کاهش سرانه مصرف لبنیات در کشور

مرضیه قنبری

اصلاح شیوه زندگی به ویژه عادات غذایی مردم یک راهکار اساسی برای پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر و اولین قدم مثبت در راستای پیشگیری از این بیماری‌هاست.

در همین راستا پویش ملی سلامت از اول بهمن ماه آغاز شده و تا ۱۵ این ماه ادامه خواهد داشت.

در این پویش بر ضرورت اطلاع‌رسانی درخصوص داشتن تغذیه سالم با تمرکز بر کاهش مصرف نمک و افزایش مصرف لبنبات مصرف کم تاکید می‌شود.

ابتدای بهمن تا هفتم این پویش با شعار «انتخاب همه، نمک کم اما تصفیه شده یددار» و از هشتم تا ۱۵ بهمن ماه نیز با شعار «از کودکی تا پیری، لبنیات دوست سلامتی» فعال شده است.

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان قزوین در گفت‌وگو با ولایت با اشاره به برگزاری این پویش، گریزی به وضعیت مصرف نمک و لبنیات در جامعه داشته و خواستار اصلاح سبک غذایی در راستای پیشگیری از بیماری‌ها شد.

عطیه رزازی در گفت‌وگو با ولایت اظهار داشت: پویش ملی تغذیه سالم با هدف اطلاع‌رسانی و ارتقای دانش آحاد جامعه درخصوص مصرف نمک تصفیه شده یددار و شیر و لبنیات اجرا می‌شود.

وی با اشاره به اینکه این پویش از اول بهمن ماه آغاز و تا ۱۵ این ماه ادامه خواهد داشت؛ ادامه داد: پویش تغذیه سالم با شعار «انتخاب همه؛ نمک کم اما تصفیه شده یددار» برای هفته اول و «از کودکی تا پیری، لبنیات دوست سلامتی» برای هفته دوم در سراسر کشور آغاز شده است. یادآور شد: تمامی این اقدامات و نامگذاری‌ها با هدف توجه، حساس‌سازی مردم برای داشتن تغذیه سالم و ارائه اطلاعات بیشتر برای حفظ سلامتی‌شان است.

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان با اشاره به نامگذاری هفته اول پویش با عنوان «نمک کم اما تصفیه شده یددار»؛ گفت: نمک یکی از مواد مورد نیاز برای سوخت و ساز مواد غذایی در بدن، انتقال پیام‌های عصبی و کارکرد صحیح عضلات است.

وی با بیان اینکه این ماده به مقدار محدود مورد نیاز بوده و مصرف متعادل آن لازم است؛ گفت: به طور مثال در هنگام اسهال و استفراغ و یا فعالیت شدید بدنی و در هوای گرم با مصرف کمی نمک می‌توان املاح از دست رفته را جیران کرد.

¢ قزوینی‌ها سه ـ چهار برابر حد استاندارد نمک مصرف می‌کنند

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان با تاکید بر اینکه مقدار استاندارد تعیین شده برای دریافت نمک، سه تا پنج گرم در هر روز برای هر فرد است؛ گفت: دریافت بیش از اندازه آن می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های بسیاری در فرد شود.

وی با اشاره به اینکه براساس برآوردهای موجود میزان دریافت روزانه نمک در کشور ۱۰ تا ۱۵ گرم یعنی سه برابر مقادیر توصیه شده سازمان بهداشت جهانی است؛ افزود: بر اساس آخرین برآوردهای انجام شده، سرانه مصرف نمک در استان قزوین ۱۰ تا ۱۲ گرم است که باز هم از مقدار تعیین شده بالاتر است.

¢ بیماری‌های قلبی و عروقی علت اصلی یک سوم مرگ و میرهاست که با مصرف نمک ارتباط دارد

رزازی با بیان اینکه بیماری‌های قلبی و عروقی علت اصلی یک سوم موارد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های مزمن و علت اصلی مرگ در افراد بالای ۳۰ سال و دومین عامل مرگ در افراد ۱۵ تا ۵۹ ساله است؛ اظهار داشت: از طرفی ۸۰ درصد مرگ و میرها در بیماری‌های قلبی ـ عروقی ناشی از پرفشاری خون، مصرف سیگار و کلسترول بالاست.

رزازی اذعان داشت: از میان این سه علت، پرفشاری خون مهم‌ترین علت مستقیم در مرگ و میرها در دنیاست.

