غربالگری سرطان راهی برای تشخیص به موقع

گفت‌و گو: مرضیه قنبری

از نهم مهرماه تا نهم آبان ماه، پویش ملی مبارزه با سرطان سینه برگزار شد؛ در این مدت هشت هزار و ۹۸ نفر از بانوان در سن ۳۰ تا ۶۹ سال در سطح استان از نظر سرطان سینه غربالگری شدند. هدف اصلی این پویش «حساس سازی مردم به ویژه بانوان، ارائه اطلاعات بیشتر و همچنین ترغیب آنها به انجام غربالگری بود.»

در حال حاضر سرطان سینه به عنوان یکی از سرطان‌های شایع در کشور و استان قزوین شناخته می‌شود؛ با توجه به‌ این‌ امر غربالگری و تشخیص زودهنگام می‌تواند از عوارض بیماری بکاهد و طول عمر فرد مبتلا را افزایش دهد.

کارشناس پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت استان در گفت‌وگو با ولایت؛ افزود: اگر فردی که مبتلا به سرطان سینه شده است، زودتر تشخیص داده شده و درمان شود؛ می‌تواند به زندگی عادی خود برگردد.

لیلا آشوری در این گفت‌وگو از اجرای این پویش، راه‌های پیشگیری، روش‌های تشخیص سرطان سینه می‌گوید. با ما در این گفت‌وگو همراه باشید.

n چرا تمرکز این پویش روی پیشگیری و غربالگری سرطان سینه است؟

در اصل ما در برگزاری پویش به دنبال آن هستیم که بتوانیم کسانی که مشکوک به سرطان هستند را زودتر از موعد شناسایی کنیم؛ چون هر چقدر که این بیماری زودتر شناسایی شود، درمانش راحت‌تر و موثرتر بوده و بار اقتصادی کمتر بر فرد، خانواده و همچنین جامعه تحمیل خواهد کرد. از طرفی در صورتی که خانمی زودهنگام از بیماری خود مطلع شود؛ ضمن اینکه از لحاظ روحی- روانی کمتر آسیب می‌بیند، می‌تواند با درمان به موقع، زودتر به زندگی‌اش برگردد. قاعدتا یک خانم پشتوانه مهمی در خانواده برای همسر و فرزندانش محسوب می‌شود؛ لذا بیماری وی ممکن است آسیب جدی به خانواده بزند به همین دلیل،  همیشه پیشگیری از درمان بهتر است تا بتوانیم تعداد موارد ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهیم.

n غربالگری و تشخیص زودهنگام چه فرقی با هم دارند؟

طبق دستورالعمل کشوری، غربالگری سرطان سینه و تشخیص زودهنگام برای خانم‌های سی تا شصت و نه ساله انجام می‌شود‌. طبق این دستورالعمل برای افرادی که هیچ سابقه‌ای از سرطان نداشته و یا مشکلی در خانواده نداشتند؛ نیاز است از سن سی تا چهل سالگی هر دو سال یک بار و از سن چهل تا شصت و نه سالگی هر سال به مراکز خدمات جامع سلامت منطقه محل سکونت خود و یا به پزشک برای انجام معاینه سینه و غربالگری مراجعه کنند.

غربالگری یعنی فرد هیچ علامتی ندارد و به مرکز بهداشت مراجعه می‌کند و به این صورت است که یک سری سوالات در خصوص سوابق فردی و خانوادگی او پرسیده می‌شود؛ سپس خانم توسط ماما معاینه می‌شود و اگر خانم مشکوک به سرطان باشد به پزشک مرکز ارجاع داده می‌شود. بعد از تایید پزشک خانم، به سطح دوم یعنی به پزشک متخصص ارجاع داده می‌شود. پزشک متخصص بر اساس شرایط فرد روش‌های غربالگری و آزمایشگاهی دقیق‌تری را جهت تایید یا رد بیماری در نظر می‌گیرد.

