چهارانبیا آرامگاه علمای نامدار قزوینی
- شناسه خبر: 25911
- تاریخ و زمان ارسال: 15 آذر 1402 ساعت 07:45
- بازدید :
رومینا اسماعیلی‌پور
بقعه چهارانبیا یا «پیغمبریه» شهر قزوین که مدفن چهار تن از پیامبران بنی‌اسرائیل می‌باشد؛ یکی از کهن‌ترین زیارتگاه‌ها نزد ادیان مقدس اسلام، یهود و مسیحیت است.
نزدیک به ۲۱۰۰ سال پیش «سلام»، «سلوم»، «سهولی» و «القیا» چهار تن از پیامبران قوم بنی‌اسرائیل بنا به دلیل آزار و اذیت‌هایی که از جانب بنی‌اسرائیل متحمل می‌شدند تصمیم به مهاجرت به ایالت ماد، یعنی نواحی داخلی فلات ایران می‌گیرند.
این مهاجرت علاوه بر رهایی از آزار و اذیت‌های قوم بنی‌اسرائیل منجر به تبلیغ دین یهودیت و نوید تولد منجی دیگر، حضرت عیسی مسیح را به همراه داشت.
ساخت این بنای مقدس به همان ۲۱۰۰ سال گذشته یعنی پیش از اسلام برمی‌گردد. اما به وضوح علائمی از گسترش و بسط آن در سده‌های پس از اسلام به خصوص دوران صفویه به چشم می‌خورد.
علاوه بر ارزش تاریخی و مذهبی چهارانبیا، این مکان راز و رمزهای نهان بسیاری در خود جای داده است.
از جمله، در طی بازدیدی که از این بقعه‌ی تاریخی داشتم در گفت‌وگو با متولی آنجا به این مطلب پی بردم که در زیر حیاط چهارانبیا در طول مرمت، سنگ قبرهای بسیاری کشف شده است که هویت آنها مشخص نیست.
دهلیزی مخفی در زیر خیابان پیغمبریه
همچنین در جانب شمال غربی این آستان و در زیرزمین، دهلیزی کهن و مخفی قرار دارد که علمای نامداری از تاریخ تشیع در آن آرمیده‌اند و قبور بسیاری بدون نشان در آن قرار دارد که به زعم کارشناسان می‌تواند به افراد سرشناسی از عالمان دینی و یا نزدیکان دربار پادشاه صفویه و یا قاجاریه مربوط باشد.
تصمیم گرفتم از این دهلیز که در زیر حیاط بنا ساخته شده و تا چندین متر زیر خیابان پیغمبریه ادامه یافته است بازدید کنم.
بعد از عبور از چند پله به دربی آهنی میرسم. به محض داخل شدن، سنگ قبرهای بزرگی از جنس مرمر با نوشته‌های درشت حکاکی شده و برجسته در مقابلم نقش می‌بندد. نام صاحبان قبرها چندان مشخص نیست و علاوه بر دو سنگ قبر بزرگ چندین سنگ قبر کوچک دیگر در مجاورت آنها دیده می‌شود که به علت مرمرت دهلیز، از جای اصلی خود برداشته شده و یا در گوشه و کنار دیوار قرار داده شده و یا زیر لایه‌هایی از خاک پنهان شده‌اند.
کف دهلیز در اثر کاوش و اقدامات انجام شده چندین متر بالاتر آمده و فاصله چندانی تا سقف ندارد.
این دهلیز که به شکل چندین حجره در مجاورت یکدیگر است دارای سقف‌هایی ست از قوس هلالی آجری که توسط ورودی‌های هلالی شکل به یکدیگر متصل شده‌اند.
در سمت راست ورودی دهلیز اتاقی مجزا از سایر اتاق‌ها و مختص به یک قبر، ساخته شده است و فضای آن بزرگ‌تر از حجره‌های دیگر است.
میرزا مسعود شیخ‌الاسلام
اینجا آرامگاه حاج‌میرزا مسعود شیخ‌الاسلام یکی از مخالفان سرسخت مشروطیت است.
میرزامسعود شیخ‌الاسلام قزوینی عالم بلندمرتبه و ذی‌نفوذ از دودمان محقق کرکی ملقب به خاتم‌المجتهدین می‌باشد که سرسلسله آنها به امیرالمومنین علی(ع) برمی‌گردد. این خاندان با آمدن محقق کرکی به ایران در زمان صفویه از ارج و قرب خاصی میان پادشاهان و مردم برخوردار بوده و مقام قاضی القضات و شیخ‌الاسلامی همواره در میان این تبار دست به دست می‌شده است.
البته میرزا مسعود در ابتدای جنبش مشروطه حامی این انقلاب بوده و بعدها با مشاهده خارج شدن این جنبش از آرمان‌های ابتدایی به مخالفت با آن پرداخته است. یکی از موضوعات قابل توجه، دشمنی وی با پسرش میرزا حسن به علت طرفداری وی از جنبش مشروطه و تفاوت‌های سیاسی و عقایدی بین این پدر و پسر بوده است.
سرانجام به دنبال سقوط عالی‌قاپو در پی انقلاب مشروطیت که از گیلان به قزوین رسید، میرزا مسعود شیخ‌الاسلام که یکی از مخالفان سرسخت این جریان بود در سال ۱۳۲۷ قمری در منزل خود توسط مشروطه خواهان به قتل رسید.
مقبره حاج شیخ احمد عزیزی
در قسمت‌های دیگر این دهلیز و در یکی از حجره‌ها مقبره حاج شیخ احمد عزیزی یکی از طرفداران انقلاب مشروطه قرار دارد.
وی در سال ۱۲۹۰ قمری در قزوین متولد شد. از کودکی نزد پدر خود حاج‌میرزا عزیزا… واعظ به کسب مقدمات علوم دینی پرداخت و پس‌از آن چند سال جهت فراگیری دروس بالاتر نزد مرحوم آخوند ملاهادی عاشوری که از مدرسان مدرسه ابراهیمیه بود به کسب فیض پرداخت. حاج شیخ‌احمد عزیزی با مطالعه آثار ملل، علوم قرآن و تاریخ ادیان به فردی توانمند در حوزه دین‌شناسی بدل شد و با عنایت بر ذوق سرشار، اطلاعات وسیع و بیان شیوایی که داشت منبر ایشان مخاطبان بسیاری را به خود جذب کرد.
پس از پیروزی انقلاب مشروطیت با شرکت در انتخابات به عنوان نماینده قزوین معرفی شد اما از قبول این جایگاه خودداری کرد. در نهایت در سال ۱۳۵۲ قمری و در سال ۶۲ سالگی دارفانی را وداع کرد.
ملاعلی طارمی
آیت‌ا… ملاعلی طارمی یکی دیگر از مراجعی است که آرامگاه او در این مکان قرار گرفته است.
این عالم از مدرسین سطوح عالی حوزه در مدرسه جدید قزوین بوده و در کنار سیدعلی‌اکبر سیاه‌دهنی، عالمان زیادی را تعلیم وتربیت نموده‌اند. علامه رفیعی قزوینی، شیخ هاشم قلعه‌ای(مدرس قزوینی) و علامه سیدموسی زرآبادی، شیخ علی‌اکبر الهیان، سیداشرف‌الدین حسینی(نسیم شمال) و میرزا کوچک‌خان جنگلی، از جمله شاگردان ملاعلی طارمی بودند.
این فاضل بلندمرتبه سرانجام در سال 1344 هجری قمری از دنیا رفت و در این دهلیز به خاک سپرده شد.
آیت‌ا… محمدتقی الهیان تنکابنی
یکی دیگر از علمای مدفون در این آرامگاه آیت‌ا… محمدتقی الهیان تنکابنی است.
محمدتقی تنکابنی مقدمات اجتهاد خود را در رامسر گذراند و سپس به قزوین مهاجرت کرد و مدتی در این شهر به کسب علم پرداخت. پس از آن به عراق رفت و مدتی در کربلا و نجف تحصیل کرد. سپس عازم سامرا شد و چند سالی در محضر میرزای شیرازی و سیداسماعیل تحصیل کرد و به درجه اجتهاد نایل شد.
بعد از مدتی به دستور استادش میرزای شیرازی به قزوین بازگشت و چند سالی را در قزوین اقامت کرد. وی مجددا برای زیارت به عراق مسافرت کرد و پس از زیارت و اقامت کوتاهی در سامرا، به قزوین برگشت.
محمدتقی تنکابنی وجهه بسیار عالی به دست آورد و به عنوان مرجع عالی رتبه شهر معرفی شد. در مدت اقامت خود در قزوین به تربیت طالبان علوم دینی همت گماشت.
پس از چندی به قصد اقامت، دوباره به سامرا رفت و تا وفات میرزای شیرازی در آنجا ساکن بود.
علامه آقا بزرگ تهرانی درباره شیخ محمدتقی الهیان تنکابنی داستانی را نقل می‌کنند که این چنین است:
«محمدتقی تنکابنی شبی در عالم خواب مشاهده می‌کند که به خدمت میرزای شیرازی در سامرا رسیده است و میرزا به او می‌گوید: میخواهی برگردی یا بمانی؟ اگر میمانی فلان مبلغ ماهیانه تعیین نمودم. محمدتقی از خواب بیدار می‌شود. چندی بعد وسایل سفر را آماده می‌کند و به خدمت میرزای شیرازی در سامره می‌رسد. بعد از تعارفات و احوالپرسی، میرزا می‌گوید: اگر میخواهی بمانی به تو گفتم. شیخ محمدتقی خواب را به یاد می‌آورد و مدتی که در سامره بوده همان مبلغی را که میرزا در عالم خواب گفته بود به وی پرداخت می‌کرد.»
در کنار قبور این علمای بزرگ سنگ قبرهای دیگری مشاهده می‌شود که به گفته یکی از مسئولین اوقاف سنگ قبرعامه مردم است که در حیاط چهارانبیا دفن شده بودند و پس از کشف و خاکبرداری سنگ قبر آنها با سایر علما در یک جا قرار گرفته و هنوز مشخص نیست که این سنگ قبرها به چه کسانی تعلق دارد.
در کنار این دهلیز و درست در زیر حیاط چهارانبیا فضایی شبیه به حسینیه دیده می‌شود. چندین ستون قطور در زیر حیاط ساخته شده و فضای عظیمی را به خود اختصاص می‌دهد. قرار بر این بوده که از این محل به عنوان حسینیه چهارانبیا استفاده شود که به علت فرونشینی ستون‌ها ساخت آن متوقف شده است.
در حال حاضر این دهلیز برای بازدید عموم مردم و زیارت قبور این علمای نامدار در دست مرمت و احیا قرار گرفته است.