وی تصریح کرد: در کشورهای توسعه‌یافته بیش از ۸۰ درصد نمک مصرفی، نمک‌های پنهان در مواد غذایی است ولی در کشور ما با توجه به الگوی مصرف مواد غذایی، بیشترین منبع نمک، غذاهای خانگی است.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه نان و غلات، قوت غالب در کشور ما به شمار می‌آید، روزانه مقادیر زیادی نمک به صورت نامحسوس وارد بدن می‌شود.

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان؛ اثر اولیه سلامتی مرتبط با رژیم غذایی سرشار از سدیم را افزایش فشار خون، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی، سرطان معده، چاقی، پوکی استخوان و بیماری‌های کلیوی یاد کرد.

¢ مصرف بالای نمک، منجر به بالا رفتن فشار خون، افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی، پوکی استخوان و حتی سرطان‌ها می‌شود

وی با اشاره به مضرات فراوان استفاده از نمک در رژیم غذایی، خاطرنشان کرد: یکی از خطرات مهم استفاده از نمک زیاد در رژیم غذایی، افزایش احتمال بروز سرطان معده است، به طوری که مطالعات نشان می‌دهد مصرف موادغذایی که میزان قابل توجهی از نمک را وارد بدن می‌کنند می‌تواند شانس ابتلا به سرطان معده را در جامعه افزایش دهد‌.

به گفته رزازی مصرف نمک زیاد، می‌تواند مخاط معده را تخریب کند و این اتفاق یکی از راه‌های افزایش خطر سرطان معده است.

¢ ضرورت استفاده از نمک تصفیه شده و یددار

رزازی در ادامه سخنانش از ضرورت استفاده از نمک تصفیه شده یددار گفته و ادامه داد: وزارت بهداشت ظرف ۲۰ سال گذشته، برای کاهش شیوع گواتر و اختلالات ناشی از کمبود ید، سیاست افزودن ید به نمک‌های خوراکی را در پیش گرفته است و در حال حاضر تمامی کارخانجات تولیدکننده موظفند ید را به میزان توصیه شده وزارت بهداشت به نمک‌های خوراکی اضافه کنند. تصریح کرد: استفاده از نمک یددار  تصفیه‌شده تنها راه رساندن ید به بدن برای انجام اعمال حیاتی که وابسته به این ریزمغذی‌هاست، می‌باشد.

¢ نرسیدن ید به بدن، عوارض بی‌شماری دارد

وی اظهار داشت: نرسیدن ید کافی به بدن با عوارض بی‌شماری شامل گواتر، ناهنجاری‌های مادرزادی، افزایش موارد سقط و مرده‌زایی، هیپوتیروئیدی مادرزادی، کر و لالی مادرزادی، کاهش بهره هوشی همراه است و به این دلیل وزارت بهداشت تاکید بر مصرف نمک یددار تصفیه شده می‌کند چرا که این نمک می‌تواند ید مورد نیاز را به بدن برساند.

¢ وجود باورهای غلط درخصوص مصرف نمک‌های تصفیه‌شده یددار در جامعه

وی با اشاره به وجود برخی باورهای غلط درخصوص مصرف ید، همچون سرطان‌زا بودن استفاده از نمک یددار، گفت: در طی نزدیک به یک قرن استفاده از نمک یددار در دنیا و در طی سی سال در ایران، تاکنون هیچ‌گونه عارضه جانبی حاصل از نمک یددار تصفیه شده گزارش نشده است.

وی ید را به عنوان یک عنصر اساسی برای تولید هورمون‌های تیروئید، رشد و نمو مغز برشمرده و اضافه کرد: کمبود ید در رژیم غذایی انسان، همانطور که گفتیم موجب بروز عوارض گوناگونی می‌شود.

¢ هیچ نمک دریایی با هر عنوان، مجوزی از وزارت بهداشت ندارد

وی در ادامه سخنانش گریزی به شیوع استفاده از نمک‌های دریایی داشته و در این خصوص گفت: باورهای نادرستی همچون «مصرف نمک دریا باعث کاهش فشار خون می‌شود»، «نمک دریا باعث بهبود بیماری‌های قلبی ـ عروقی می‌شود»، «نمک‌های کارخانه‌ای باعث افزایش فشار خون و بیماری‌های کلیوی می‌شوند» و … وجود دارد، که با صراحت اعلام می‌شود؛ تمامی این صحبت‌ها نادرست بوده و از مردم می‌خواهیم که به این صحبت‌ها اعتنایی نداشته باشند.

¢ نمک دریا دارای ناخالصی‌هایی همچون فلزات سنگین است که سرطان‌زا بودن آن اثبات شده است

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان خاطرنشان کرد: نمک دریا، نمکی تصفیه‌‌نشده‌ای است که دارای ناخالصی‌هایی از جمله فلزات سنگین است که علاوه بر مشکلات فراوانی که می‌تواند برای انسان ایجاد کند، خطر سرطان‌زایی آنها به اثبات رسیده است.

