مرضیه قنبری ـ به‌ طور طبیعی در هر بار تنفس، هوا از طریق بینی وارد گلو شده و از آن‌جا به داخل مجاری هوایی رفته و در‌نهایت وارد شش‌ها می‌شود. درون شُش کیسه‌های زیادی با دیواره‌ی پر از رگ وجود دارد که از طریق آن‌ها اکسیژنی که در هوا وجود دارد وارد جریان خون می‌شود. علائم آسم زمانی بروز پیدا می‌کند که مجاری هوایی متورم شده و ماهیچه‌هایی که در اطرافشان قرار دارد، منقبض می‌شود. علاوه بر این، مجاری هوایی با ترشحات مخاطی پر می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود که هوای کمتری وارد شش‌ها شود. این اتفاقات سبب بروز حملات آسم می‌شود.
می‌توان گفت: آسم بیماری مزمن مجاری هوایی است که با واکنش بیش‌ از حد مجاری هوایی به طیف وسیعی از محرک‌ها شناخته می‌شود؛ این پاسخ بیش‌ازحد، به التهاب و انسداد مجاری هوایی می‌انجامد. سرفه‌ی خشک یا همراه با خلط اندک، خس‌خس سینه، تنگی‌ نفس، احساس فشار در قفسه‌ی سینه و خستگی از علائم شایع آسم عنوان می‌شود. ناگفته نماند که علائم آسم بستگی به نوع بیماری دارد. هر فردی که به بیماری آسم مبتلاست، تمام این علائم را تجربه نمی‌کند. از سوی دیگر، داشتن یکی از علائم آسم به این معنی نیست که فرد به این بیماری مبتلاست. در خصوص بیماری آسم، جمعیت درگیر با این بیماری و همچنین وجود برخی تصورات نادرست در خصوص آسم با کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین به گفت‌وگو نشسته‌ایم... مریم ستاری در ابتدا در خصوص جمعیت درگیر با آسم گفت و ادامه می‌دهد: مبتلایان به آسم، معمولا از طریق پیمایش‌ها شناسایی می‌شوند و بررسی تعداد بیماری‌هایی که شیوع بالایی در کشور دارند به این‌گونه نیست که فرد به فرد بتوانیم بیماران را شناسایی کنیم و از طرفی نظام ثبت بیماری هم وجود ندارد که بتوانیم آمار دقیقی از مبتلایان از این بیماری را ارائه دهیم. وی اظهار می‌دارد: بنابراین بر اساس پیمایش‌هایی که انجام می‌شود، برای جمعیتی مشخص، مطالعه انجام شده و آمار استخراج شده به کل کشور تعمیم داده می‌شود. کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین با تاکید بر اینکه ماهیت آسم با بیماری‌هایی مانند فشارخون و دیابت متفاوت است، می‌افزاید: تشخیص آسم، انجام تست‌های عملکرد ریوی و... سخت است؛ بنابراین برای تخمین میزان شیوع آسم معمولا از پرسش‌نامه‌ها استفاده می‌شود و بر این اساس مطالعات مختلفی در کشور صورت گرفته است که جامع‌ترین آن مطالعه‌ای بود که در سال 1394 انجام دادیم.  11 درصد کودکان دارای علائم بیماری آسم هستند ستاری یادآور می‌شود: شیوع آسم در کشور بر اساس پرسشنامه‌ها در جمعیت کودکان و نوجوانان حدود 11 درصد و در جمعیت بالغین حدود 9 درصد برآورد شده است. وی با بیان اینکه به طور میانگین شیوع علائم آسم در کل جمعیت 10 درصد است؛ تصریح می‌کند: اما این تنها شیوع علائم است. در مورد آسم قطعی باید پس از تکمیل پرسشنامه‌ها، بیمار توسط پزشک معاینه شده و تست‌های تنفسی از او گرفته شود که چون کار سختی است به طور معمول در دنیا از این پرسش نامه‌ها استفاده می‌شود. وی افزود: براساس نمایش‌های انجام شده، استان خوزستان در صدر ابتلا به آسم و آلرژی قرار دارد و پس از آن استان سیستان و بلوچستان در رتبه دوم است. البته این رتبه‌بندی مربوط به جمعیت بالغین استان‌های مذکور است‌. به گفته ستاری در رتبه‌های بعدی استان‌های تهران، بوشهر، مرکزی، قم قرار دارند.  