آرش صالحی ـ یکی از جذابیتهای مهم گردشگری در قزوین خوراکیهای لذیذ و منحصر به فردی هستند که توسط بانوان و زنان هنرمند دیار مینودری طبخ شده و همواره سبب لذت مردمان مینودری و گردشگران و مسافران به این کهن دیار میشوند. زنان هنرمند قزوینی با پختن این خوراکیها به نوعی آداب و رسوم قدیمی خود را حفظ میکنند. اما بدون شک در میان این خوراکیها شیرینیهای سنتی قزوین حرف اول را میزنند. شیرینیهایی که نقشآفرین اصلی محافل قزوینیها در روزهای نوروز هستند و با تنوع چشمگیر خود نشان از فرهنگ تغذیهای مردم این سرزمین دارند. شیرینیهایی که برخی از آنها مانند باقلوای سنتی یا نان نخودی امروز شهرت جهانی پیدا کردهاند؛ اما به نظر میرسد در تبلیغ و ترویج هنر شیرینیپزی در قزوین هنوز کارهای انجامنشده زیادی باقی مانده است.
قتلمه و کوکا؛ شیرینیهای نوروزی بویینزهرا
یک مورخ قزوینی در گفتوگو به خبرنگار ولایت با یادآوری اینکه مردم شهرستان بویینزهرا کهنترین پاسدارندگان آیینهای نوروزی هستند، گفت: طبق سنن قدیمی، بویینزهراییها باور دارند که زمین در فصل زمستان 2 بار نفس میکشد که به اولی «اوغری نفس» یا نفس دزدکی و به دومی «دوغری نفس» یا نفس راستین میگویند که زمان آن 20 روز مانده به عید نوروز است.
علی خلج طایفه با بیان اینکه مردم ترکزبان استان از یک ماه قبل خود را برای برپایی نوروز باستانی آماده میکنند، اضافه کرد: مردم بویینزهرا در روزهای نزدیک به عید شروع به پختن شیرینیهای خانگی میکنند و با استفاده از آرد، تخممرغ و شکر به عنوان مواد اصلی، شیرینیهای سنتی مخصوصی به نامهای «قتلمه» و «کوکا» درست میکنند.
شیرینیهای خانهپز قزوینی
یک قزوینشناس هم در گفتوگو با خبرنگار ولایت پختن شیرینی خانگی را از کارهای خانمهای قزوینی در روزهای نزدیک به تحویل سال بیان و اضافه کرد: یکی از شغلهای سنتی قزوین قدیم که امروز به عنوان شهرت برخی قزوینیها دیده میشود، «خانهپز» نام داشت. کار افراد خانهپز پختن شیرینی خانگی و فروختن به خانوادههای متمول بود.
علیاصغر یوسفگمرکچی، دو نوع «اتابکی» و «حاج کریمی» را در زمره شیرینیهای سنتی قزوین در ایام نوروز برشمرد و ادامه داد: این 2 شیرینی به نام کسانی که روش تهیه و پخت آنها را ابداع کردند، نامیده میشوند. ضمن اینکه در روزگار قدیم قنادی به سبک امروزی وجود نداشت و تمامی انواع شیرینیهای سنتی قزوین مانند «باقلوا لوزی»، «پادرازی»، «نون چایی»، «نون برنجی»، «شیرینی پستهای»، «نون نخودی» و «کسمه» در خانهها پخته میشدند.
در ادامه گزارش شیرینیهای سنتی قزوین و طرز پخت آنها به تفصیل شرح داده شده تا بتواند به کسانی که به این شیرینیها علاقه دارند، به تهیه این اقلام کمک کند و به این ترتیب گامی برای احیای شیرینیهای خانهپز نوروزی برداشته شود.
باقلوای سنتی یا باقلوا لوزی
باقلوا از شیرینیهای خوشمزه قزوین است که در انواع مختلف تهیه و طبخ میشود و در واقع گل سرسبد تمامی شیرینیهای سنتی این استان را از آن خودکرده است که در انواع باقلوای 3 رنگ یا لوزی و باقلوای گل یا پیچ تهیه و طبخ میشود.
