ترجمه: ا.امیر دیوانی
درواپسین نشست سازمان بهداشت جهانی پیرامون جنبه‌های آماری ناشی از استعمال دخانیات این نتیجه به دست آمد که میزان تلفات جانی حاصل از کشیدن سیگار در سرتاسر جهان 7/2 میلیون تن در سال است. افزون بر این، پیش‌بینی گردید که چنانچه انگاره (الگوی) فعلی درباره سیگارکشی به همین وضع بر جا ماند، میزان ضایعات ناشی از مصرف توتون تا سال 2025 میلادی سالیانه به هشت میلیون نفر افزایش خواهد یافت. بخش اعظم این رقم به زنان اختصاص دارد. بسیاری از مردم همچنان استعمال سیگار را تنها مشکل مردان می‌انگارند. دلیل آن، شاید این باشد که مردها نخستین افرادی بودند که سیگار کشیدن را آغاز کردند و در نتیجه جزء اولین کسانی بودند که آثار زیانبخش آن را هم متحمل شدند. ولی اکنون می‌دانیم که این شیوه پندار صحیح نیست. زنانی که همچون مردان سیگار می‌کشند، به‌سان آنان نیز جان می‌بازند. بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، در کشورهای صنعتی شمار سیگاری‌های مرد و زن یکسان، یعنی چیزی در حدود 30 درصدست و در بسیاری از ممالک رشد یافته، استعمال سیگار در بین دخترهای 13 تا 19 سال رایج‌تر از پسران است. در اکثر کشورهای در حال توسعه به تقریب می‌توان گفت: 50 درصد مردان و 5 درصد زنان سیگاری‌اند. در چنین سرزمین‌هایی هنوز عادت به کشیدن سیگار در بین زنان حالت فراگیر ندارد. لیکن با عنایت به افزایش انواع سیگار و تبلیغ گسترده آن‌ها، این روند رو به دگرگونی است. چون زن‌ها دیرتر از مردها به کشیدن سیگار روی آوردند، تاثیر کامل سیگار بر تندرستی آنها هنوز به درستی روشن نشده است! لیکن اطلاعات حاصل از کشورهایی مثل بریتانیا و آمریکا ـ جاهایی که زنان سال‌ها معتاد به سیگار کشیدن‌اند ـ حکایت از آن دارد که سیگار همان بیماری‌هایی را در زنان پدید می‌‌آورد که در مردان پدیدار می‌سازد. ضمنا اختلاف میزان ضایعات بین مردان و زنان رو به کاهش است. با روند فعلی، نزدیک به 20 تا 25 درصد زنانی که سیگار می‌کشند، بر اثر اعتیاد به سیگار جان خواهند سپرد. از هر سه مرگی که رخ می‌دهد، یک مورد در زنان کمتر از 65 سال خواهد بود. هیات جراحان آمریکایی تخمین زده‌اند که سیگار، عامل تقریبا 40 درصد مرگ‌های ناشی از مرض قلبی، 55 درصد سکته‌های منجر به مرگ و 80 درصد تلفات جانی حاصل از سرطان ریه و 30درصد ضایعات ناشی از سایر سرطان‌های شناخته شده است. در طی 20 سال گذشته، میزان فوت ناشی از سرطان ریه در زنان در ژاپن، نروژ، هلن، سوئد و انگلستان بیشتر از دو برابر اضافه شده است. این میزان در استرالیا، دانمارک و زلاندنو افزون بر 200 درصد افزایش داشته است و در کانادا و آمریکا، 300درصد فزونی نشان می‌دهد. سرطان دستگاه تنفسی در بین زنان ممالک رشته یافته، روندی رو به گسترش داشته است و ارتباط مستقیم سیگار ـ نه آلودگی هوا یا سایر عوامل ـ با سرطان ریه بسیار آشکارست. مثلا در ایالت‌ متحده آمریکا، میزان تلفات جانی حاصل از سرطان ریه بین زنان غیرسیگاری در خلال 20 سال سپری شده، تغییری نکرده است. در حالی که در طول همین مدت، این میزان میان زنان سیگاری تا نیم درصد افزوده شده است. در حال حاضر، استعمال سیگار عامل مهم سرطان در بسیاری از ممالک رو به رشد شمرده می‌شود. در آسیای جنوب شرقی افزون بر 85 مورد از موارد سرطان دهان نتیجه اعتیاد به دخانیات است. وانگهی، زنان سیگاری بیشتر در معرض ابتلا به امراض زنانه‌اند. اینان به طور چشمگیری به سرطان دهانه رحم دچار می‌گردند و نیز آن دسته که افزون بر سیگار، از قرص ضد بارداری هم استفاده می‌کنند، چندین مرتبه بیش از افرادی که از هیچ‌کدام مصرف نمی‌کنند در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی واقع می‌شوند. مصرف دخانیات بر باروری زنان اثر می‌نهد، بدین ترتیب که امکان یائسگی زودرس، سقط