کلیسای «حضرت مریم»، یادگاری از آشوریان قزوین
- شناسه خبر: 27479
- تاریخ و زمان ارسال: 12 دی 1402 ساعت 07:30
- بازدید :
رومینا اسماعیلیپور
آشوریان یکی از قدیمیترین اقوام تاریخی هستند که در درهی دجله و فرات سکونت داشتند. طبق اسناد و کتب تاریخی، مردمان این منطقه افرادی ثروتمند و جنگجو بودند که مرکز تمدن آنها شهر آشور بوده و امروزه تنها ویرانهای از آن در شمال شرق عراق باقی مانده است. قدمت این قوم به بیش از ۷۰۰۰ هزار سال پیش برمیگردد.
در ابتدا آشوریان خدایی به همین نام یعنی آشور را پرستش میکردند. اما پس از تولد عیسی مسیح(ع) و در سالهای پایانی زندگی آن حضرت، تبدیل به نخستین قومی میشوند که همگی یکجا به دین مسیحیت ایمان میآورند.
گفتنی است که یکی از حواریون عیسی مسیح(ع) مردمان این قوم را در دریاچهی ارومیه غسل تعمید داد.
طبق نوشتههای دانشنامهی دانشگستر، جمعیت آشوریان ایران در میانه قرن نوزدهم میلادی به ۱۳۸۰۰۰نفر میرسید که عمدتا در آذربایجان غربی ساکن بودند و به دو گروه عمده مذهبی نستوری و کاتولیک تقسیم میشدند. جمعیت آشوریان ایران در میانه قرن بیستم میلادی به 000/20 نفر کاهش پیدا کرد.
تعداد آشوریهای ایران تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ حدود ۷۰ تا ۹۰ هزار نفر تخمین زده میشد که امروزه این تعداد بیش از پیش کاهش پیدا کرده است.
تا جایی که امروزه تعداد محدودی از این اقوام داخل ایران ساکن هستند.
حضور این اقوام در استان قزوین و در کنار شهرهایی مانند بندرعباس، بابلسر، مشهد و… پررنگتر از سایر شهرهای کشور به نظر میرسد.
ماجرای عزیمت مردمان آشور به شهر قزوین
طبق گفتههای مرکز تحقیقات و مطالعات قوم آشوریان قزوین، مهاجرت آشوریان به قزوین به دوران پایتختی شهر در عهد صفویه بر میگردد. آب و هوای قزوین بسیار شبیه به آب و هوای ارومیه است، با این تفاوت که رطوبت ندارد و این مساله برای مهاجرت آشوریان از ارومیه، که مرکز اصلی حضور آشوریان در ایران است؛ به شهر قزوین مسالهی قابل توجهی تلقی میشد.
بعدها با آغاز نسلکشی آشوریها توسط حکومت عثمانی جمعیت بسیاری از آنها در قزوین سکنی گزیدند و فصل جدیدی از زندگی آشوریها در قزوین آغاز گردید.
با آغاز انقلاب سفید شاه و ورود ماشینآلات و صنایع مختلف و مدرنیته به ایران، به دلیل کمبود شغل در ارومیه، آشوریان بسیاری از ارومیه به تهران نقل مکان کردند و فصل دیگری از مهاجرت آشوریان در ایران رقم خورد. با راهاندازی صنایع مختلف در استان قزوین مانند سیمان آبیک، نیروگاه برق قزوین، کارخانه شیشه قزوین، راهاندازی شهر صنعتی الوند و دیگر کارخانجات در نقاط مختلف، بسیاری از آشوریان و ارامنه، از تهران به قزوین کوچ کردند. به گونهای که همیشه توسط مدیران با سابقه استانی نقل میشود: آشوریها و ارامنه از بهترین کارگران، صنعتگران، رانندگان و تکنسینها در صنایع با سابقه این استان بودند. در دهه ١٣۴٠ تا اوایل ١٣٨٠ خورشیدی جمعیت قابل توجهی از آشوریان و ارامنه در نقاط مختلف قزوین ساکن شدند به گونهای که انجمن و مدرسه آشوریان قزوین افتتاح گردید.
قدمت ۱۰۴ ساله کلیسای کاتولیک کلدانی حضرت مریم
برای دیدن کلیسای آشور که متعلق به اقوام آشوری قزوین است دو مسیر وجود دارد.
اولین ورودی درب کلیسا در سهراه خیام و ورودی دیگر در یکی از کوچههای خیابان سپه واقع شده است.
فضای بیرونی کلیسا بسیار ساده است و از ناقوس و یا نشانه خاص دیگری به غیر از صلیبهای کوچک نصب شده بر روی درب خبری نیست.
داخل راهروی ورودی کلیسا چندین تابلوی کوچک از آموزههای دینی انجیل به چشم میخورد. جملاتی از پرستش خدای یگانه تا نازل شدن عیسی مسیح(ع).
با «روبرتو» که نگهبان کلیسا است؛ برای بازدید از فضای اصلی همراه میشوم.
فرش قرمز باریکی از ورودی کلیسا تا نزدیک محراب پهن شده است. دو ردیف نیمکت که جمعا شامل ۱۲ نیمکت میشود به علاوه دو ردیف صندلی در طرفین آن، جایگاهی برای نشستن و دعا خواندن مسیحیان آشوری را تشکیل میدهد.
