گام‌های لنگان استعدادشناسی آموزشی
- شناسه خبر: 18473
- تاریخ و زمان ارسال: 23 مرداد 1402 ساعت 08:00
- بازدید :
آرش صالحی ـ در شرایطی که موضوع پرداختن به استعدادهای خاص و نخبه در کشور با اجرای برنامه تلویزیونی «عصر جدید» از ساحت دغدغه مسئولان به ساحت دغدغه عمومی منتقل شد، انتظار از وزارت آموزش و پرورش و سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان این بود که با راه‌اندازی جریان جدید بتوانند موضوع توجه به استعدادهای برتر و خاص را در قالب یک کار ویژه مورد توجه قرار دهند. استعدادشناسی‌ای که فراتر از برگزاری آزمون‌های تست هوش باشد که هنوز درباره استاندارد بودن آنها میان دانشمندان اختلاف است. ضمن اینکه انواع و اقسام هوش‌های حسی، شیئی و هیجانی در افراد موجب شده که استعدادشناسی حتی در حد هوش‌سنجی هم چندان نتواند استعدادهای دانش‌آموزان را برای یک هدایت تحصیلی مدبرانه مشخص کند. ضمن اینکه توجه به استعدادهای جسمانی و قامتی هم همواره جزو خلأهای نظام آموزشی و تربیتی کشور بوده و این در شرایطی است که استعدادهای جسمی نقش غیرقابل‌انکاری در آینده شغلی و موفقیت افراد به ویژه در رشته‌های ورزشی و شغل‌های فیزیک‌محور مانند کار در مجموعه‌های امنیتی، انتظامی و نظامی دارد.
جبهه‌گیری حسودانه در برابر استعدادهای تحصیلی
یک کارشناس روان‌شناسی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه استعدادهای ذاتی و فردی یک واقعیت اثبات‌شده علمی است، گفت: مسئله استعداد یک مسئله طبیعی و فراگیر در همه جوامع دنیاست و خداوند عنایت ویژه‌ای را به برخی افراد در همه جوامع کرده و این افراد را به نعمت بی‌بدیلی مجهز کرده که کمک می‌کند این افراد دقیق‌تر، سریع‌تر و عمیق‌تر از اطرافیانشان مسائل را متوجه شوند یا به مسائل واکنش دهند.
آزاده سیدابریشمی افزود: این پدیده از ابتدای تاریخ بوده و این افراد که باهوش‌تر از بقیه هستند، هدایت کاروان بشری به سمت پیشرفت، رشد و توسعه را به عهده گرفتند. جوامع در مقابل این افراد 2 گونه جبهه‌گیری متفاوت دارند که یک مواجهه این است که با نظر بغض و حسادت به این افراد نگاه کنیم و تلاش کنیم اثبات کنیم که اینها صاحب استعدادهای برتر نیستند یا اینکه استعداد داشتن مقوله کم‌اهمیت تصور کنیم. نباید این‌طور تصور کنیم که افراد مستعد به خاطر توانمندی بیشتر به ما مدیون هستند.
وی ادامه داد: نگاهی دیگر هم این است که این نعمت را مثل همه نعمت‌های الهی قدر بدانیم و فضایی فراهم کنیم تا این نعمت شکرگزاری شود. شکرگزاری نعمت استعدادها هم به این ترتیب است که اولا آنها را شناسایی کنیم و اجازه ندهیم در بین سایر استعدادها هدر بروند و ثانیا فضایی را فراهم کنیم که بهترین بهره‌برداری از این استعدادها اتفاق بیفتد.
این کارشناس با بیان اینکه بهره‌برداری از استعدادهای یک فرد مستعد نه در خدمت او، بلکه در خدمت جامعه‌ای است که این استعداد به او تعلق دارد، گفت: بدترین و کودکانه‌ترین تلقی از عدالت آموزشی این است که همه باید به مساوات سهم ببرند. تلقی دوم این است که هر کسی باید بسته به توان و نیازش سهم ببرد.
سید ابریشمی اضافه کرد: تلقی سوم نگاهی تحت عنوان نظریه تسخیر است که علامه طباطبایی مبدع آن می‌باشد. در این تلقی عدالت به این مفهوم است که افراد در فضایی قرار بگیرند که توانمندی‌هایشان در شبکه ارتباطی با بقیه افراد جامعه و به نفع پیشرفت همه مردم استفاده شود.