رزازی اذعان داشت: نمک دریا، علاوه بر داشتن ناخالصی‌ها، دارای میزان کم ید و یا حتی فاقد ید است که نیاز روزانه به بدن را تامین نمی‌کند.

وی با اشاره به بیان مطالبی با این محتوا که «نمک دریا می‌تواند املاح دیگر مانند منیزیم و کلسیم را تامین کند»؛ درست نیست؛ افزود: در مقداری که نمک باید مصرف شود، یعنی کمتر از پنج گرم در روز، مقدار منیزیم و کلسیمی که به بدن می‌رسد آنقدر ناچیز است که کاملا قابل چشم‌پوشی است؛ ضمن اینکه این املاح را از سایر مواد غذایی می‌توان دریافت کرد و با مصرف نمک یددار تصفیه‌شده، هدف آن است که ید کافی به مردم کشور رسانده شود.

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان خاطرنشان کرد: تبلیغاتی که به صورت گسترده در زمینه نمک دریا در فضای مجازی یا توسط برخی از افراد به نام طب سنتی می‌شود، برخلاف سیاست‌های وزارت بهداشت که متولی  سلامت مردم است، بوده و طبعا افراد سودجویی که سعی در ترویج مصرف نمک دریا دارند نه تنها سلامت مردم کشور را به خطر انداخته بلکه موجب برگشت مشکلاتی همچون شبکه گواتر، تولد نوزادان با ناهنجاری‌های مادرزادی ‌و بسیاری از پیامدهای زیانبار می‌شوند.

وی تاکید کرد: هیچ کدام از نمک‌های دریا که با عناوین مختلف همچون نمک صورتی هیمالیا، نمک بنفش، نمک آبی و … عرضه می‌شود، مجوز یا تاییدیه علامت سیب سلامت از وزارت بهداشت دریافت نکرده است از این‌رو مورد تاکید وزارت بهداشت نیست.

¢ لبنیات، اصلی‌ترین منبع تامین کلسیم برای بدن است

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان قزوین در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه شعار دوم پویش ملی اطلاع‌رسانی درخصوص تغذیه سالم، با عنوان «از کودکی تا پیری، لبنیات دوست سلامتی» انتخاب شده است، گفت: شیر یک غذای کامل است که به دلیل دارا بودن پروتئین با کیفیت بالا، انواع مواد معدنی و تعدادی  از ویتامین‌ها نقش مهمی در رشد و حفظ سلامت انسان دارد.

وی با بیان اینکه شیر و لبنبات، مهم‌ترین منبع تامین کلسیم است؛ بر ضرورت مصرف آن برای حفظ و استحکام دندان‌ها، استخوان‌ها و پوست کرده و افزود: تنوع اجزای غذایی در شیر باعث شده است تا با مصرف یک لیوان از شیر بتوان بخش عمده‌ای از مواد ضروری مورد نیاز بدن را تامین کرد.

رزازی با اشاره به اینکه حدود ۸۷ درصد از شیر را آب تشکیل می‌دهد، یادآور شد: این ماده غذایی پراهمیت دارای 5/3 تا ۴ درصد چربی، 5/3 درصد پروتئین، 7/4 درصد لاکتوز یا قند شیر، هشت دهم درصد مواد معدنی و بخش زیادی از ویتامین‌ها به ویژه ویتامین‌های گروه «B» است.

وی با تاکید بر اینکه لبنیات اصلی‌ترین منبع تامین کلسیم برای بدن است؛ تصریح کرد: شیر علاوه بر کلسیم، دارای فسفر و ویتامین‌های محلول در چربی (D، k ،A  و E) است که به نسبت چربی موجود در آن متفاوت است.

وی با اشاره به اهمیت کلسیم در تامین سلامت بدن، گفت: ۹۹ درصد کلسیم بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها موجود است و کمتر از یک درصد آن در عملکرد متابولیکی حیاتی نظیر انقباض و انبساط عروق، عملکرد عضلانی، انتقال عصبی، سیگنال‌های داخل سلولی و ترشح هورمون شرکت دارد.

رزازی یادآور شد: بنابراین دریافت این عنصر به صورت روزانه برای حفظ عملکرد طبیعی بدن بسیار ضروری است.

وی با بیان اینکه به طور متوسط هر فرد روزانه هزار میلی گرم کلسیم نیاز دارد؛ خاطرنشان کرد:  با مصرف یک لیوان شیر، حدود ۳۰۰ میلی گرم از کلسیم بدن و با مصرف روزانه سه واحد از این گروه تقریبا تمام کلسیم مورد نیاز بدن تامین می‌شود.