محراب کلیسا با تصویری بزرگ از حضرت مریم(س) تزئین شده است. در مجاورت این قسمت دو اتاق درست روبروی یکدیگر قرار گرفتهاند که برای تعویض لباس کشیش و همراهش در نظر گرفته شده است.
دور تا دور دیوار، نقاشیهایی قاب گرفته شده و کوچک از تولد تا به صلیب کشیده شدن عیسی مسیح(ع) به چشم میخورد.
علاوه بر تصاویر، مجسمههای ریز و درشتی از حضرت مریم در طاقچههای ورودی درب اصلی دیده میشود.
زمین کلیسای کاتولیک آشوری کلدانی حضرت مریم، توسط یک خیر نیکوکار وقف شده بود. وی وصیت کرده بود که در محل فعلی، کلیسایی ساخته شود. این کلیسا در سال ١٩١٢ توسط مار یوحنا احداث گردید و هم اکنون ١٠۴ سال از عمر آن میگذرد.
مانند دیگر کلیساهای شرقی، محراب کلیسا در سمت شرق و جهت طلوع آفتاب ساخته شده و وجود مجسمههای ریز و درشت و نقاشیهای نصب شده بر دیوار بنا به سنت معمول کاتولیک است.
در چند روز گذشته در کلیسای آشوری مراسم «عشای ربانی» با حضور خانوادههای ارامنه و آشوری برگزار شده است. هنوز نشانههای مراسم از نان و شراب مقدس در محراب، تا ظرف کوچکی از آب مقدس که بر روی میزی در قسمت ورودی قرار گرفته به وضوح نمایان است.
روبرتو میگوید: تعداد خانوادههای آشوری و ارمنی ساکن در قزوین در حال حاضر بسیار کاهش یافته است. بسیاری از آنها یا به خارج از ایران و یا شهرهای دیگر مهاجرت کردهاند. و در مجموع تنها ۱۷ خانواده آشوری و ارمنی در قزوین باقی مانده است.
وی سپس گریزی به وضعیت زندگی آشوریان در قزوین زده و برایم تعریف میکند: دخترم دانشجو بود که درس را رها کرد. استادش به نژاد و دین او پی برده بود و سر کلاسهایش اسباب ناراحتی دخترم را فراهم میکرد. این شد که یک روز دخترم اعلام کرد نمیتواند درس را ادامه دهد.
دختر دیگرم هم مربی مهدکودک بود. وقتی متوجه شده بودند که پیرو چه دینی هست او را از مهدکودک اخراج کردند. ۷ سالی میشود که دختر من نتوانسته جای دیگری مشغول شود. مسائل این چنینی باعث شد تا روز به روز از جمعیت آشوریان و ارمنیهای مسیحی در شهر قزوین کاسته شود و جز تعدادی انگشت شمار باقی نمانند.
پس از خروج از کلیسا متوجه میشوم که روبرتو چراغی را در گوشهای از سالن روشن گذاشته است. علت کارش را که جویا میشوم میگوید: همانطور که مساجد خانه خدا بر روی زمین هستند؛ کلیساها نیز خانه حضرت مریم هستند. زمانی که صاحبخانه در منزل خودش حضور داشته باشد همیشه چراغی را روشن میگذارد.
ما هم اعتقاد داریم که حضرت مریم در خانه خودش حضور دارد و یک چراغ را برای اعلام حضور صاحبخانه برای میهمانانش روشن میگذاریم …
پس از گذشتن از راهرو وارد حیاط میشویم. در کنار بنای کلیسا، سالن اجتماعات آن قرار دارد که پذیرای مراسمات و جلسات مختلف آشوریان بوده و در حال حاضر از آن برای پذیرایی در مراسم دعای عشای ربانی کلیسا استفاده میشود. زمانی که آشوریان تهران و کرج سالن انجمن آشوریان نداشتند، در همین سالن جشنهای مختلف سال نوی میلادی برگزار میشد و با حضور مهمانان مختلف از شهرهای تهران و کرج شکوه و شادابی خود را داشت.
در محوطه حیاط کلیسا مجسمهای بسیار زیبا از حضرت مریم وجود دارد که توسط یک دانشجوی قزوینی در سالهای گذشته با نیت علاقه وی به حضرت مریم ساخته شده است. این قسمت که حالتی محرابگونه به خود گرفته است برای روشن کردن شمع توسط مسیحیان و دعا و نذر و نیایش مورد استفاده قرار میگیرد.
حیاط این کلیسا در زمانهای دور میزبان اردوهای مختلف اعضای کانون جوانان (شوتاپوتا) و کلیساهای کاتولیک آشوری در ایران بوده و فرزندان آشوری برنامههای تفریحی خود را در آن اجرا میکردند.
در حال حاضر به غیر از روزهای یکشنبه که کشیشی از تهران برای برگزاری مراسم در کلیسای آشوری حضرت مریم اعزام میشود، فعالیت قابل توجهی در فضای کلیسا انجام نمیشود و اکثر روزها، کلیسا ساکت و خالی از هیاهوی فعالیتهای سابق، روزگارش را سپری میکند.