گردآوری: آمنه احدی‌زاده ـ کارشناس بیماری‌های غیرواگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قزوین
روز جهانی شنوایی سال 1400 (12 اسفند ماه 1400 مقارن با سوم مارس 2022) با شعار "مراقب شنوایی خود باشید تا یک عمر لذت ببرید!" بر اهمیت پیشگیری از کم شنوایی با شنیدن ایمن، با پیام های کلیدی زیر تمرکز دارد: ـ شنوایی خوب در طول زندگی با اجرای برنامه‌های مراقبت از شنوایی امکان‌پذیر می‌شود. ـ بسیاری از عوامل خطر بروز کم شنوایی را می‌توان با اجرای برنامه سلامت گوش و مراقبت از شنوایی پیشگیری نمود. ـ خطر آسیب شنوایی ناشی از اصوات تفریحی و استفاده ناایمن از وسایل صوتی شخصی را می‌توان با برنامه‌های آگاه‌سازی و ارتقاء سطح سواد سلامت و ترویج "شنیدن ایمن" کاهش داد. پیشگیری از کم شنوایی و اقدامات مراقبتی مربوط به آن در جهت ارتقای سلامت عموم، کاهش آسیب‌های مرتبط و کاستن از هزینه‌های بهداشتی در کشورها نقش عمده‌ای ایفا می‌نماید. نقص شنوایی به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل ناتوانی و معلولیت نوزادان در سراسر جهان مطرح بوده و عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدتی در زمینه‌های مختلف رشد و تکامل کودک از جمله زبان و تکلم، فعالیت‌های فیزیکی، قوه درک یا شناخت و نیز مهارت‌های ذهنی، اجتماعی برجای گذارده و نیز بر سطح تحصیلات و مهارت‌های شغلی افراد اثر منفی دارد. حداقل یک سوم کودکان مبتلا به نقص شنوایی در آینده مبتلا به نقص تکامل سیستم عصبی خواهند شد. عوامل خطر ابتلا به نقص شنوایی بسیار متعدد بوده و مهمترین آن عبارت از عوامل ژنتیکی و بروز جهش‌های ژنی و ازدواج‌های فامیلی، ابتلای مادر به بیماری‌های عفونی در دوران بارداری، مصرف داروهای اتوتوکسیک، صدمات وارده حین زایمان، زردی نوزادی، و عفونت گوش و اصوات صدمه زا و مخرب می‌باشند. نقص شنوایی نوعی معلولیت پنهان و یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های بدو تولد محسوب شده و در جوامع مختلف به دلایلی نظیر فقدان نمود ظاهری آن در کودک، ناآشنا بودن خانواده‌ها باعلایم اولیه آن، عدم اطلاع از خدمات موجود، دانش ناکافی متخصصین درباره میزان شیوع و عوارض بسیار جدی آن با تاخیر بسیار زیاد شناسایی می‌گردد و اثرات منفی بر رشد گفتار، زبان و شناخت برجای می‌گذارد. از نظر اپیدمیولوژی آسیب شنوایی شایع‌ترین معلولیت اعصاب حسی است که شیوع آن در حال افزایش است. کم شنوایی دایمی کودکان یک اختلال شایع است به طوری که بروز آن از تمام بیماری‌های متابولیک که تحت پوشش غربالگری نوزادی هستند بیشتر است. در حال حاضر 466 میلیون نفر در سراسر جهان از کم شنوایی رنج می‌برند، که 34 میلیون نفر از آنها کودک هستند. شیوع کم شنوایی ناتوان کننده دوره نوزادی 1 تا 3 در هر 1000 تولد زنده گزارش شده است؛ این آمار بین 20 تا 40 در هر 1000 مورد نوزاد بستری در بخش مراقبت‌‌های ویژه گزارش شده است. شیوع کم شنوایی درکودکان بدو ورود به مدرسه 5 درصد و در میان کودکان سن مدرسه 11 