیتی که برای مردم دارد، این اتفاقات برای او رخ می‌دهد. بنابراین می‌‌توان گفت اگر در فضای مجازی یا واقعی از کودک برای کسب درآمد استفاده شود، کودک مورد نظر کودک کار است. وی با بیان اینکه کودکان کار مجازی و اینستاگرامی مانند کودکان کار در فضای واقعی کارهای سخت انجام نمی‌دهند، تصریح کرد: در فضای مجازی با کودکانی روبه‌رو می‌‌شویم که زیبا و شیک‌پوش در مقابل دوربین‌ها قرار می‌گیرند و به این ترتیب تلاش می‌شود پدیده کودک کار برعکس نشان داده شود. میرزایی ادامه داد: مادران کودکان کار اینستاگرامی خود را مادران موفقی جلوه می‌دهند که به فکر پیشرفت کودکان و بچه‌های خود هستند. در صورتی که این مادران از هر ابزاری برای مشهور و محبوب کردن کودک خود بهره می‌گیرند تا از پس از این شهرت و محبوبیت درآمدی برای خود ایجاد کنند. وی یادآور شد: نمایش عکس و فیلم‌های عجیب و غریب از کودکان و فرزندان یکی از ترفندهای این مادران یا همان مامی‌بلاگرها برای مطرح کردن کودکانشان است که در بسیاری از موارد بدون تمایل کودکان انجام می‌شود. ـ مامی‌بلاگرها کودک‌ آزاری می‌کنند این کارشناس فضای مجازی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در جواب این سؤال که آیا احتمال کودک‌آزاری توسط مامی‌بلاگرها وجود دارد، گفت: به هر حال زمانی که کودک راضی به انجام کاری نیست و مجبور به انجام آن می‌شود، کودک آزاری اتفاق می‌افتد و این موضوع باید توسط دستگاه قضا به صورت تخصصی پیگیری شود. میرزایی با انتقاد از واکش کند حقوقدانان و فعالان اجتماعی به موضوع کودکان کار مجازی تصریح کرد: متاسفانه هر گاه یک پدیده منفی در فضای مجازی رواج و شیوع پیدا می‌کند، فعالان اجتماعی، فرهنگی و در نهایت مسئولان خیلی‌دیر به آن واکنش نشان می‌دهند و موضوع کودکان کار مجازی و مامی‌بلاگرها هم از مصادیق این مسئله است. وی افزود: امروز همه پدیده‌های فضای واقعی در فضای مجازی هم دیده می‌شود که یکی از آنها همین پدیده کودکان کار مجازی است. بنابراین همان‌طور که برای ساماندهی کودکان کار در سطح شهرها طرح ارائه می‌شود، باید برای این حوزه هم طرح‌های آسیب‌شناسانه و پیشگیرانه تدوین و اجرا شود. ـ والدینی که روزمرگی کودکانشان را می‌فروشند یک کارشناس جامعه‌شناسی هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت کمبود سواد استفاده از فضای مجازی را از دلایل شیوع پدیده‌هایی مثل کودکان کار مجازی دانست و گفت: همه افرادی که وارد شبکه‌های اجتماعی شده‌اند، الزاماً اطلاعات مناسب و دانش خاصی ندارند، اما فقط به دنبال جذب مخاطب هستند. کاظم خلیفه‌زاده اضافه کرد: به همین خاطر شاهد ظهور افرادی هستیم که اگر مجردند با فروختن روزمرگی خود، اگر متأهل هستند با فروختن حریم خصوصی و اگر فرزند دارند با فروختن روزمرگی کودکان خود به دنبال کسب شهرت و درآمد هستند. وی ادامه داد: در این وضعیت بعضی از پدرومادرها ابتدا صفحه‌ای برای کودک خود در اینستاگرام ایجاد می‌کنند و بعد به مرور در کنار عکس کودک خود عکس و تصویر خود را به نمایش می‌گذارند و بعد که مورد اعتراض کاربران فضای مجازی قرار می‌گیرند، اسم پروفایل کودک را به اسم خودشان تغییر داده و به کسب درآمد ادامه می‌دهند. به این ترتیب آنها بدون هیچ مجوزی محل درآمد خود را تغییر کاربری می‌دهند. خلیفه‌زاده یادآور شد: این والدین به مرور برخی امور و بدعت‌هایی مانند برگزاری نوع خاصی از تولد را رایج کرده‌اند که این بدعت‌ها به مرور توسط دیگران با تقلیدی دومینووار ادامه یافته و به بلایی بزرگ برای خانواده‌های تبدیل شده که درآمد چندانی برای برگزاری جشن‌ تولد لاکچری ندارند. ـ مسئولان نگران کودکان کار مجازی باشند این جامعه‌شناس با بیان اینکه کودکی حوزه‌ای متنوع، پرتبلیغ و پردرآمد است، گفت: به