دکتر ابوالفضل شهرآبادی
بازار سرمایه ایران سال 93 را با فراز و نشیب بسیار زیادی می‌پیماید. این بازار، در سال 93 روند مرسوم خود را که صعود با شیب بالا بوده، ترک کرده و با روندی معکوس از ابتدای سال تاکنون بیش از بیست هزار واحد سقوط کرده است.
طرز تفکر فعالان بازار سرمایه در مورد این تغییر روند با کمی تفاوت نزدیک به هم است. برخی فعالان بازار، شروع روند نزولی بازار را ناشی از افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها می‌دانند. در اواخر سال 92، مجلس شورا‌ی اسلامی با تصویب لایحه ای نرخ خوراک پتروشیمی را 13 سنت اعلام نمود، که این قیمت‌گذاری به صنعت شیمیایی، که برخی نمادهای آن به نوعی رهبران بازار نیز محسوب می‌شوند، شوک بزرگی وارد کرد و منجر به سقوط ناگهانی و حتی متوقف شدن برخی نمادهای این صنعت گردید.
سقوط بازار صنعت پتروشیمی و برخی باورهای نامناسب موجود در بازار، سبب شد که این کاهش قیمت‌ها به صنعت شیمیایی محدود نشود و کل بازار را در زمان کوتاهی درنوردد.
پس از ورود به سال 93 روند کاهشی قیمت‌ها شیب سریعتری به خود گرفت و این شرایط سبب شد که برخی فعالان به این نتیجه برسند که بازار سرمایه ایران در چند سال اخیر به شکل اغراق آمیز و حبابی رشد نموده است، زیرا تنها یک لایحه قیمت‌گذاری نمی‌توانست چنین رکود طولانی‌مدتی را ناشی گردد.
از این‌رو حساسیت‌ها پیرو ساختار بازار سرمایه بیشتر شد و بعضا به سمت انتقادات تند و شکننده میل نمود. تا حدی که جو عمومی نسبت به بازار سرمایه، که در سال 92 کاملا مثبت بود، تغییر کرد و بی‌اعتمادی بر بازار مستولی گردید.
در اواسط سال 93 خوش‌بینی زیاد، نسبت به مذاکرات ایران و 1+5 و انتشار شایعات در مورد دستیابی به توافق هسته‌ای موجب شکل‌گیری دورخیز سرمایه برای ورود به بازار سرمایه شد‌. که با روشن‌تر شدن خبرها و اعلام تمدید مذاکرات، نه تنها سرمایه در حال ورود، بلکه بخشی از سرمایه‌ی موجود در بازار نیز شروع به فرار نمود و بازار در شرایط نامساعدی قرار گرفت. به شکلی که بعد از گذشت این دوران، مشکل اساسی بازار سرمایه به کمبود نقدینگی میل نمود.
این روند نزولی باکاهش قیمت نفت تکمیل گردید. سقوط قیمت جهانی نفت به نصف قیمت گذشته سبب شد که کل اقتصاد کشور ایران، به عنوان یک کشور متکی به صادرات نفت تحت تاثیر قرارگیرد. بازار سرمایه به عنوان ویترین اقتصاد، این رویداد را به وضوح به نمایش گذاشت‌. طولانی شدن روند مذاکرات این رکود را تشدید نمود‌ و کمبود نقدینگی چرخه رکود را کامل کرد.
در این دوران تغییرات ساختاری بیشتری در بازار سرمایه برای خروج از رکود ارائه گشت. تغییراتی که بعضا تاثیرات مثبت و سازنده‌ای بر این بازار می‌گذاشت، اما تمامی این تغییرات برای زمان کوتاهی رکود بازار را متوقف می‌نمود.
تغییر رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، یکی از مهمترین رویدادهای سال 93 بود.
برخی از این تغییرات در پی مصوبات مجلس رخ داد. مواردی همچون، تصویب لایحه‌ای مبنی بر تعیین قیمت خوراک پتروشیمی برای ده سال و با فرمولی معین، میتوانست مرهمی برای صنعت پتروشیمی و بازسازی قیمت‌ها باشد. اما با این وجود، این تاثیرات تنها برای مدت کوتاهی این صنعت را دربازه مثبت قرار داد.
در میان صنایع بورسی صنعت محصولات شیمیایی بیشترین درآمد در سال 93 را کسب کرده است. بعد از این صنعت، فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای و فلزات اساسی به ترتیب بالاترین درآمد‌ها را در میان صنایع داشتند. صنعت خودرو و ساخت قطعات، تنها صنعت زیان‌ده بازار در نقطه مقابل محصولات شیمیایی قرار دارد.
در همین راستا و به منظور بررسی سود تقسیمی، محصولات شیمیایی با تقسیم 708/856/102 میلیون ریال سود مقام اول در سال 93 را داراست، و در صنعت خودرو در حالی که زیانی برابر با 975/627/7 میلیون ریال در سال 93 وجود دارد، این صنعت 600/381/2 میلیون ریال سود تقسیمی نیز دارد.
به طور کلی در سال 93 صنایع خودرو و بانک‌ها در بازار به عنوان سهام پیشرو شناخته می‌شوند‌ و نمادهایی از این صنایع مشخصا رهبران بازار محسوب می‌شوند.
بازار سرمایه ایران در حال طی دوره‌ای است که از نظر برخی کارشناسان به آن نیاز داشت. دوره‌ای که حباب جمع شده در بازار را تخلیه نماید و توجه فعالان و تصمیم گیرندگان این بازار را به بنیان تشکیل‌دهنده آن جلب نماید.
در تمامی کشورهای دنیا بازار سرمایه همیشه روند صعودی و مثبت ندارد و هر چند مدتی بازار با یک رکود قیمتی، حباب شکل گرفته را تخلیه می‌نماید.
برای سال آتی نیز انتظار می‌رود که با توجه به کاهش قیمت نفت و کسری بودجه احتمالی 31 هزار میلیاردی دولت طی سال 94 صنایع کشور احتمالا از یارانه 10 هزار میلیاردی که در بودجه پیش‌بینی شده بود محروم می‌شوند و این امر تاثیر به سزایی بر بازار خواهد گذاشت.
در همین راستا و با جو مثبتی که پیرامون مذاکرات هسته‌ای وجود دارد، بازار ارز در حالت ثبات قرار گرفته است. همچنین احتمال ادامه رکود بازار مسکن در سال 94 وجود دارد. با فرض ثبات سایر بازارها، سرمایه معطل شده میان مردم به سمت یکی از بازارهای مالی هجوم می‌آورد که بازار سرمایه می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها باشد، زیرا با محاسبات صورت گرفته بر اساس اطلاعات تاریخی 10 سال گذشته، پیش‌بینی می‌شود که بازار سهام در سال آتی حدود 45 درصد بازدهی ایجاد نماید.
در حال حاضر همان‌طور که مطرح شد، مشکل اساسی بازار کمبود نقدینگی و عدم اعتماد به بازار سرمایه است.
برای رفع این موانع نیاز است که دولت و مجلس در حرکتی هم‌سو با یکدیگر گام بردارند.
 استاد دانشگاه و معاون شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان