مریم بهبهانی‌فر
مقدمه: زنان به عنوان قشری که نیمی از جمعیت جامعه ما را تشکیل می‌دهند؛ همواره از بدو پیروزی انقلاب تاکنون در عرصه‌های مختلف پا به پای مردان در موفقیت‌های نظام در حوزه‌های مختلف نقش ارزنده‌ای داشته‌اند؛ این قشر در این سال‌ها توانسته است در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی افتخارات بزرگی را برای کشور کسب کنند.
دولت‌های روی کارآمده در جمهوری اسلامی هم پس از انقلاب اسلامی به ترتیب نسبت به حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی توجهاتی نشان دادند تا اینکه سرانجام مشارکت‌های زنان در برخی‌ها حوزه‌ها از دولت اصلاحات کلید خورد و در دولت احمدی‌نژاد زنان به کابینه دولت راه پیدا کردند.
در دولت حسن روحانی نیز توجه به زنان با تدوین سندی درباره این قشر پررنگ شد هرچند در این دولت یک صندلی از اعضای کابینه دولت هم به بانوان نرسید؛ اما دولت یازدهم و دوازدهم در مقایسه با دیگر دولت‌ها توجه ویژه‌ای بر بکارگیری زنان در سازمان‌ها و وزارتخانه‌های وابسته به دولت داشت تا آنجایی که در استان قزوین هم برای اولین بار شاهد انتصاب مدیر زن و توجه به توانمندی‌های فارغ از نگاه‌های جنسیتی بودیم.
البته نادیده نخواهیم نگرفت که حضور زنان پس از انقلاب در عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی، علمی رشد قابل توجهی داشته است؛ اما نکته‌ای که طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی به آن توجهی نشد به کارگیری زنان در جایگاه‌ها و مراتب مدیریتی بالادستی است؛ در حالی که به واسطه شایستگی‌ها و توانمندی‌هایی بسزایی که برخوردار هستند؛ این موضوع را می‌توان حق اجتماعی آنها دانست؛ چه بسا استفاده از این ظرفیت بتواند موجبات دستیابی به موفقیت‌ها و پیشرفت‌های بیشتر را برای کشور و استان ما رقم بزند.
نباید این مهم هم مغفول بماند؛ اگر برخی نگاه‌های جنسیتی و انتصاب‌های اتکاء به نگرش‌های سیاسی در دهه‌های اخیر بر جامعه حکمفرما نبود؛ امروز به طور حتم شاهد حضور و تاثیرگذاری بیشتر زنان در حوزه‌های مدیریتی و پیاده‌سازی اصل شایسته‌سالاری در جامعه بودیم.
بنابراین با توجه به ظرفیت‌هایی که در زنان و توانمندی‌های بسیاری که در میان این قشر وجود دارد؛ انتظار می‌رود؛ دولت سیزدهم گرچه در کابینه به ظرفیت زنان توجهی نکرد و کرسی به این قشر نرسید؛ در ادامه مسیر فارغ از هرگونه نگرش‌های سیاسی و نگاه‌های جنسیتی نسبت به کارگیری بانوان در حوزه‌های مدیریتی و اجرایی توجه ویژه‌ای داشته باشد به گونه‌ای که در این دولت ظرفیت‌های بانوان نادیده گرفته نشود و برمبنای اصل شایسته سالاری و برقراری عدالت اجتماعی، این قشر از جامعه هم بتوانند با حضور در جایگاه‌های مدیریتی در دستگاه‌های دولتی در تصمیم‌گیری برای جامعه و به ویژه برای همجنسان خودایفای نقش کنند تا با رفع چالش‌ها و برآورده کردن مطالبات بانوان، نور امید در دل دغدغه‌مندان امور بانوان روشن شود.
در استان قزوین هم با روی کار آمدن تیم اجرایی دولت سیزدهم تاکنون نه تنها در انتصابات، مدیر زن دیده نشد که به جای دو تن از مدیران بانوی استان مدیر آقا جایگزین شد و این سوال بدون پاسخ مانده است که آیا با رویکرد شایسته‌سالاری به این انتصابات نگاه شده؟ و آیا با توجه به پیشینه غنی فرهنگی استان قزوین زنانی در استان دیده نشدند که در سطح برخی از مدیران دستگاه‌های اجرایی از آنها بهره گرفته شود؟!
در این مدت هم با وجود آنکه روز زن را پشت سرگذاشته‌ایم برنامه شاخصی در حوزه بانوان دیده نشد؛ شاید برخی‌ها نبود برنامه‌های مربوط به حوزه زنان را با شیوع دوباره سویه‌ای از کرونا توجیه کنند؛ ولی این‌ها جامعه زنان استان را راضی نخواهد کرد و این قشر همچنان در انتظار توجهات لازم هستند.
با این حال اکنون دغدغه اصلی، حل مشکلات زنان و خانواده‌ها است؛ شاید حضور زنان در مناصب مدیریتی کلان در حل چالش‌های این قشر اثرگذاری بیشتری داشته باشد؛ ولی در شرایط فعلی که کرسی‌های مناصب به زنان نمی‌رسد توجه و عملگرایی مدیران برای حل مشکلات زنان و خانواده‌ها تنها راه اثربخش در این حوزه است.
