کوک کردن ساز فرهنگ با موسیقی

وحید حاج‌سعیدی

در میان بایسته‌های فرهنگی، نقش موسیقی به عنوان یک هنر ازلی چنان ماندگار و با اعتبار است که مطرح ساخت مانیفست حکمرانی موسیقی بر سرزمین فرهنگ چندان بی‌اساس نیست.

هر چند گونه‌گونی بی‌شمار آفرینش‌های هنری نظیر شعر، نقاشی، معماری، مجسمه‌سازی، تندیس‌گری، رقص، نمایش و … در فراخنای تاریخ پر پیچ‌وخم تمدن بشر، بسیاری از جلوه‌های راستین فرهنگ جامع انسانی را شکل داده‌اند و  آگاهی و شناخت ما از انسان و فرهنگ را امکان‌پذیر ساخته  و غنا بخشیده‌اند، اما صیقل بدنه فرهنگ با ابزار موسیقی چنان روح‌نواز و دلنشین است که تصور غنای فرهنگ را بدون موسیقی نشاید!

موسیقی، به عنوان زبانی جهانی و ابزاری قدرتمند، نقشی اساسی در توسعه فرهنگی جوامع ایفا می‌کند. این هنر، فراتر از یک ابزار، راهبردی اجتماعی و ملموس برای انتقال ارزش‌ها، باورها، عقاید و سنت‌ها از نسلی به نسل دیگر حتی با تفکرات گوناگون و متضاد است. موسیقی، هویت فرهنگی یک جامعه را شکل می‌دهد و به غنای آن می‌افزاید.

هر چند موسیقی محدود به زمان و مکان نیست و در جای جای این کره خاکی نوای خوش آن با شیوه‌ها و ملودی‌های مختلف نیوش می‌شود،  اما خوان موسیقی در کشور ما چنان گسترده و متنوع است که در کنار موسیقی سنتی اصیل ایرانی، اقوام نیز آواها، نواها، ملودی‌ها، ترانه‌ها و حتی ابزارآلات موسیقی خاص را خود دارند.

در این شرایط موسیقی محلی و سنتی، نقشی فراتر از  بازتاب دادن روحیات، تاریخ، آداب و رسوم و سبک زندگی مناطق مختلف ایفا می‌کند. این نوع موسیقی‌های سنتی، گنجینه‌ای ارزشمند از میراث فرهنگی محسوب می‌شوند که توسعه فرهنگی مناطق در بستر آنها به مرتب آسان‌تر و غنی‌تر صورت می‌پذیرد. فلذا حفظ و انتقال این گنج به نسل‌های آینده یک باید است.

آهنگ‌ها و ترانه‌ها می‌توانند افراد را در بستر فرهنگی گردهم آورند و حس تعلق و همبستگی را تقویت کنند. آنجا اقوام کرد دست در دست یکدیگر نوای همبستگی سر می‌دهند یا اقوام ترکمن دوشادوش یکدیگر رقص خنجر را معنا می‌بخشند، چیزی جز تقویت و تعبیر استعاره‌های فرهنگی نیست.

در عین حال، موسیقی معاصر نیز می‌تواند به عنوان بستری برای بیان ایده‌های نو و ایجاد گفتمان‌های فرهنگی به ویژه برای نسل جدید عمل کند. موسیقی نیز در گذر زمان با شرایط روز دنیا سازگار می‌شود و نمی‌توان ذائقه نسل‌های جدید را در نظر نگرفت.

در مجموع بیراه نیست اگر موسیقی را عنصری حیاتی و تاثیرگذار در توسعه و ارتقاء فرهنگ جامعه بنامیم.

این هنر، با رموز و اعجازی که در بطن خود نهفته دارد هویت فرهنگی را شکل می‌دهد، انسجام اجتماعی را تقویت می‌کند، خلاقیت و نیک اندیشیدن را بهبود می‌بخشد و به عنوان یک ابزار قدرتمند برای بیان و ایجاد تغییرات اجتماعی عمل می‌کند. بپذیریم سرمایه‌گذاری در موسیقی و حمایت از هنرمندان این هنر ازلی و ماندگار، سرمایه‌گذاری در پی‌ریزی شالوده پندار و اندیشه انسان آگاه در قالب توسعه فرهنگی جامعه است.