تهیه و تنظیم: ستاره افشار
احیای ارزش‌های میراث معماری و شهری از دیرباز مورد توجه بوده و کشورهای توسعه یافته جهان با اجرای برنامه‌ها، سیاست‌ها و دستورالعمل‌های متنوع به رونق میراث فرهنگی خود همت گماشته و در تلاش برای احیای هویت تاریخی فرهنگی گذشته خود می‌باشند. منابع با ارزش میراثی به عنوان یکی از اجزای پیکره فرهنگی جوامع، می‌توانند بازگوکننده ظرفیت‌ها و ویژگی‌های فرهنگی ما در قالب گردشگری فرهنگی باشند. در این میان توجه به خانه‌های تاریخی و استفاده از هنر و معماری به کار رفته در آنها می‌تواند در احیای هویت تاریخی شهرها بسیار مهم تلقی گردد. از دیگر سو قرارگیری این خانه‌ها در بافت تاریخی شهرها که عمدتا هسته مرکزی شهرها هستند اهمیت آنها را دوچندان می‌کند. بافت تاریخی شهرها به عنوان مکانی واجد ارزش‌های میراث فرهنگی با در برگرفتن دوره‌های مختلف تاریخی، دارای ویژگی‌هایی متشکل از ساختاری فضایی، کالبدی می‌باشد. ارزش‌های منسوب به آن و تعیین میزان اهمیت و درجه‌بندی آن‌ها، می‌تواند نقش مهمی در جهت حفاظت و سرمایه‌گذاری در قالب گردشگری فرهنگی باشد. البته که امروزه بافت تاریخی و ارزشمند شهر قزوین با مشکلات عدیده‌ای از جمله از دست دادن ساکنین اصیل بافت و به تبع آن خالی شدن حجم گسترده‌ای از بناهای مسکونی از سکنه مواجه است این در حالی است که جهت حفظ مردم اصیل و احیا مناسب بافت تاریخی، آن دسته از اقدامات، بیشتر می‌‌توانند موثر باشند که سکونت و تداوم سنت‌زیستن را در بخش اصیل شهرهای تاریخی ایجاد کنند. به طور کلی می‌توان گفت، توجه و به تصویر کشیدن ارزش‌ها می‌تواند مبنایی برای تصمیم‌گیری‌های مربوط به حوزه گردشگری و میراث‌فرهنگی باشد. از دیگر سو می‌توان با اولویت‌بندی مداخله اجرایی پروژه‌های گردشگری فرهنگی با شناخت قابلیت‌های مکان‌های میراث معماری و شهری با هدف بهبود وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ساکنان، توسعه و ترویج فرهنگ و هویت بومی و منطقه‌ای و در جهت حفظ و احیای هویت تاریخی این شهر شاهد تاثیر قابل توجهی بود. شهر ما قزوین در کنار همه جاذبه‌های گردشگری و اماکن تاریخی بسیار، خانه‌های تاریخی بسیاری دارد که می‌تواند در احیای ارزش‌های میراث معماری و شهری مورد توجه قرار گیرد. خانه‌های تاریخی هر شهر از مهم‌ترین مکان‌های دیدنی هستند که شهر قزوین نیز از این قاعده مستثنی نیست. خانه‌هایی قدیمی با معماری سنتی و زیبا، سقف‌های بلند، ایوان‌های وسیع و حیاط دلنشین و حوضی در وسط آن، جزو جدا نشدنی از آثار تاریخی ایران می‌باشند. این خانه‌ها می‌توانند به عنوان ویترینی از هنر معماری ایرانی و اسلامی باشند که جذابیت‌های بی‌نظیری را برای گردشگران داشته باشد. حوض‌های فیروزه‌ای، استفاده از خشت و آجر، گچ‌کاری‌های منحصربه‌فرد، اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری، شیشه‌های رنگی، استفاده از چوب به‌جای فلز علاوه بر اینکه زیبایی قابل‌ توجهی به خانه‌های قدیمی و تاریخی داده‌اند درصورت مرمت و بازسازی می‌تواند برای کاربری‌های مختلف از جمله گردشگری مورد استفاده قرار گیرد. اما آنچه که در معماری فضاهای داخلی و بیرونی خانه در شهرها دیده می‌شود فاصله گرفتن از معماری اصیل و سنتی ایرانی است چرا که، خانه به عنوان قرارگاه رفتاری خانواده از لحاظ عملکردی و کالبدی، مکان شکل گیری رفتار، فرهنگ و اخلاق واحد اجتماع است. خانه‌ی سنتی ایران مکانی سازنده و مناسب برای این مهم بود. اما معماری مسکن امروز ایران، ظرف مناسبی برای این مهم نیست! چرا که خصوصیت ایرانی بودن خود را از دست داده و به تبع آن قابلیت پرورش فرهنگ ایرانی از آن سلب شده است! لذا از الزامات معماری ما در عصر جدید، توجه به معماری اصیل سنتی و احیای معماری و بافت‌های تاریخی، ارزشمند، مردمی و دیرپای ایران است. زیرا زندگی، تمدن و فرهنگ زیست ما، اعم از شهری و روستایی در آنها متبلور شده و یکی از ضروریات تامین زندگی سالم و آرام، بازگشت به ارزش‌های زندگی پر معنی گذشته و احیا و به روز کردن معماری با هویت و ارزشمند سنتی ایران است. بنابراین استفاده از معماری و هنر خانه‌های تاریخی در ساخت‌وسازهای کنونی شهرها می‌تواند به احیای معماری اصیل سنتی و احیای معماری و بافت‌های تاریخی کمک زیادی نماید.