ولی در تشخیص زودهنگام وقتی فردی با یک علامتی غیرطبیعی در بدن خود مواجهه شد، در این صورت باید بلافاصله به مراکز خدمات جامع یا بخش خصوصی مراجعه کند. سپس معاینه و بررسی دقیق‌تر انجام شده و تشخیص نهایی داده می‌شود.

n مهم‌ترین و ساده‌ترین اقداماتی که هر زن می‌تواند برای پیشگیری از سرطان سینه انجام دهد؛ چیست؟

به طور کلی راه‌های پیشگیری از سرطان شامل داشتن تغذیه‌ای سالم، داشتن نیم ساعت فعالیت بدنی روزانه به طوری که ضربان قلب افزایش یابد، داشتن آرامش روانی و روحی و دوری از استرس. همچنین دوری از مصرف دخانیات و الکل و داشتن زندگی سالم، از موارد دیگری است که در پیشگیری از ابتلای فرد به سرطان سینه موثر است.

n خودآزمایی سینه چقدر مهم بوده و در چه زمانی باید انجام شود؟

یکی از اصول مهمی که هر خانمی باید آن را فراگیرد و به آن توجه کند، خودآزمایی سینه است؛ به این معنی که از سن بیست سالگی می‌بایست هر ماه این خودآزمایی را انجام دهد؛ یعنی هر فرد باید خودش را معاینه کند.

در این زمینه یادآور می‌شوم که افراد می‌توانند از سن بیست سالگی به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه کرده و این آموزش را از مامای مستقر در این مراکز  فرا بگیرند و هر ماه خودشان را معاینه کنند ولی از سن سی سالگی نیز حتما تحت نظر ماما و پزشک باشند.

n روش‌های تشخیصی و غربالگری سرطان سینه شامل چه مواردی است؟

به طور کلی همان طور که گفتیم اولین روش‌های تشخیصی و غربالگری سرطان سینه خودآزمایی سینه است که توسط خود فرد صورت می‌گیرد ولی حتما باید معاینه توسط ماما یا پزشک انجام شود؛ یکی از دیگر روش‌های تشخیصی سرطان سینه، ماموگرافی است؛ توصیه می‌شود که خانم‌ها از سن چهل سالگی نسبت به انجام ماموگرافی اهتمام داشته باشند. در حال حاضر مراکز ماموگرافی بخش دولتی در شهرستان قزوین در دو بیمارستان کوثر و بیمارستان ولایت فعال هستند و خانم‌های بالای چهل سال می‌توانند پس از مراجعه به پزشک و دریافت نسخه، در این خصوص اقدام کنند.

در بخش خصوصی هم چندین مرکز ماموگرافی در سطح شهرستان‌های استان فعالیت دارند.

از دیگر روش‌های تشخیصی انجام «آم‌آرآی» و سونوگرافی است که با توجه به صلاحدید پزشک درخواست می‌شود. بر اساس سن فرد و شرایط فردی و خانوادگی او و طبق دستورالعمل کشوری، خانم‌ها از سن چهل سالگی تا شصت و نه سالگی در صورتی که هیچ مشکلی ندارند و همه چیز نرمال است، می‌بایست هر دو سال یک بار غربالگری ماموگرافی را انجام دهند ولی گاهی اوقات خود پزشک متخصص ممکن است بر اساس شرایط فردی، اجتماعی و خانوادگی فرد، این فواصل را طولانی‌تر و یا نزدیک‌‌تر کند.

n شایع‌ترین باورهای غلط درباره سرطان سینه که در جامعه وجود دارد، چیست؟

یک سری از باورهاست که فرد وقتی مشکلی را در بدن خودش مشاهده می‌کند به دلایلی همچون ترس، دلهره، خجالت و … به پزشک مراجعه نمی‌کند. در حالی که نباید اینطور باشد و باید مردم بدانند وقتی مشکلی دارند با پزشک در میان گذارند و بیماری خود را از خانواده مخفی نکنند.

البته خیلی از افراد جامعه فکر می‌کنند که سرطان پایان عمر است؛ ولی اینطور نیست. حدود چهل درصد از سرطان‌ها را ما می توانیم پیشگیری کنیم و خیلی مهم هست که بتوانیم برای پیشگیری، راه‌های موثر را انتخاب بکنیم تا مبتلا نشویم.