جنین یا تولدنوزادان سبک وزن را افزون می‌سازد که مورد اخیر در ممالک رو به رشد ـ که تندرستی کودک به علت تنگدستی و سوء تغذیه به خطر می‌افتد ـ نگرانی دو چندانی به وجود آورده است. سیگاری‌ها بیشتر در معرض ابتلا به بیماری پوکی استخوان ـ که عامل اصلی شکستگی استخوان در کهنسالان به ویژه زنان یائسه شمرده می‌شود ـ قرار دارند. در ضمن سلامتی زنان با سیگار کشیدن دیگران به خطر می‌افتد. مثلا معلوم شده که زنان غیر سیگاری که همسرانشان سیگاری هستند، بیشتر با خطر ابتلا به سرطان روبه‌رو می‌باشند. حفاظت، آموزش، پشتیبانی ـ به منظور بازداشتن و یا جلوگیری از روند همه‌گیری دخانیات در بین زنان چه باید کرد؟ برای تحقق یافتن این مهم، نخست باید از طریق کاربرد تدابیری، از میزان فزاینده استعمال دخانیات کاست. آن گاه باید کوشیدکه مقدار اندک مصرف آن در ممالک روبه رشد، افزون نگردد. جهت نیل به این هدف‌‌ها همه کشورها باید برنامه‌های گسترده‌ای را علیه کشیدن سیگار انجام دهند. با عنایت به اینکه ضروری است چنین برنامه‌های منطبق با فرهنگ خاص هر کشور نوشته شوند و رفع احتیاجات محلی را در زمره اهداف خویش قرار دهند. کارشناسان امر، در این زمینه که برنامه‌های مزبور برای دستیابی به کامیابی‌شان باید از سه شرط مهم برخوردار باشند، همفکراند: حفاظت، آموزش، پشتیبانی. ضرورت ایجاب می‌کند زنان و دختران جوان را از چیزهایی که آنها را به سیگار کشیدن ترغیب می‌کند، حفظ کرد. دخانیات، صنعتی چند ملیتی و چند میلیارد دلاری‌ست. علاوه بر این، صفتی‌ست که مورد تهدید قرار گرفته است. یک چهارم از مشتریان این صنعت با بهره‌جویی از این فرآورده در بلندمدت از میان می‌روند و در بسیاری از ممالک صنعتی، استعمال دخانیات رو به کاهش است. شرکت‌های دخانیات به منظور حفظ سود خود باید اطمینان یابند که هر ساله حداقل 7/2 میلیون تن که معمولا از جوانان می‌باشند، به سیگار گرایش می‌یابند. یقینا درممالک صنعتی و رو به رشد، زنان، هدف مهمی برای تبلیغات سیگار به شمار می‌روند. هر سال میلیاردها دلار آمریکا، برای تبلیغات این محصول کشنده مخصوصا برای زنان صرف می‌شود. انتشار سیگاری‌هایی با برچسب «مخصوص خانم‌ها» پخش آگهی‌های گسترده توام با تصاویری از زنان زیبا و کامیاب که در حال سیگار کشیدن هستند، آگهی جوایز فاخر و خرید امتیازهای پخش برنامه‌های ورزشی و رویدادهای مربوط به زنان (همچون تنیس و نمایش‌های پوشاک) همگی بخشی از راهبرد بازاریابی جهانی صنعت دخانیات به حساب می‌آیند. هدف آن هم ترغیب زنان و سوق دادم آنها به سیگارکشی است. این راهبرد، در کانون توجه فراوان چندین مجله سیگار واقع شده است. در این نشریه‌ها، مقاله‌هایی پیرامون هدف قرار دادن زنان سیگاری چاپ شده است و نویسندگان این آثار اظهار داشته‌اند که فروشندگان باید بیشتر به زنان توجه کنند. از بین 20 مجله آمریکایی که در سال 1985، حداکثر درآمد را از راه تبلیغات سیگار به دست آوردند، هشت مجله ویژه زنان بود. در همان سال انجام پژوهشی به منظور تعیین سیاست‌های 53 مجله پرطرفدار مربوط به زنان در بریتانیا راجع به تبلیغات سیگار، نشان داد که 64 درصد از آنان حاضر به پذیرش تبلیغات سیگار بودند و این میزان به طور میانگین، هفت درصد از کل درآمد ناشی از تبلیغات سیگار را تشکیل می‌دهد. بررسی‌هایی که در کشورهای صنعتی انجام یافته، نشان داده است که برای تشویق دختران جوان به کشیدن سیگار، شیوه‌‌های ظریف و دقیق بکار برده می‌شوند. تاثیر این راهکارها ممکن است در ممالک رو به رشد بیشتر هم باشد، چرا که در این قبیل ممالک بیشتر جوانان در مورد خطرهای مصرف دخانیات اطلاعات اندکی دارند و از همین‌رو، امکان دارد زودتر تحت تاثیر تصاویر متعدد، جالب و زیبای زنان سیگاری قرار گیرند. سازمان بهداشت جهانی جهت پیشگیری دوشادوش سایر