«توان‌افزایی و آسیب‌زدایی» دو ماموریت مهم دولت سیزدهم در حوزه زنان و خانواده
مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری قزوین که از دی ماه در این منصب قرار گرفته است در آستانه فراررسیدن نوروز باستانی و آغاز سال نو «توان‌افزایی و آسیب‌زدایی» را دو ماموریت مهم دولت سیزدهم در حوزه زنان و خانواده و از اولویت‌های سال پیش‌رو می‌داند.
مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری قزوین در گفت‌و گو با خبرنگار ولایت دو ماموریت مهم دولت سیزدهم در حوزه زنان و خانواده توان‌افزایی و آسیب‌زدایی می‌داند و اظهارمی‌کند: در استان قزوین با تمام توان به دنبال اجرای این دو رسالت خواهیم بود تا همگام با سیاست‌های دولت شاهد تحقق شایسته آن در استان باشیم.
کبری علیخانی تصریح می‌کند: انقلاب اسلامی و شکلگیری گفتمان انقلاب، تعریف جدیدی از مفهوم زن را در جامعه ایران اسلامی شکل داد؛ این تعریف قائل به حضور تکلیف مدارانه زن در عرصه‌های مختلف خانوادگی، اجتماعی و بین‌المللی بود.
او می‌گوید: زنان به عنوان هسته‌محوری خانواده به صورت مستقیم و غیر مستقیم در سازندگی جامعه تاثیرگذار بوده و همین تاثیرگذاری نشان دهنده اهمیت توجه به مسائل آنها می‌باشد.
مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری اضافه می‌کند: مهم‌ترین هدف کاری دولت سیزدهم، محرومیت‌زدایی و اجرای عدالت فراگیر است؛ در حوزه زنان هم بحث توانمند‌سازی آنها در دو بخش توان‌افزایی و آسیب‌زدایی از دیگر اهداف تعریف شده این دولت می‌باشد.
علیخانی توضیح می‌دهد: برخی از مسائل حوزه زنان نیازمند گفتمان‌سازی است و حول محور بیانات رهبر انقلاب باید به دغدغه‌های این قشر توجه شود. بنابراین می‌بایست رویکردی تحولی در موضوع زنان به وجود بیاید تا شاهد دستاوردهای بهتری برای آنها باشیم.
مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری خاطرنشان می‌کند: با تشکیل هیات اندیشه‌ورز در استان به دنبال ریشه‌یابی مسائل اصلی زنان بوده تا صرف‌نظر از جزئیات بتوانیم با بررسی موارد اصلی به حل ریشه‌ای مشکلات این قشر بپردازیم.
او ادامه می‌دهد: ذیل این هیات و به منظور بررسی تخصصی مسائل زنان کارگروه‌های ویژه‌ای در حوزه‌های متعدد درحال تشکیل است که در این راستا از ظرفیت افراد صاحب‌نظر، نمایندگان دستگاه‌های اجرایی که متولی امور می‌باشند و نیروهای مردمی و داوطلب استفاده خواهیم کرد. مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری قزوین با اشاره به برنامه‌ریزی‌های این دفتر برای حمایت از زنان سرپرست خانوار ابراز می‌کند: در راستای حمایت از زنان سرپرست خانوار می‌توان با شناسایی توانمندی‌ها، استعدادها و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای این افراد و ارتقای سطح دانش این زنان و اختصاص تسهیلات بانکی کم بهره و دریافت حمایت از مراکز و موسسات غیر دولتی زمینه اشتغال را برای این قشر از جامعه فراهم کرد.
علیخانی یادآور می‌شود: اختصاص فضای مناسب و دائمی به منظور احداث بازارچه دست سازه‌های زنان کارآفرین در حوزه مشاغل خانگی ازجمله مواردی است که قرار است در حیطه سیاست‌های تدوین شده برای حل مشکلات زنان سرپرست خانوار در سال جدید به آن توجه شود.
او در ادامه این گفت‌وگو با بیان اینکه یکی از دغدغه‌های مهم حوزه زنان ایجاد بازارچه‌های دایمی بانوان است که بتوانند تولیدات خود را در آنجا عرضه کنند؛ توضیح می‌دهد: بازارچه‌ای که در گذشته برای این منظور راه‌اندازی شد مکان‌یابی مناسب نداشت؛ مشکلات دیگری نیز به همراه داشت که نیاز به تجدید نظرهایی در این باره است.
این مسئول بیان می‌کند: درحال حاضر مکان‌هایی برای این منظور مورد بررسی قرار گرفته و در حال آسیب‌شناسی است؛ در صورت تایید، مکان موردنظر برای آن اطلاع‌رسانی می‌شود.
علیخانی خاطرنشان می‌کند: درصدد هستیم در صورت راه‌اندازی بازارچه دایمی بانوان در آن مکان فرصت‌هایی برای آموزش بانوان و بسترهایی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز آنها با نرخ مناسب مهیا کنیم.
