کاهش تولید برق / افزایش آلودگی هوا

 موسی اصلی بیگی

مدیر روابط عمومی نیروگاه شهید رجایی قزوین

آلودگی هوا موضوعی است که طی سال‌های اخیر نگاه رسانه‌ها و منتقدان را متمرکز به صنایع بزرگ، به ویژه صنعت تولید برق حرارتی به دلیل استفاده از سوخت مازوت در این صنایع کرده است. در این میان نیروگاه‌ها به دلیل ساختار ظاهری و سازه‌های بزرگ و مرتفع آن، همواره منظر نگاه مسافران عبوری و ساکنان حاشیه این مجموعه‌های صنعتی بوده است که با مشاهده محصولات احتراق خروجی از دودکش نیروگاه‌ها، صنعت تولید برق حرارتی به عنوان عامل اصلی آلایندگی محیط زیست در اذهان عمومی نقش بسته است. حال آن که دلایل مهم و اساسی دیگری در بروز آلودگی هوا و محیط زیست، دخالت مستقیم دارند.

در واقع سیاست‌گذاری وزارت نیرو و متولیان صنعت برق در احداث نیروگاه‌های جدید، از 4 دهه گذشته تاکنون، مبتنی بر ساخت نیروگاه‌هایی با ظرفیت استفاده از سوخت گاز طبیعی به عنوان سوخت اول بوده است که در طراحی نیروگاه‌ها مورد توجه جدی قرار دارد. از این روی به‌کارگیری سوخت مازوت برای تولید برق، محدود به تعداد اندکی از نیروگاه‌های حرارتی است که آن هم به دلیل اولویت تخصیص سوخت گاز به مصارف خانگی در فصل پاییز و زمستان، تنها در ماه‌های سرد سال از سوخت مازوت در این تعداد از نیروگاه‌های محدود استفاده می‌شود. جالب است بدانیم استفاده از مازوت برای تولید برق، هزینه بر بوده و علاوه بر هزینه‌های ریالی برای تامین این نوع سوخت، به دلیل ترکیبات شیمیایی مازوت، خوردگی و استهلاک تجهیزات نیروگاهی را هم به دنبال دارد. بنابراین بکارگیری سوخت گاز، همواره مورد تاکید صنعت تولید برق حرارتی بوده است. در این میان ، نیروگاه شهید رجایی با ظرفیت تولید نامی 2000 مگاوات، ترکیبی از واحدهای بخاری و سیکل ترکیبی است که فقط 50 درصد از ظرفیت این مجموعه (نیروگاه بخار) قابلیت استفاده از سوخت مازوت را به عنوان سوخت دوم دارد و نیروگاه سیکل ترکیبی با توان نامی 1000 مگاوات (50 درصد دیگر)، به هیچ وجه قابلیت استفاده از سوخت مازوت را ندارد.

در روزهای اخیر و با توجه به پدیده غالب مه ـ دود در استان قزوین و دیگر مناطق کشور، این پرسش مطرح می‌شود که منشاء این آلودگی در کجاست؟  آیا صرفا مصرف سوخت مازوت در نیروگاه شهید رجایی دلیل اصلی آلودگی هوا و محیط زیست در استان است و یا دلایل دیگر در بروز این رخداد، دخالت دارند؟

برای پاسخ به این پرسش لازم است ذهن مخاطبان محترم را به مقایسه میزان تولید برق نیروگاه بخار شهید رجایی(با ظرفیت تولید 1000 مگاوات) در دی ماه امسال که تنها 50 درصد ظرفیت تولید انرژی الکتریکی را در کل نیروگاه شهید رجایی با قابلیت استفاده از سوخت دوم مازوت دارد با میزان تولید همین بخش در مدت مشابه سال 1400 معطوف کنیم. مقایسه‌ای آماری که نشان می‌دهد در دی ماه امسال، 4 واحد 250 مگاواتی این نیروگاه، بیش از 50 درصد نسبت به دی ماه سال گذشته، کاهش تولید و مصرف مازوت داشته است. این کاهش تولید و در پی آن، کاهش مصرف مازوت که به دلیل انجام تعمیرات زمستانی بوده است، بیانگر تاثیر ناچیز نیروگاه شهید رجایی در تولید آلودگی هوا و محیط زیست است. چرا که با در نظر گرفتن افزایش آلودگی هوا در سال جاری نسبت به سال گذشته (مطابق گفته مسئولان ذی‌ربط) و توجه به کاهش میزان تولید برق در نیروگاه شهید رجایی، می‌باید به دنبال منابع دیگری به عنوان آلوده‌کننده محیط زیست در منطقه بود. البته این سخن به معنای پاک بودن محصولات احتراق دودکش این نیروگاه نیست بلکه حکایت از تاثیر محدود آن دارد.

تاثیر کم نیروگاه‌های حرارتی و مازوت‌سوز را در ایجاد آلودگی شهرها می‌توان با شرایط آلودگی هوای کلان شهر تهران سنجید. کلان شهری که نیروگاه‌های تولید برق آن، به هیچ وجه از سوخت مازوت استفاده نمی‌کنند. بنابراین محدودیت اثر استفاده از سوخت مازوت در آلودگی هوا، آن جا جلوه می‌یابد که به آمار مقایسه‌ای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اشاره داشته باشیم. اشاره‌ای که نشان می‌دهد پایتخت در سال 1401 روزهای آلوده‌تری را نسبت به سال قبل تجربه کرده است؛ به طوری که در سال جاری 2 روز هوای پاک، 144 روز هوای قابل قبول و 109 روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس در روزشمار آلودگی هوای تهران به ثبت رسیده و این در حالی است که تعداد روزهای پاک در سال قبل 2 روز، روزهای قابل قبول 195 روز و روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس 109 روز بوده است. از این روی، می‌توان دریافت علی‌رغم عدم مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌های پایتخت، این مهم، مانع از کاهش آلودگی هوا نشده است.

ذکر این نکته می‌تواند مفید باشد که کمک به حفظ محیط زیست، یک وظیفه اجتماعی برای تمام افراد جامعه است و مصرف بهینه در انواع انرژی(گاز طبیعی، برق) و حتی آب و مواد غذایی، یکی از روش‌های موثر در دست‌یابی به این هدف است.

انرژی فسیلی کمتری برای پخت و پز مصرف می‌شود و یا در ماه‌های سرد سال هنگامی که دمای اتاق، از 30 درجه سانتی‌گراد به 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد کاهش یابد، گاز طبیعی کمتری در منازل مصرف می‌شود که حاصل این مصرف بهینه، تامین پایدار سوخت گاز برای مصارف خانگی در مناطق شمالی و سردسیر کشور در شرایط سرمای زمستان امسال و تخصیص گاز به نیروگاه‌ها و کاهش مصرف سوخت مازوت است. پس همراه با هم، در حفظ محیط زیست به عنوان یک وظیفه اجتماعی، سهیم باشیم. هر یک، وظیفه‌ای داریم؛ وظیفه نیروگاه شهید رجایی هم تولید برق پایدار و مطمئن در فصول مختلف سال برای خدمت‌رسانی به شهروندان گرامی، همراه با توجه به ملاحظات زیست محیطی است.