شاید باقلوا یکی از گرانترین خوراکیهایی باشد که توسط مردم استان قزوین تهیه میشود چراکه در تدارک آن از پسته، بادام، خاک قند، پودر هل، آرد، شربت قوام آمده، زعفران، گلاب، زرده تخممرغ و شیر استفاده میشود. معمولا این شیرینی خوشمزه و محبوب را برای پذیرایی از میهمانان، در ایام دیدوبازدید نوروز و مراسم ازدواج جوانان تهیه میکنند.
پادرازی
برای تهیه این شیرینی از پودر قند، روغن صاف قنادی، تخممرغ، آرد گندم، آرد برنج، آرد نخودچی، شیر، پودر زنجبیل، وانیل، زعفران و کنجد استفاده میشود. شیرینی خوشطعم و لذیذی که همراه با چای و نوشیدنیهای داغ میل میشود.
نان نخودی
نان نخودی از شیرینیهای سنتی استان قزوین به شمار میآید. شیرینی کوچک، نرم، لطیف، خوشمزه و بسیار دوستداشتنی که با روشی آسان و بدون پیچیدگیهای دنیای شیرینیپزی تهیه میشود.
مردم استان قزوین برای طبخ این خوراکی محبوب و پرطرفدار از آرد نخود، روغن جامد، پودر قند، آرد سفید، پودر هل، زرده تخممرغ و خلال پسته استفاده میکنند. البته نان نخودچی یکی از شیرینیهایی است که در دیگر استانهای کشور تهیه و طبخ میشود؛ اما نان نخودی یا شیرینی نخودی قزوین از اصالتی کاملاً قزوینی برخوردار بوده و از شیرینیهای سنتی این استان محسوب میشود.
نان چرخی
شاید اسم نان چرخی کمی جالب به نظر برسد. مردم استان قزوین به این دلیل این شیرینی لذیذ را نان چرخی مینامند که پس از ترکیب تمامی مواد اولیه، آنها را با چرخگوشت، چرخ میکنند و در تهیه این خوردنی سنتی از آرد برنج، آرد سفید، روغن جامد، پودر قند، تخممرغ، ماست، بکینگ پودر، پودر هل و پودر پسته استفاده میشود که از ویژگیهای این شیرینی، ماندگاری زیاد آن پس از طبخ است.
نان برنجی قزوین
شاید این شیرینی شما را به یاد شیرینی برنجی استان کرمانشاه بیندازد اما استان قزوین نیز از شیرینی برنجی مخصوص و سنتی خود برخوردار است که بسیار خوشطعم بوده و از محبوبیت قابلتوجهی نیز برخوردار است.
مردم این استان برای تهیه نان برنجی از آرد برنج، پودر قند، روغن جامد، تخممرغ، پودر هل و گلاب استفاده میکنند و در صورت استفاده از آن به تفاوت طعمی که با نان برنجی استان کرمانشاه دارد، پی خواهید برد.
نان بادامی
تنوع شیرینیهای سنتی در استان قزوین بسیار زیاد و قابلتوجه است. شیرینیهایی تهیهشده از مغز انواع آجیل، میوه، خشکبار که علاوه بر عطروطعم فوقالعاده، بیانگر تاریخ و هنر مردم این سرزمین نیز خواهد بود.
شیرینی بادامی استان قزوین، بسیار خوشطعم بوده و از عطر مطبوعی نیز برخوردار است و برای تهیه نان آن از پودر قند، آرد، پودر بادام، پودر پسته، پودر هل و روغن جامد استفاده میشود.
شیرینی اتابکی یا ولیعهدی
شیرینی اتابکی یا ولیعهدی، از دیگر خوراکیهایی است که بهعنوان شیرینی سنتی استان قزوین شناختهشده است. اغلب این شیرینی در 2 رنگ کرم و قهوهای تهیه میشود و مردم استان قزوین برای طبخ این خوراکی لذیذ از ترکیب آرد نول و آرد برنج، پودر قند، روغن جامد، پودر هل و تخممرغ استفاده میکنند.