وی ادامه داد: یعنی اگر من به اندازه توان و استعداد خودم سهم بگیرم، اما فضایی فراهم نشود که با دیگرانی که به اندازه استعدادهایشان سهم گرفتند، تعامل کنیم، باز هم عدالت کامل محقق نشده است.
گرایش 5 برابری دانش‌آموزان سمپادی به شرکت در رقابت‌های فرهنگی
از سوی دیگر، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با یادآوری اینکه مقام معظم رهبری در 4 سخنرانی بر اهمیت مدارس سمپاد تاکید کرده‌اند، گفت: بنا بر نظر ایشان ماموریت مدارس سمپاد تربیت نسلی موثر است که نقطه اتکای اهرم تحول کشور باشند.
الهام یاوری با بیان اینکه سمپاد مطلوب یک مرکز فرهنگی علمی و پژوهشی است که کل مدارس شهر را به حرکت درآورد، افزود: دانش‌آموزان سمپاد 5 برابر سایر دانش‌آموزان در مسابقات فرهنگی به ویژه مسابقات تربیتی و قرآنی شرکت می‌کنند و برنده می‌شوند. بر اساس آمارهای موجود 11.5 درصد برندگان مسابقات فرهنگی و قرآنی آموزش و پرورش دانش‌آموزان سمپاد هستند.
وی با ذکر اینکه حافظان قرآن در مدارس سمپاد از هر مجموعه‌ای بیشتر است، ادامه داد: در ضمن تنها رتبه‌های تک‌رقمی کنکوری غیرانتفاعی از دانش‌آموزان مدارس سمپاد هستند. به همین خاطر در راستای گسترش عدالت آموزشی دنبال راه‌اندازی برنامه تلویزیونی برای یاددهی روش تست‌زنی هوشمند هستیم و همچنین همه ساله الگوی آزمون ورود به مدارس استعداد درخشان تغییر داده می‌شود.
70 درصد سمپادی‌ها والدین فرهنگی یا کارمند دارند
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان میانگین ضریب هوشی دانش‌آموزان سمپاد را 120 بیان کرد و گفت: سیاست ما در سازمان استعدادهای درخشان این است که مدارس سمپاد باید بچه‌های خوش‌فکر تولید کند، نه دانش‌آموزان خوش‌معدل و با نمرات ممتاز.
یاوری با بیان اینکه بر اساس پیمایش صورت‌گرفته 30 درصد دانش‌آموزان سمپادی پدر یا مادر فرهنگی و حدود 40 درصد پدر و مادر کارمند دارند، اضافه کرد: بنابراین سرمایه‌گذاری ما در این مدارس باید طوری باشد که دانش‌آموزان سایر اقشار هم بتوانند سهم بیشتری در ورودی مدارس سمپاد داشته باشند.
وی با تأکید بر لزوم استفاده از ظرفیت نیروهای آزاد و غیردولتی در این مدارس ادامه داد: به شرط تامین فضا و تجهیزات از توسعه مدارس سمپاد با شهریه آزاد استقبال می‌کنیم. به شرطی که در گزینش افرادی که غنی‌سازی فکری دانش‌آموزان تیزهوش کمک می‌کنند، دقت داشته باشیم.
یاوری یادآور شد: با توجه به اینکه مهمترین بار تربیت برعهده معلمان است، بنابراین باید در این زمینه نسبت به توانمندسازی معلمان اقدام کرد و از مدیران مدارس سمپاد در استان‌ها می‌خواهیم که برنامه‌های متنوع در قالب جشنواره طراحی کنند و در این میان به طراحی المپیاد ورزشی ویژه دانش‌آموزان سمپاد اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.
اجرای «طرح ملی شهاب» برای استعدادیابی دانش‌آموزان
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان با بیان اینکه طرح ملی شهاب (شناسایی و هدایت استعدادهای برتر) برای شناسایی مصداقی و مفهومی هدایت در کلاس درس است، گفت: برنامه ملی شهاب قرار است استعدادها، تفاوت‌ها و نیازهای فردی را در نظر بگیرد. امیدواریم این طرح نتایج خوب و اثرگذاری در کل کشور داشته باشد.