مراکز بهداشت ملی و بین‌المللی بارها خواستار تصویب قانون ملی مبنی بر ممنوع کردن همه اشکال گوناگون تشویق به سیگار شده است و همچین خواستار اتخاذ سیاستی واحد شده تا به وسیله آن بتوان جاذبه و اشتیاق وافر به سیگار را در زنان جوان تقلیل داد. ـ پایداری در برابر فشار زنان و دختران جوان حق دارند از ضرری که سیگار به سلامتی آنها می‌‌رساند، آگاه شوند. وانگهی آنان باید مهارت‌های لازم به منظور مقاومت در قبال فشارها و محرک‌هایی که ایشان را به کشیدن سیگار و یا عدم ترک آن وا می‌دارند، به چنگ آورند. چند کشور با احداث آموزشگاهی مشترک و تدوین برنامه‌های ویژه آموزش سلامتی پیش دبستانی تا حد زیادی از عهده برآمدند که از میزان استعمال دخانیات به وسیله زنان بکاهند. ولی این آموزش نباید تنها به مدرسه محدود شود. جز این‌ها، نمونه‌های فراوان دیگری از برنامه‌های آموزش ترک سیگار در محل‌های کار و در مراکز بهداشت وجود دارد. با کمال تاسف، بسیاری از زنان فرصت ندارند در این نوع برنامه‌ها شرکت جویند و برنامه‌های مربوط به ایشان به نسبت برنامه‌های خاص مردان از موفقیت کمتری برخوردار بوده است. در ممالکی که مصرف دخانیات کاهش داشته است، میزان آن در زنان عموما کمتر از مردان بوده و در بین زنانی که دارای تحصیلات و عایدی قلیلی هستند، این قلت به کمترین حد خود می‌رسد این بدان مفهوم است که اقدامات آموزشی باید بیشتر برای رفع نیازهای زنان صورت گیرند و عمدتا به طرح مسائلی بپردازند که برای زنان اهمیت بسزایی دارند. مسائلی چون اضافه وزنی که برخی اوقات بعد از کنار گذاردن سیگار پدید می‌آید. ـ آنان نیازمند حمایت‌اند زنان برای ترک همیشگی سیگار، به حمایت نیاز دارند. باید آنها را در طول روزهای سخت ترک سیگار، زمانی که می‌کوشند حلقه اعتیاد را نابود سازند، پشتیبانی کرد. با حمایت از زنان سیگاری به آنان یاری کنیم تا با گزینش روش‌های کم خطرتر به رویارویی با محرک‌هایی بپردازیم که آنان را به سوی سیگار راهنمایی کرده‌اند. بسیاری از زنان از سیگار به منزله راهکاری برای مبارزه با مشکلات سود می‌جویند. آنها سیگار را پناهگاهی برای زمان‌های پر اضطراب می‌انگارند که در نتیجه پرورش کودکان به تنهایی و روبه‌رو شدن با کارهای متفاوت کم درآمد و غالبا بدون تامین اجتماعی حاصل می‌گردد. باید محیط‌هایی ایجاد کرد تا در آنها زنان از گزند سیگار که سلامتشان را تهدید می‌کند، رها گردند و تصمیماتی را درباره سلامتی‌شان اتخاذ کند. اکنون میزان مصرف دخانیات در بین زنان به حد بسیار زیاد رسیده است و چنانچه اقدامی در این زمینه انجام نیابد، این میزان همچنان رو به بیشتر خواهد گذاشت. تاخیر در این مورد، فقط سبب رنج، عذاب و مرگ فزون‌تر زنان می‌شود. بنابراین، در برنامه نوین سازمان بهداشت جهانی، درباره دخانیات یا بهداشت به اقدام جهت پشتیبانی از زنان و کودکان اولویت خاصی قایل شده است. لیکن برای حل این معضل چه می‌توان کرد؟ مسئولان تامین بهداشت جامعه می‌توانند برنامه‌های آموزش تندرستی را برای دختران آماده سازند. مسئولان ارائه خدمات درمانی هم می‌توانند با نظارتی که اعمال می‌کنند، اطمینان یابند که تمامی زنان از پشتیبانی، پندها و اطلاعات ضروری برای کمک به ترک سیگار بهره‌مند می‌گردند. حکومت‌ها، سازمان‌های ملی و بین‌المللی غیردولتی و به‌ویژه سازمان بهداشت جهانی می‌توانند به منزله پشتیبانان و هواداران سلامتی زنان، دست به کار شوند و مساله زنان و دخانیات را در راس برنامه‌های مربوط به سیاست و بهداشت قرار دهند. در این زمینه، باید راهبردها شامل خدمات بهداشتی و آموزشی، سازمان‌های اجتماعی و وابسته به زنان، رسانه‌ها حتی کارفرمایان شوند و با اعتبار بخشیدن به این راهبردها به پیشرفت‌هایی دست یابیم و آنها را تحکیم بخشیم. منبع: نشریه‌ی World Health Magazine