این شیرینی نیز مانند اغلب شیرینیهای تهیهشده در استان قزوین، از شیرینی کمی برخوردار است که یکی از مزیتهای این نوع خوراکیها در مقایسه با دیگر شیرینیهای تهیه شده محسوب میشود.
نان قندی
نان قندی را همه مردم ایران میشناسند، بسیار خوشمزه و دوستداشتنی که اغلب در کنار چای داغ میل میشود. نان قندی استان قزوین از دیگر شیرینیهای سنتی این استان به شمار میآید که همراه با دیگر شیرینیهای محلی، در اواخر اسفندماه، توسط خانمهای کدبانوی قزوینی تهیه میشود.
این شیرینی با استفاده از آرد صرفه، پودر شکر، روغن جامد، پودر هل، بکینگ پودر و خشخاش طبخ میشود. این نان از عطری فوقالعاده برخوردار است البته مردم استان قزوین به نوع خشکشده این نان خوشمزه، قاق (خشک) میگویند.
نان چایی
نان چایی بعد از باقلوا، از پرطرفدارترین شیرینیهایی است که در استان قزوین تهیه و مورد استفاده قرار میگیرد. خمیر این شیرینی بسیار نرم و لطیف بوده و در 2 نوع کرهای و معمولی تهیه میشود که نوع کرهای آن را باید پس از تهیه مصرف کرد تا بیات یا خشک نشود.
مردم استان قزوین برای تهیهی این خوراکی محبوب از آرد، کره، تخممرغ، خاک قند، کنجد، زعفران، روغن، پودر هل، ماست و جوششیرین استفاده میکنند که توصیه میکنیم اگر به قزوین سفر کردید، حتماً این شیرینی خوشمزه را تهیه و میل کنید.
نان نازک یا پستهای
نان نازک از دیگر شیرینیهایی است که توسط کدبانوهای استان قزوین تهیه و با طعم بینظیرش خاطراتی شیرین را در ذهن افراد خانواده باقی میگذارد. بانوان قزوینی برای تهیه این خوراکی فوقالعاده از آرد سفید، پودر قند، تخممرغ، روغن جامد، وانیل، ماست، کره ذوبشده، نمک، بکینگ پودر، پودر خمیرترش، پودر گردو، پودر پسته، زعفران و کنجد استفاده میکنند.
البته نان نازک گردویی و کنجدی نیز از انواع دیگر نان نازک است که در استان قزوین طبخ میشود و برای تهیه آن از گردو و کنجد استفاده میشود.
اَگِردَک
این نان خوشطعم و پرطرفدار از نانهای محلی و سنتی استان قزوین به شمار میآید که به دلیل طعم فوقالعادهاش در بین سایر استانها و شهرهای کشور نیز از محبوبیت ویژهای برخوردار است. برای طبخ نان اگردک از تخممرغ، شیر، شکر، روغن مایع، آرد، دارچین، خمیرترش، نمک، زردچوبه و زعفران استفاده میشود.
کیک شربتی
کیکی زعفرانی و بسیار خوشمزه که از خوشطعمترین شیرینیهای استان قزوین است و درنهایت سلیقه و زبردستی قنادان قزوینی، پس از پخت کیک اسفنجی فوقالعاده نرم، شربت شکر و زعفران بسیار خوشطعمی را روی کیک میریزند که ماحصل آن کیک شربتی از بهترین شیرینیهای قزوین است.
لزوم احیای طرح شهرک شیرینی سنتی
به نظر میرسد که تهیه آثار چند رسانهای مانند کلیپهای آموزشی و انتشار آن در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی میتواند نقش بزرگی در شناسایی بیشتر شیرینیهای سنتی و قدیمی قزوین داشته باشد که اگرچه امروز برای بسیاری از مردم ایران آشنا هستند؛ اما هنوز برندسازی شیرینی قزوین به جایگاه واقعی خود در سطح کشور نرسیده و به همین خاطر باید طرح ایجاد شهرک شیرینی سنتی قزوین دوباره احیا شود.