او می‌گوید: برندسازی محصولات نیز از دیگر سیاست‌های مهم در حوزه مشاغل خانگی زنان بوده و در دستور کار قرار دارد؛ در صورت راه‌اندازی بازارچه دایمی بانوان این موضوع با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین با تاکید بر اینکه بسیاری از صنایع دستی تولید شده توسط بانوان قابلیت مناسبی برای عرضه به توریست‌ها دارند و فرصتی برای معرفی صنایع دستی استان است؛ اضافه می‌کند: اگر این حمایت‌ها صورت گیرد و سایر دستگاه‌های مرتبط پای کار بیایند به طور کلی برای این موضوع برنامه‌ریزی مناسبی خواهیم داشت تا زنان تولید‌کننده دغدغه‌ای برای عرضه محصولات خود نداشته باشند و در زمینه فروش از آرامش برخوردار باشند.
علیخانی درباره نقش زنان در مشارکت‌های اجتماعی و جایگاه‌های دولتی نیز عنوان می‌کند: مقام معظم رهبری بر این موضوع تاکید دارد که مسایل و مشکلات بانوان را زنان انجام دهند؛ چرا که خود این مشکلات را لمس کرده‌اند از این رو می‌توانند درحل چالش‌های این حوزه نقش بهتری ایفا کنند.
او ابراز می‌کند: اگر معیارها را براساس شایسته‌سالاری درنظر بگیریم؛ در سطح شهر بانوان شایسته با ایده‌های نو زیاد داریم؛ البته ما برخی را هم به مسئولان بالادستی معرفی کردیم؛ اما تصمیم‌گیری با مسئولان است که چگونه اقدام شود.
این مسئول درباره زنان سرپرست خانوار اظهار می‌کند: این موضوع یکی از سیاست‌های مهم حوزه بانوان بوده و از دولت گذشته وجود داشته است؛ در حال حاضر دستگاه‌های متعددی همچون: بهزیستی، کمیته امداد، استانداری و بسیاری از دستگاه‌های دیگر مستقیم و غیرمستقیم بر این موضوع توجه دارند.
علیخانی ایجاد کارگاه‌های واسط را ازجمله برنامه‌های تدوین شده در حوزه زنان سرپرست خانوار عنوان و تصریح می‌کند: در زمینه تامین معیشت زنان سرپرست خانوار طرحی را معاونت امور بانوان وزارت کشور در دست تدوین دارد که حمایت از مشاغل خانگی خانواده محور در رأس آن قرار دارد.
او عنوان می‌کند: در گذشته مبلغی وام به زنان سرپرست خانوار پرداخت می‌شد که در زمینه اشتغالزایی پاسخگوی نیاز آنها نبود؛ برخی از بانوان هم از آنجایی که دانش و مهارت کافی را برای ایجاد اشتغالزایی نداشتند در اشتغالزایی با چالش روبرو می‌شدند.
این مسئول در ادامه با اشاره به ایجاد کارگاه‌های واسط از سوی دولت سیزدهم توضیح می‌دهد: در حال حاضر دولت، کارگاه‌های واسط کارآفرین را ایجاد کرده است که مورد حمایت دولت هستند؛ این کارگاه‌ها موظف هستند؛ زنان سرپرست خانواده را مورد حمایت قرار دهند.
علیخانی می‌افزاید: بر اساس این طرح وقتی زن سرپرست خانوار، اشتغالی را راه‌اندازی می‌کند به مدت چهار سال تحت نظارت دولت خواهد بود تا به اشتغال پایدار و خودکفایی برسد.
او با بیان اینکه برای سال آینده برنامه‌هایی از سوی وزارت کشور و در استان برای حوزه زنان تدوین شده است؛ یادآور می‌شود: در حال حاضر مهم‌ترین موضوع در حوزه زنان توجه به تدوین برنامه مدون کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت است تا کارها براساس آن ادامه پیدا کند.
او با تاکید بر ضرورت توجه به گفتمان‌سازی در حیطه زن و خانواده بیان می‌کند: از آنجایی که تاکنون کرامت زن ایرانی آنگونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است؛ این گفتمان‌سازی کمک می‌کند که زن ایرانی جایگاه و شأن خود را به خوبی درک کند و در زمینه شخصیت زن در خانواده و اجتماع تعادل بوجود آید.
این مسئول ادامه می‌دهد: ایجاد این تعادل کمک می‌کند بدون اینکه بر زنان دغدغه و تنشی وارد شود آنها بتوانند براساس ظرفیت‌ها و استعدادهایی که دارند در اجتماع حضور داشته باشند و در کنار مشارکت‌های اجتماعی به خوبی به مدیریت خانواده نیز بپردازند و سلامت و نشاط خود را هم مورد توجه قرار دهند.
علیخانی همچنین خاطرنشان می‌کند: درحال حاضر کارگروه‌های تخصصی در حوزه زنان در استان در حال شکلگیری است تا در قالب هیات اندیشه‌وزر و استفاده از نخبگان، نیازهای تفریحی ورزشی و سرانه‌های مورد نیاز در این زمینه‌ها مورد بررسی قرار گیرد تا بتوانیم مطالبات این قشر را به صورت تخصصی دنبال و تامین کنیم.
سر مقاله