همین خاطر بسیاری از افراد برای درآمدزایی آسان‌تر کودکان را به وسیله‌ای برای دستیابی به اهداف اقتصادی و یا شهرت و گسترش تبلیغات تبدیل کردند که نمونه آن را در آتلیه‌های عکاسی، لباس‌فروشی‌ها و کودکستان‌ها می‌بینیم. خلیفه‌زاده افزود: متاسفانه حتی در موسسه‌های آموزشی خصوصی و آرایشگاه‌ها هم از کودکان کار اینستاگرامی استفاده می‌کنند تا خدمات خود را تبلیغ کنند که این موضوع باید برای مسئولان فرهنگی و اجتماعی کشور نگران‌کننده باشد. ـ مامی‌بلاگرها استانداردهای فعالیت در فضای مجازی را تغییر می‌دهند یک فعال فضای مجازی هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به وانمایی حقیقت درباره والدین کودکان اینستاگرامی گفت: پخش تصاویری از کودکان در فضای مجازی حاوی انتقال این پیام‌ هم بوده که والدینی که در این زمینه اقدام داشته‌اند، والدین خوب و موفقی برای کودکان خود هستند؛ در حالی که واقعیت غیر از این است. آرمان صادقی اضافه کرد: نتیجه این پیام‌ها و تصاویر این است که مادران دیگر هم خود را با این فضا مقایسه می‌کنند و بنابراین ترغیب به خرید برخی اقلام و اجناس برای فرزندان خود می‌شوند. در واقع استانداردها و معیارهایی که مادران یا والدین فعال در فضای مجازی به وسیله کودکانشان تعیین می‌کنند، به استانداردها و معیارهای خانواده‌های دیگر برای فعالیت در فضای مجازی تبدیل می‌شود. وی ادامه داد: پیامد این ماجرا این است که هر از گاهی سبک‌ها و مدل‌های جدید و من‌درآوردی بروز کرده و شایع می‌شود که موجب بدعت‌های غلط می‌شود. تبعات منفی این فضا این است که وقتی که چنانچه خانواده‌ای به هر دلیلی توان انجام چنین کاری را نداشت، احساس کمبود می‌کند و میان وضعیت خود و اطرافیان مقایسه می‌شود. ـ شیوع پدیده کودکان کار مجازی از عواقب بی‌قانونی در فضای مجازی است نایب ‌رئیس فراکسیون رسانه و فضای مجازی مجلس هم در گفت‌‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه مضرات بی‌قانونی در فضای مجازی خیلی‌بیشتر از وجود قانون‌های غلط برای مدیریت آن است، گفت: پدیده کودکان کار مجازی هم یکی از پدیده‌هایی است که در سایه بی‌قانون بودن فضای مجازی رشد کرده است. لطف‌ا... سیاهکلی افزود: یکی از دلایل رشد کسب‌وکارهایی مانند کودکان کار اینستاگرامی و مامی‌بلاگرها که از راه تبلیغات درآمد هنگفت و بدون حساب‌وکتابی به دست می‌‌آورند، این است که گرفتن مجوز برای کسب‌وکارهای ساده در فضای واقعی دردسرهای زیادی دارد و به همین خاطر هیچ فرد عاقلی دوست ندارد ماه‌ها دنبال یک مجوز ساده بدود، در حالی که به راحتی می‌تواند از فضای مجازی پول به دست بیاورد. وی ادامه داد: بنابراین ساماندهی فضای کسب‌وکار در فضای مجازی باید به صورت موازی با تسهیل صدور مجوزها در فضای واقعی اتفاق بیفتد و حتی باید کفه به نفع کسب‌وکارهای واقعی سنگینی کند. یعنی نظارت باید بر کسب‌وکارهای مجازی سنگین‌تر باشد و از طرفی کار برای کسب‌وکارهای فضای واقعی راحت‌تر باشد. سیاهکلی تصریح کرد: به هر حال فراکسیون فضای مجازی از ظرفیت خود برای سامان دادن به کسب‌وکارهای فضای مجازی و مقابله با پدیده‌های مذمومی مثل کودکان کار اینستاگرامی بهره خواهد گرفت و حتماً پیگیر این موضوع خواهیم بود. ـ مجلس برای مامی‌بلاگرها جرم‌انگاری کند در شرایطی که جامعه آرام‌آرام به پدیده مخرب کودکان کار مجازی و مامی‌بلاگرها واکنش نشان می‌دهد، قانون‌گذاران و مسئولان هم باید دست به کار شوند و با رصد جدی فضای مجازی اجازه سوء استفاده‌های کاری و شغلی را از کودکان ندهند و در این زمینه مجلس می‌تواند با جرم‌انگاری پدیده مامی‌بلاگر قدمی بزرگ را برای مقابله با این معضل نوظهور اجتماعی بردارد و از طرفی نهادهای حامی حقوق کودکان هم باید در این بخش فعال‌تر عمل کنند.