گاهی لازم است به کودک بگویید «نه»!

ترجمه: ا. امیردیوانی

کودکان خردسالی بسیاری هستند که از شنیدن کلمه «نه» بیزارند و غالبا احساسات خویش را آشکارا به شما می‌فهمانند. زمانی که با بچه‌ی نوپایتان روبرو می‌شوید که روی زمین ولو شده و به خاطر شیرینی داد و هوار می‌زند، به آسانی می‌شود به خواسته‌اش تن در داد. ولی گهگاه جواب منفی دادن، هرقدر هم که دشوار باشد، زندگی را برای شما و فرزندتان راحت‌تر می‌سازد.

به قول دوریت بران، مدیر اجرایی مرکز خدمات مشاوره‌ای پدران و مادران: بچه‌ها شدیدا مایلند از آنچه که دور و برشان روی می‌دهد، باخبر شوند و از شما می‌خواهند که همه چیز را زیر نظر بگیرید.

او بر این اعتقاد است که تعیین حد و مرز و گردن ننهادن به کودکان، آن هم زمانی که اوضاع و احوال آشفته و ناگوار است، کاملا ضروری شمرده می‌شود. بگذارید بچه‌ی شما بداند که پاره‌ای از رفتارهای خاصش را روا نمی‌دارید و این عمل سرانجام نقش بسزایی در آرامش او به عهده دارد. این که به وی بیاموزید چه رفتاری باید داشته باشد، کار دشواری است، ولی تلاشتان ضایع نخواهد شد و درس‌هایی را که او اکنون فرامی‌گیرد، در سراسر دوران کودکی از یاد نخواهد برد.

مهم این است که فرزندتان را مورد تایید فراوان قرار دهید، لکن در اینجا چند موقعیت معمولی و مسلما آشنایی را به عنوان نمونه برگزیده‌ایم که بهتر است پاسخ شما منفی باشد.

رویارویی با خطر

موقعی که شما و فرزندتان در کنار هم هستید، دنیای پرهیجانی دارید و برای کودکتان دویدن، پریدن، بالا رفتن و کنجکاوی امری صرفا طبیعی است و پیامد این قبیل اعمال برای وی با ضرب‌دیدگی، کبودی و ورم زیاد و برای شما با لحظه‌های نفس‌گیری همراه می‌باشد.

چنانچه حس می‌کنید بچه‌ی شما دست به کار خطرناکی می‌زند، مانعش شوید، اینکه چقدر سرگرم است، اهمیت ندارد. گاه ناچار می‌شوید صدایتان را بلند کنید، ولی نگاه کردن به چشمانش و قاطعانه «نه» گفتن هم می‌تواند همانقدر موثر باشد. در مورد کودکان کم‌سن و سال‌تر که هنوز معنی و مفهوم «نه» را نمی‌دانند، بهتر است خودشان به طور طبیعی از خطر بپرهیزند. بسیاری از پدران و مادران، آموختن واژه‌هایی چون «اوخه!» یا «جیزه!» را به بچه‌ها موقعی که آنان دست به کارهای خطرناکی می‌زنند، مفید می‌انگارند. دوریت بران اظهار می‌دارد: شما می‌توانید با بی‌خطر ساختن منزل خویش و روشن‌تر ساختن اهمیت واژه‌ی «نه» شمار پاسخ‌های منفی‌تان را به حداقل برسانید.

وی می‌افزاید: اما لازم است به بچه‌ها هم بیاموزیم که چگونه با خطر روبرو شوند و بستگی به شما دارد که معین کنید کودکتان آماده‌ی انجام چه کاری است.

دیگرآزاری

اکثر کودکان مرحله‌ای را پشت سر می‌نهند که در آن سایرین و از جمله پدر و مادرشان را می‌زنند، لگدپرانی می‌کنند، هل می‌دهند و یا گازشان می‌گیرند. کودکان کمتر از سه سال نمی‌توانند از دیدگاه شخص دیگری به کارهای خود نگریسته و آنها را درک کنند مگر اینکه شما به آنها بگویید که زدن یا گاز گرفتن به سایران آسیب می‌رساند. تنها چیزی که می‌دانند این است که هنگام خشمگینی یا درماندگی، از پرداختن به اینگونه اعمال، احساس خوشایندی به ایشان دست می‌دهد. اگر بچه‌ی خودتان، شما و یا بچه‌ی دیگری را می‌آزارد، مصلحت در این است ضمن اینکه متوجه خشمش هستید، وی را از این کار بازدارید و او را محکم گرفته و چنین جمله‌هایی بر زبان آورید:

ـ می‌دانم عصبانی هستی، ولی نزن، لگد نینداز، گاز نگیر! چون به دیگران صدمه می‌رساند. هیچگاه بعد از چنین رخدادی او را نزنید تا مثلا بفهمانید که زدن چه مزه‌ای دارد این واکنش تنها به وی می‌آموزد که چنین رفتارهایی درست است.