تاثیر مستقیم ژنتیک در بروز یا عدم بروز آسم کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین در ادامه در پاسخ به این سوال که "چه افرادی در معرض خطر ابتلا به آسم قرار دارند؟" می‌گوید: عوامل خطر این بیماری، طیف گسترده‌ای دارد؛ اما ژنتیک نقش بسیار مهمی در بروز آسم دارد و کسانی که سابقه فردی یا خانوادگی آسم، آلرژی و اگزما داشته باشند، مستعد ابتلا به آسم هستند. ستاری یادآور می‌شود: برخی عوامل و شرایط محیطی هم زمینه را برای ظهور علائم آسم در فرد مستعد ابتلا ایجاد می‌کند که این عوامل خطر محیطی شامل بوهای تند مانند بوی رنگ و عطر، آلودگی هوا، دود اسپند، هیزم، قلیان، سیگار و... کپک‌ها و قارچ‌ها، گرده‌های گل و گیاه، پَر، پوست یا موی حیوانات خانگی، سوسک حمام، چاقی، عدم دریافت شیر مادر در 2 سال اول بدو تولد، استفاده از فست‌فودها، سبک زندگی غلط و... است.  برخی از مشاغل در بروز آسم موثرند به گفته وی همچنین بندپایان میکروسکوپی موجود در قالی‌ها و قالیچه‌ها و عروسک‌های پشمی می‌توانند در بروز آسم در فرد موثر باشند. این کارشناس مرکز بهداشت شهید بلندیان در ادامه با اشاره به بروز این بیماری به دلیل شرایط محیط‌کاری و در تماس بودن با آلاینده‌های خاص اذعان می‌دارد: به عنوان مثال شاغلان صنایع رنگ‌سازی، چوب‌بری، نانوایی و... در معرض خطر هستند. وی در ادامه با تاکید بر ضرورت تشخیص، درمان و مراقبت بیماری آسم در نظام مراقبت‌های اولیه، اضافه می‌کند: از آبان 1398 اجرای آزمایشی طرح «تشخیص، درمان و مراقبت بیماری آسم در نظام مراقبت‌های اولیه» در تعدادی از شهرستان‌های کشور را آغاز شد و روند به خوبی طی می‌شد تا اینکه اجرای این برنامه در اسفندماه 98 با شیوع کرونا مواجه شد. از آنجایی که در این طرح باید از دستگاه‌های ارزیابی عملکرد ریوی استفاده می‌شد، در شرایط کرونا عملا امکان استفاده از این دستگاه‌ها وجود نداشت و همین امر فعلا روند شناسایی را متوقف کرد. به گفته ستاری بر این اساس خدمات ما حول محور بیماران شناسایی شده و پیگیری درمان آنها ادامه یافته تا بیمار به حال خود رها نشود. وی ابراز امیدواری می‌کند با پیشرفت روند واکسیناسیون بیماری کرونا، مجددا اجرای طرح اصلی از سر گرفته شود که اجرای کامل آن می‌تواند در شناسایی افراد مبتلا و پوشش آنها ار نظر خدمات درمانی موثر واقع شود.  