تا 15 درصد می‌باشد. متاسفانه دو سوم افراد دچار کم‌شنوایی در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. سه تا پنج درصد جمعیت کشور دارای اختلالات شنوایی متوسط تا عمیق می‌باشند. شیوع کم‌شنوایی در مراکز استان‌ها برابر 7/2 در هزار تولد زنده است و برآورد شده است که سالانه چهار تا پنج هزار نوزاد کم‌شنوا در کشور متولد می‌شوند و میزان اختلالات شنوایی ناشی از مسائل ژنتیکی در ایران نسبت به آمار جهانی بالاتر است. 60 تا 70 درصد مراجعین به مراکز توانبخشی کشور که دچار مشکل شنوایی بوده‌اند از خانواده‌هایی هستند که ازدواج فامیلی داشته‌اند. اختلال شنوایی، بار اقتصادی و اجتماعی سنگینی بر افراد، خانواده‌ها، جوامع و کشورها دارد. در کودکان می‌تواند مهارت‌های شناختی و گفتاری را به تاخیر انداخته و پیشرفت تحصیلی در مدرسه را به تعویق بیاندازد. در بالغین، اختلال شنوایی اغلب سبب ایجاد مشکلات در شغل‌یابی، کار و حفظ شغل می‌شود. ابتلا به بیماری‌های عفونی (مثل مننژیت، سرخک، اوریون و عفونت‌های مزمن گوش)، اختلالات ژنتیکی، مواجهه فرد با اصوات شدید، آسیب سر و گوش، سالمندی و مصرف داروهایی با اثر سمی از علل عمده ناشنوایی محسوب می‌شوند که نیمی از موارد کم‌شنوایی‌ و ناشنوایی‌ها با اقدامات پیشگیرانه اولیه قابل پیشگیری هستند و درصد بسیار زیادی از آنها از طریق تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب، قابل درمان (از طریق جراحی و استفاده از وسایلی همچون سمعک و کاشت حلزون) می‌باشند. دلایل اصلی رشد رو به تزاید کم شنوایی در جهان طی این سال‌ها، افزایش عوامل خطر مانند ابتلا به عفونت‌هایی مانند سرخک، اوریون، سرخجه، مننژیت، سیتومگالوویروس، استفاده بی‌رویه و نابه‌جا از داروهای آسیب‌رسان به شنوایی مانند داروهای ضدسل و مالاریا و کوویدـ19، مصرف ناصحیح از آنتی‌بیوتیک‌های اتوتوکسیک آمینوگلیکوزیدی، عوامل ژنتیکی، قرار گرفتن افراد در معرض اصوات بلند مثل محیط‌های شغلی و نظامی و استفاده بی‌رویه از تلفن‌های همراه و دستگاه‌های صوتی شخصی در اماکن تفریحی و محل کار، و سالمندی جمعیت می‌باشد. اثرات این بیماری بر توانایی افراد برای برقراری ارتباط، معاشرت، یادگیری، کار و لذت در زندگی، به‌صورت فقر خانواده و انزوای اجتماعی بروز می‌کند. در افراد مسن به‌طور خاص، کم شنوایی می‌تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به افسردگی و زوال شناختی و عقل شود. ایمن‌سازی نوزادان و کودکان در برابر بیماری‌های عفونی، غربالگری شنوایی نوزادان و کودکان و تشخیص و درمان به موقع کم‌شنوایی، درمان افراد مبتلا به عفونت مزمن گوش؛ ترویج زایمان طبیعی برای آسیب خطر آسفیکسی و عفونت نوزادان همراه با آسیب شنوایی؛ پیشگیری از مصرف موادمخدر سنتتیک و روان‌گردان که دارای خطر ایجاد کم‌شنوایی در افراد هستند؛ کنترل مواجهه با صداهای بلند در محیط‌های شغلی و تفریحی و افزایش آگاهی در مورد شیوه مراقبت از سلامت گوش و شنوایی از جمله موارد کاهش آسیب بار بیماری محسوب می‌شوند.