یاوری با یادآوری این نکته که هر طرحی محدودیت‌هایی هم دارد، تصریح کرد: رسالت و اهتمام ما باید این باشد از آنچه که در حال حاضر هست، یک قدم اجرای این طرح مؤثرتر باشد و بعد تلاش کنیم در طول زمان و شرایط سخت، بحرانی، کمبود نیروی انسانی و امکانات فقط به نیمه خالی لیوان توجه کنیم و همه باید هم‌قسم باشیم که این طرح را از آنچه که هست، کامل‌تر اجرا کنیم.
انتقاد رئیس سمپاد از وضعیت پرداخت حق‌الزحمه معلمان سمپادی
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در ادامه صحبت‌های خود بیان کرد: اگر استعدادهایی که می‌شناسیم، به درستی در مکان خودشان به کار گرفته شوند و در شبکه مناسبی درگیر شوند تا بتوانند در جایگاهشان خدمت مناسبی با استعداد و توانشان به کشور کنند، آن‌وقت یک مجموعه اثرگذار و بهره‌ورانه از استعدادها داریم که هر کسی به درستی سر جایش نشسته و می‌تواند در پیشبرد این جامعه سهیم باشد.
یاوری اضافه کرد: وقتی که استعدادها را متناسب به‌کارگیری کنیم، هر کدام از ما می‌توانیم افتخار کند که مسئولیت محوله به خودمان را درست انجام دادیم و در این پیشرفت سهیم بودیم.
وی تصریح کرد: متوجه هستم در سالیان اخیر ناهماهنگی‌هایی بین بخش‌های مختلف درگیر در حوزه استعدادهای درخشان وجود داشته که به کوتاهی‌های جدی در پرداخت حق‌الزحمه معلمان سمپادی و استفاده از نتایج استعدادیابی منجر شده است. وظیفه همه ماست که در حد مقدور شرایط پرورش استعدادهای درخشان را در مدارس سمپاد فراهم کنیم.
لزوم آموزش تفکر انتقادی و حل مسئله به تیزهوشان
مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت درباره اهمیت مدارس استعدادهای درخشان گفت: اهمیت این مدارس در حدی است که شخص مقام معظم رهبری پیگیر ابقای مدارس سمپاد بودند.
نقی سیاهکالی مرادی اضافه کرد: استان قزوین نگاه ویژه‌ای به مدارس سمپاد داشته و تعامل خوبی بین اداره کل و این مدارس وجود دارد و ما در این مدارس از اقشار مختلف دانش‌آموز داریم. ما در این مدارس دنبال تربیت دانش‌آموزان تمام‌ساحتی هستیم و تربیت دانش‌آموزانی در تراز نظام مقدس جمهوری اسلامی در دستور کار ما قرار دارد.
وی با اشاره به ویژگی‌های دانش‌آموزان مدارس تیزهوشان ادامه داد: این دانش‌آموزان دارای اعتماد به نفس و سن عقلی بالاتری هستند؛ ولی برخی اوقات فشار زیادی از طرف خانواده به آنها وارد می‌شود.
سیاهکالی مرادی درباره کارهای ویژه‌ای که برای این دانش‌آموزان باید انجام شود، تصریح کرد: باید روی افزایش هوش هیجانی آنان کار شود، آموزش تفکر انتقادی، روش حل مسئله و آموزش مهارت‌های زندگی از دیگر مسائل ضروری است که باید پیگیری شود.
لزوم شناسایی استعدادهای برتر توسط استعدادهای برتر
در نهایت به نظر می‌رسد که با وجود شعارهای مطرح‌شده در حوزه استعدادشناسی تحصیلی همچنان رویکردهای ضعیف و ظاهرگرا برای این حوزه به کار گرفته می‌شود؛ چه اینکه دستاوردهای بزرگ حوزه استعدادشناسی در دنیا ثابت کرده که کشف استعدادهای برتر فقط از عهده کسانی برمی‌آید که خودشان جزو استعدادهای برتر هستند و اینکه تصور کنیم فردی با هوش پایین بتواند هوش بالای دانش‌آموزی را تشخیص دهد و جلوی او مانع ایجاد نکند، فقط ناشی از ساده‌لوحی است.