مرگ و میر ناشی از کرونا در مبتلایان آسم کنترل نشده بالاست وی در ادامه سخنانش با اشاره به شیوع کرونا از بالا بودن مرگ‌ومیر بالاتر کرونا در مبتلایان به آسم کنترل نشده گفته و در پاسخ به این سوال که "آیا عوارض بلند مدت بیماری کرونا بر ریه‌ها ممکن است سبب بروز آسم شود یا خیر؟" اظهار می‌دارد: با توجه به مدت زمان شیوع کرونا، برای پاسخ به این سوال هنوز زود است و نیاز به گذشت زمان داریم ولی از آنجایی که در بروز آسم عوامل ژنتیکی نقش مهمی دارند، بعید است عوارض ریوی کرونا بتواند در بروز آسم نقش داشته باشد؛ اما احتمال دارد سایر بیماری‌های ریوی به جز آسم در بهبودیافتگان کرونا پدیدار شود. وی یادآور می‌شود: از طرف دیگر در ابتدا این باور وجود داشت که اعلام می‌کردند کسی که مبتلا به آسم هستند، احتمال ابتلا به کرونا در آنان بیشتر بوده و حتی ممکن است شرایط حادی از بیماری را تجربه کند اما نتایج یکسال گذشته خلاف این موضوع را نشان داد و مشخص شد مبتلایان به آسم بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا نیستند. اما در مورد افرادی که آسم کنترل نشده دارند و به کرونا هم مبتلا می‌شوند، اصلا دور از انتظار نیست اشکال شدید بیماری را تجربه کرده و متوسط مرگ و میر بالاتری داشته باشند. کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به شعار امسال روز جهانی آسم و آلرژی که با عنوان «اصلاح باورهای نادرست درباره آسم» عنوان شده است؛ می‌گوید: برخی باورهای غلط پیرامون بیماری آسم، ماهیت و درمان آن و... وجود دارد که باعث می‌شود مردم برداشت غلطی در مورد بیماری داشته و حتی اقدامات غلطی برای پیشگیری و درمان آسم انجام دهند.  آسم، مسری نیست وی با تاکید بر اینکه بیماری آسم مسری نیست؛ می‌گوید: اولین باور غلط این است که تصور شود آسم بیماری دوران کودکی است و تنها کودکان به بیماری مبتلا می‌شوند. در حالی‌که چنین نیست و این بیماری در هر گروه سنی می‌تواند رخ دهد. هرچند در سنین کودکی و نوجوانی شیوع آسم بیشتر است اما در هر حال حتی در سنین بالاتر هم احتمال بروز بیماری وجود دارد. ستاری با بیان اینکه برخی به اشتباه تصور می‌کنند آسم یک بیماری عفونی و مسری است؛ تصریح می‌کند: به هیچ وجه این‌گونه نیست و ما از آسم به عنوان یک بیماری التهابی یاد می‌کنیم و نیازی نیست اطرافیان یک فرد مبتلا به آسم از او فاصله بگیرند.  ورزش در افراد مبتلا به آسم به غیر از کسانی که در فاز حاد بیماری قرار دارند، مشکل‌ساز نیست وی در پاسخ به این سوال که تصوراتی مبنی بر ضرورت پرهیز مبتلایان به آسم از ورزش کردن وجود دارد؛ اذعان می‌دارد: برخی فکر می‌کنند مبتلایان به آسم نباید ورزش کنند چون آسم وابسته به ورزش هم داریم و این باور به غلط به تمامی مبتلایان به آسم تعمیم داده می‌شود؛ در حالی که مبتلایان آسم تنها زمانی که بیماری در فاز حاد قرار دارد نباید ورزش کنند و در مابقی شرایط منعی برای ورزش ندارند؛ ولی باید با توصیه پزشک خود به شیوه‌ای که آسیب نبینند ورزش کنند. کارشناس بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین با اشاره به وجود تصوراتی مبنی بر استفاده از دُزهای بالای کورتون در درمان آسم تاکید می‌کند: برخی تصور می‌کنند برای درمان آسم باید از دزهای بالای کورتون استفاده کرد؛ در حالی که معمولا بیماران مبتلا به آسم با دُزهای پایین کورتون استنشاقی درمان می‌شوند و تنها در موارد حاد و شدید مجبوریم برای دوره‌ای کوتاه مدت، کورتون خوراکی به بیمار داده یا از اسپری استنشاقی با دُز بالا استفاده کنیم اما پس از کاهش فاز التهابی مجددا دُز کورتون کاهش پیدا می‌کند.  کورتون‌های استنشاقی با دز پایین در رشد کودک تاثیر منفی ندارد وی در ادامه با اشاره به اینکه گاهی این طور تصور می‌شود که مصرف کورتون در کودکان مبتلا به آسم سبب تاخیر رشد و کوتاهی قد می‌شود؛ اضافه می‌کند: چون از کورتن استنشاقی با دُز پایین استفاده می‌شود، تاثیری در رشد کودکان نخواهد گذاشت. کارشناس مرکز بهداشت شهید بلندیان قزوین در ادامه یادآور می‌شود: برخی افراد از طب سوزنی، حجامت، طب سنتی و... را برای درمان و کنترل آسم استفاده می‌کنند در حالی‌که هیچ کدام از موارد یاد شده تاثیر ثابت شده‌ای بر بیماری آسم ندارد و چه بسا برخی از آنها ممکن است سبب تشدید بیماری فرد نیز شوند.  بی‌تاثیر بودن مکمل‌ها در درمان آسم ستاری در خصوص تاثیر استفاده از مکمل‌ها در درمان آسم نیز این‌گونه توضیح می‌دهد: یکی از باورهای نادرست آن است که تصور می‌شود استفاده از مکمل‌های غذایی مانند ویتامین‌ها، امگا3 و... در پیشگیری و درمان آسم موثر است؛ در حالی‌که هیچ مدرکی برای اینکه این مکمل‌ها در درمان بیماری موثر باشند وجود ندارد و تنها توصیه می‌شود مبتلایان آسم از میوه‌ها و سبزیجات استفاده کنند.  دود باعث‌ تشدید آسم می‌شود وی با بیان اینکه برخی تصور می‌کنند استفاده از دود اسپند برای پیشگیری از ابتلا به آسم موثر است؛ خاطرنشان کرد: دود اسپند نه تنها نقش مثبتی نخواهد داشت بلکه دود اسپند و هر دود دیگری می‌تواند سبب تشدید بیماری آسم و بروز حمله آسمی شود.  این تصور که با افزایش سن، آسم بهبود می‌یابد؛ اشتباه است ستاری می‌گوید: یکی از باورها این است که تصور می‌شود با افزایش سن، بیماری آسم بهبود پیدا می‌کند؛ در حالی که شاید یک فرد مبتلا به آسم، سال‌ها بدون علامت باشد ولی این به معنای بهبود بیماری فرد نیست و باید همواره هوشیار باشد چرا که امکان بروز علائم در هر سنی وجود دارد. موضوع دیگری که مورد تاکید این کارشناس مرکز بهداشت شهرستان قزوین قرار گرفت؛ این است که بیماری‌های روحی؛ منشاء آسم نیستند. ستاری با بیان برخی از تصورات اشتباه در خصوص آسم اظهار می‌دارد: برخی تصور می‌کنند آسم یک بیماری روحی ـ روانی است این در حالی است که بیماری‌های روحی مانند اضطراب و افسردگی می‌توانند سبب تشدید بیماری شوند اما منشا بیماری آسم نیستند. وی با تاکید بر ضرورت مصرف به موقع داروهای درمان آسم و اسپری‌ها برای فرد مبتلا اذعان می‌دارد: برخی تصور می‌کنند مصرف این داروها وابستگی ایجاد کرده و دیگر امکان قطع دارو نیست.  استفاده از داروهای آسم وابستگی ایجاد نمی‌کند به گفته ستاری، درست است که مبتلایان به آسم باید طولانی مدت دارو مصرف کنند، اما این موضوع هیچ ربطی به اعتیاد به دارو و وابستگی ندارد. وی توصیه می‌کنند: از این‌رو تاکید ما بر آن است که داروها به موقع مصرف شوند تا عوارض حادی در پی بیماری برای فرد ایجاد نشود.