کج‌خلقی

همانطور که بسیاری از والدین می‌دانند، ممانعت کودکان از داشتن چیزی و یا انجام کاری، بیشتر اوقات به کج‌خلقی آنان می‌انجامد. هنگامی که خسته‌اید، آرام ماندن و خونسرد بودن دشوار است، ولی شما با بردباری و تسلیم نشدن به احتمال زیاد از بروز اوقات تلخی‌هایی از این دست در آینده پیشگیری می‌کنید. پس خونسرد باشید و بگذارید خشم کودک نوپایتان فرو بنشیند. هر وقت آرام شد و گذاشت در آغوشش بگیرید، با گفتن جمله‌ای همچون «ناراحتی تو را می‌فهمم». به او بنمایانید که به ناراحتی‌اش عنایت دارید و در عین حال بفهمانید که پاسختان همچنان منفی است.

برهم زدن قانون خانوادگی

چه بسیار خانواده‌هایی هستند که با بزرگ شدن فرزندان، مقررات را گسترش می‌دهند. ممکن است این نظامات در آغاز خیلی ساده باشند. مانند مهربانی با جانوران دست‌آموز یا نریختن غذا در کف اتاق. چنین مقرراتی سودمندند زیرا دایمی و بی‌چون و چرا هستند. آنها به بچه‌ها کمک می‌کنند تا فرا گیرند که حدود مشخصی هست که باید به آنها پایبند باشند و از سوی دیگر به پدران و مادران یاری می‌رسانند تا در زمان مناسب جهت «نه» گفتن دچار دودلی نشده و قاطعانه عمل کنند. به گفته‌ی دوریت بران: نکته‌ی مهم این است مقرراتی وضع کنید که پیوسته بشود تابع آنها بود و تا سرحد امکان با قاطعیت رعایتشان کرد. به طور مثال گفتن «ما با حیوانات خانگی خود مهربانی می‌کنیم» خیلی موثرتر از گفتن «گربه را نزن» است. همچنین مورد مهم دیگر این است که بکوشید همانطور که «نه» به زبان می‌آورید، اگر بچه‌ها خوش رفتاری کردند، تشویقشان کنید.

درخواست‌ها نابجا

یکی از خوشایندترین اعمال برای والدین، دادن اشیاء گوناگون به فرزندان است. از همین رو، رد کردن درخواست‌های ایشان برایتان خیلی دشوار می‌باشد. خواه در فروشگاه یک آب‌نبات بخواهد و چه قبل از ناهار، بیسکوییت. دوریت بران در این باره می‌گوید: بخشی از وجود ما مایل نیست، «نه» بگوید و بچه‌ها هم می‌توانند به این موضوع پی ببرند. برای اینکه پاسخ منفی شما موثر باشد باید آن را جدی بگویید. گفتن «شاید» یا «بعدا» صرفا سبب می‌شود که فرزندتان به غر زدن ادامه دهد. اگر لازم شد بگویید «صبر کن لحظه‌ای بیندیشم.» و آنگاه پاسخ دهید.

قاپیدن اسباب‌بازی دیگران

چنانچه کودک نوپایتان چیزی بخواهد، آن را به دست می‌آورد، حتی اگر اسباب‌بازی مورد علاقه‌ی بچه‌ی دیگری باشد. آنچه می‌توانید انجام دهید این است که به طور جدی از او بخواهید اسباب‌بازی را به شما برگرداند و اسباب‌بازی دیگری را به وی بدهید. شاید بهترین شگرد برای بچه‌های خردسال این باشد که حواس آنها را متوجه سایر چیزها بکنیم. با این وصف می‌شود به آنها توضیح داد که هر کسی باید اسباب‌بازی‌های خودش را داشته باشد و بگوید ما نباید کاری کنیم که باعث به گریه افتادن بچه‌های دیگر شود.

دردسرهای علنی

بچه‌های کوچک متوجه نیستند که ازچه رو کردارهایی که در خانه شایسته‌اند، لزوما در مکان‌های همگانی ناپسند می‌باشند. شما نمی‌توانید به بچه‌هایی در این سن توضیح دهید که از چه رو «ادرار کردن» در کف فروشگاه بزرگ (سوپرمارکت) عمل ناشایستی است لیکن باید احساسات دیگران را در نظر داشته باشید. یک «نه» جدی به او مدد می‌کند تا بفهمد که آنجا مکان مناسبتی برای این قبیل کارها نیست، ولی آرام باشید و بدانید که او با همه‌ی اینها همچنان در حال فراگیری است.

«نه» گفتن آسان است اگر …

ـ شما، همسرتان و سایر مراقبان کودکتان، درباره‌ی رفتارهای مجاز و غیرمجاز به توافق رسیده باشید.

ـ در مورد امور بی‌اهمیت وی را به حال خود رها سازید.

ـ عبارت‌های ترغیب‌آمیز بر زبان آورید، بکوشید به جای گفتن: «اتاق را به هم نریز!» بگویید: بیا اتاق را با هم مرتب کنیم.

ـ به جای فریاد کشیدن، واضح و قاطع سخن بگویید. داد زدن سبب می‌گردد او هم همین کار را بکند.

ـ هدف این است که وی با شما همکاری کند نه اینکه فرمانبرداری کند.

ـ هرگز نگویید: «شاید». موقع دادن پاسخ اعم از مثبت یا منفی، اول فکر کنید و آنگاه تصمیم بگیرید.

ـ منتظر نشوید تا طاقتتان تمام شود و بعد به کودک بگویید «نه» بهتر آن است که جلوی هر مشکلی را از اول بگیرید.

منبع: Parents