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان با اشاره به وجود فسفر در شیر، گفت: فسفر از ترکیبات دیگر مهم سلول‌های بدن است و در واکنش‌های شیمیایی بدن، فعال شدن آنزیم‌ها و در نهایت رشد و ترمیم و ایجاد انرژی نقش بسزایی دارد.

وی تاکید کرد: فسفر به همراه کلسیم در تشکیل استخوان‌ها نقش‌آفرین بوده و در ساخت بافت‌های عضلانی، مغز و اعصاب دخالت دارد.

¢ کاهش مصرف لبنیات در کشور، طی سال‌های اخیر

رزازی اضافه کرد: یک لیوان شیر حاوی ۲۴۰ میلی‌گرم  فسفر بوده که معادل ۳۰ درصد از نیاز بدن است.

وی با بیان اینکه چربی شیر قابلیت هضم بالایی دارد و حاوی چربی‌های ضروری مورد نیاز است؛ اذعان داشت: پروتئین‌های شیر، نقش مهمی در تامین پروتئین مورد نیاز روزانه بدن دارد، به طوری که نیم لیتر شیر، ۲۰ تا ۲۵ درصد از کل پروتئین مورد نیاز بدن را تامین کرده و حاوی مقادیر قائل توجهی از تمام اسید آمینه‌های ضروری بدن است.

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان با تاکید بر مصرف شیر و لبنیات در سبد غذایی روزانه خانوارها، اظهار داشت: طی سال‌های گذشته، در کشور ما،  متاسفانه سرانه مصرف شیر به علل مختلف کاهش یافته و از استانداردهای جهانی بیش از پیش فاصله گرفته است.

به گفته وی طی دهه اخیر مصرف لبنیات در خانوارهای ایرانی روند کاهشی داشته است و به حدود ۱۶۴ گرم در روز رسیده است.

رزازی خاطرنشان کرد: این در حالی است که توصیه می‌شود هر فرد در طول روز ۲۵۰ گرم لبنیات مصرف کند.

وی گریزی به آمارهای مصرف شیر و لبنیات در کشور داشته و افزود: طبق جدیدترین داده‌های مرکز آمار ایران، سال ۹۶، مصرف شیر در افراد بالای ۱۵ سال و بیشتر در هفته، به طور متوسط 66/3 لیوان و در سال ۹۹، 8/2 لیوان گزارش شده است.

¢ عدم مصرف کافی شیر و لبنیات می‌تواند زمینه‌ساز شیوع بیماری‌هایی همچون فشار خون بالا، سرطان و پوکی استخوان شود

رزازی با تاکید بر اینکه عوامل‌ مختلفی از جمله فراهم بودن مواد غذایی، دسترسی به مواد غذایی و انتخاب مواد غذایی بر مصرف شیر و لبنیات تاثیر گذارند؛ تصریح کرد: عدم مصرف کافی شیر و لبنیات می‌تواند زمینه‌ساز شیوع بیماری‌هایی همچون فشار خون بالا، سرطان، پوکی استخوان و حتی شکستگی‌های متعدد استخوانی شود.

¢ کاهش مصرف شیر می‌تواند منجر به کوتاهی قد نسل جدید شود!

وی هشدار داد: همچنین کاهش مصرف شیر می‌تواند منجر به کوتاهی قد نسل جدید نیز شود.

رئیس گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت استان قزوین از کاهش مصرف ماست نیز گفته و افزود: سرانه مصرف ماست در سال ۷۰ برای هر فرد، ۱۴۳ کیلوگرم بوده است؛ این در حالی است که میزان مصرف سالانه هر فرد به ۸۶ کیلوگرم در سال ۹۵ رسیده است.

وی با تاکید بر فواید فراوان مصرف شیر و لبنیات، گفت: مصرف شیر و لبنیات ضمن کمک به کنترل فشار خون، به دلیل داشتن پروتئین خوب، باعث حفظ و ساخت عضلات می‌شود.

رزازی با بیان اینکه مصرف شیر و لبنیات تا حدود زیادی از ابتلای افراد به بیماری‌های متعدد همچون پوکی استخوان، سرطان روده بزرگ، دیابت نوع دو پیشگیری می‌کند؛ یادآور شد: مصرف روزانه حداقل دو واحد شیر و فرآورده‌های لبنی کم چرب توصیه می‌شود چرا که با مصرف این میزان ماده غذایی، ضمن تامین کلسیم، بخش زیادی از پروتئین و مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز بدن نیز تامین می‌شود.