در هر حال همه ما در معرض ابتلا به سرطان هستیم؛ هر روز ممکن است سلول‌ها سرطانی شوند؛ در این میان موضوعی که خیلی مهم است؛ ایمنی بدن است؛ هر چقدر ایمنی بدن بالاتر باشد؛ سیستم ایمنی می‌تواند سلول سرطانی ایجاد شده را از بین ببرد و سلول، تکثیر پیدا نکرده و در نتیجه توده سرطانی ایجاد نخواهد شد.

به خاطر همین خیلی‌ها فکر می‌کنند که سرطان پایان زندگی است؛ ولی اینطور نیست. سرطانی که زود تشخیص داده شود، می‌توان با درمان‌های موثر طول عمر فرد را بالا برد و فرد را به زندگی عادی برگرداند.

n آیا در اجرای این پویش، مردان هم مثل خانم‌ها نقش دارند؟

باید تاکید کرد که علامت‌هایی که گفتیم در آقایان هم باید بررسی شود و به هر حال امکان ابتلا آقایان هست ولی به نسبت خانم‌ها، کمتر به سرطان سینه دچار می‌شوند.

اما در مورد پیشگیری از سرطان سینه در زنان، مردان می‌توانند در خانواده نقش حمایتگر برای خانم‌ها باشند، مردان می‌توانند خانم را برای آنکه معاینات را منظم انجام دهند، ترغیب کنند و در واقع همراه همیشگی خانم باشند؛ این امر خیلی مهم است که زنان و مردان در کنار هم برای پیشگیری از سرطان نقش داشته باشند و حامی هم باشند.

n آیا آماری از مبتلایان ‌به سرطان سینه در قزوین وجود دارد؟

هر ساله تعداد سرطان‌های کل کشور و استان ما در سامانه ثبت سرطان ثبت می‌شوند؛ تقریبا سالانه در استان قزوین بین هزار و ۷۵۰ تا هزار و ۸۰۰ مورد جدید ابتلا به سرطان شناسایی می‌شوند که تعداد سرطان سینه در بین سرطان‌های زنان، شایع‌ترین سرطان بوده و بیشترین مرگ و میر را در گروه میانسال به خود اختصاص داده است.

n ممکن است پس از غربالگری در مراکز جامع خدمات سلامت، افرادی مبتلا به سرطان سینه شناخته شود؛ برای چنین افرادی چه فرایندی باید اتخاذ شود؟

تقریبا حدود پنج تا شش درصد افراد بعد از معاینه توسط ماما مشکوک به سرطان هستند، لذا بررسی نهایی سلامت این افراد توسط مامای مرکز تا مرحله نهایی پیگیری می‌شود و خانم ماما با این افراد تماس گرفته و در جریان اینکه فرد آیا به پزشک متخصص مراجعه کرده یا نه؛ قرار می‌گیرد و فرد را ترغیب می‌کنند که حتما پیگیری را تا مرحله نهایی انجام دهد؛ در نهایت تمام هدف ما این است که افرادی که مشکوک هستند رها نشوند و پیگیری‌های لازم برای درمان به موقع این افراد صورت گیرد.

n اگر توصیه‌ای دارید؛ بفرمایید.

نکته‌ای که مهم است این است که فردی که در خانواده خود و در اقوام درجه خود همچون پدر، مادر، خواهر و برادر، فردی مبتلا به سرطان دارد؛ حتما باید غربالگری را ده سال جلوتر انجام دهند؛ یعنی این طوری نیست که فردی که در خانواده خودش فرد مبتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان، رحم، روده یا پروستات و… دارد از سی سالگی برای غربالگری مراجعه کند بلکه این افراد حتما باید از ۲۰ سالگی مراجعه کنند و در مراجعات خود بیان کنند که ما در خانواده این نوع سرطان را داریم؛ در مورد این افراد برای معاینات بیشتر به پزشک متخصص در حوزه ژنتیک مراکز استان ارجاع می‌شوند و بررسی می‌شوند که چند درصد احتمال دارد که آن فرد هم مبتلا به سرطان باشد و غربالگری با فواصل کوتاه‌تری انجام خواهد شد.

به هر حال مهم‌ترین موضوعی که در این میان بر آن تاکید می‌شود؛ جلب توجه بانوان به امر غربالگری از سن سی سالگی است تا بتوانیم موارد ابتلا را زودتر شناسایی و بموقع درمان کنیم.