یک نوع تجزیه و تحلیل علمی مسائل، تحلیل آزمون و خطایی است که البته اگر در شرایط خودش مورد استفاده قرار بگیرد بسیار هم کاربردی و علمی می‌باشد. اما خطایی در بکارگیری آن ممکن است که اگر صورت بگیرد نه تنها واجد هیچ فایده‌ای نیست؛ بلکه هزینه‌های گاهی غیرقابل جبران در پی دارد.
مثلا اگر خانه‌ای سه طبقه است و لوله آب در جایی که نمی‌دانید ترکیدگی دارد؛ روش آزمون و خطا بهترین راه است. شیر هر سه طبقه را می‌بندید؛ اگر کنتور باز هم هرز چرخید یا کنتور خراب است یا ترکیدگی قبل از طبقات است و اگر کنتور متوقف شد؛ یکی‌یکی فلکه‌ها را باز می‌کنید و می‌بندید تا معلوم شود ترکیدگی در لوله‌کشی کدام طبقه است.
اما اگر در شرایطی، هزینه آزمون از کل منافع آن بیشتر باشد؛ آزمون و خطا خنده‌دار است. مثل داستان ملانصرالدین که اول سرگاو را برید و بعد کوزه را شکست که سر گاو را از داخل کوزه بیرون بیاورد!
یا در همان مثال قبلی، مثل اینکه طبقه اول را کنده‌کاری کنیم اگر ترکیدگی پیدا نشد؛ طبقه دوم و سوم.
همانگونه که مشاهده می‌کنید هزینه این آزمون و خطا با فایده‌ای که دارد همسنگ نیست و از راه‌های دیگری باید به نتیجه رسید.
£
ما در تحلیل‌های سیاسی هم گاهی آزمون و خطایی تحلیل می‌کنیم و توجهی به هزینه‌های آن نداریم. مثلا طرفدار نظام هستیم؛ اما چنان دولت را تخریب می‌کنیم که متوجه نمی‌شویم آنکه از این تخریب بی‌فایده سود می‌برد؛ کسی است که نمی‌خواهد سر در بدن خود نظام باشد با دولتش و قوای دیگرش!
گاهی از تحرکات خیابانی به خیال اینکه به تخریب و تضعیف دولت محدود می‌شود؛ حمایت می‌کنیم. گاهی در نماز جمعه می‌گوییم گران شدن گوشت به علت امضای توافق‌نامه برجام است. این ادعا را چگونه می‌توان استنباط کرد و چگونه می‌توان اثبات کرد؟
آیا می‌توان به این بهانه آزمون و خطا کنیم و مثلا پالرمو و CFT را تصویب نکنیم تا ببینیم آخرش چه می‌شود؟
وقتی کسی در فضای مجازی یا داخل تاکسی و اتوبوس ادعا می‌کند اگر شاه بود الان گوشت کیلویی 5 تومان بود و نتیجه می‌گیرد که دوباره انقلاب کنیم و شاهزاده را بیاوریم؛ از همین راه خطا رفته است. یک وقت هم از همین روش در سخنرانی و خطبه‌ها و غیره استفاده می‌کنیم و نمی‌دانیم که حتی اعلامش هم هزینه‌بر است.
روش بررسی نتایج عدم توافق برجام، آزمون و خطایی نیست؛ بلکه کاملا نظری و تئوریک است.
برگردید به شرایط «قطعنامه کاغذ پاره‌ای بیش نیست» و به صورت تئوریک و ذهنی تحلیل کنید که اگر توافق برجام اتفاق نمی‌افتاد همان آمریکای پنجه مخملین اوبامایی با تفاهمی که در جامعه جهانی در واقعی بودن خطر هسته‌ای ایران برای صلح جهانی به وجود آورده بود؛ چه گزینه‌هایی برایش آزاد می‌شد و در آن شرایط کار بر ما چقدر سخت می‌شد.
ما که استفاده از قدرت جنگی هسته‌ای را حرام می‌دانیم. قبل از برجام تحریم و تهدید دنیا را داشتیم امروز تحریم و تهدید آمریکا را. کدامش گوشت را گرانتر می‌کند؟!!
£
سر مقاله
