پردیس‌هایی که دانشجو را به بهشت نمی‌‌برند!

آرش صالحی ـ از اواسط دهه 1380 بود که بحث راه‌اندازی پردیس‌های آزاد و غیردولتی زیرمجموعه دانشگاه‌های دولتی داغ شد تا به این وسیله مفری برای مدیریت دانشگاه‌‌های دولتی در حوزه درآمدزایی ایجاد شود. در واقع در دورانی که به خاطر فوران جمعیت جوان دهه 1360 متقاضی زیادی برای دانشگاه‌های دولتی بود و بسیاری هم موفق به کسب رتبه مورد نظر در دانشگاه‌های دولتی و معتبر از جمله دانشگاه تهران، امیرکبیر و امثال آن نمی‌شدند، ایده راه‌اندازی پردیس‌های غیرانتفاعی و آزاد در شهرهای دیگر و البته وابسته به دانشگاه مادر روی بورس افتاد تا دانشجویان پولدارتر و کم‌استعدادتر بتوانند با خیال راحت برای مثال مدرک از دانشگاه تهران بگیرند و در عوض زحمت به دست آوردن رتبه‌های بالا را هم به جان نخرند. در واقع دانشگاه‌های دولتی بزرگ و نامی قصد داشتند با این حربه راه دانشجویان از طبقه مرفه را از دانشگاه آزاد که مدرک کم‌اعتبارتری داشت را به سمت خود کج کنند و با اتکای به برند دولتی خود حتی شهریه‌های سنگین‌تری از آنها بگیرند.

در باغ سبز مدرک و استادان تراز بالا

یکی از دانش‌آموختگان رشته طراحی صنعتی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به روند شکل‌گیری پردیس‌ها و شعب دانشگاه‌های دولتی در مناطقی مانند کیش گفت: زمستان سال 1386 بود که مدیر گروه سابق رشته طراحی صنعتی که ارتباطات خوبی هم با دولتی‌ها داشت، به ما پیشنهاد داد که به جای کنکور سنگین ارشد با هزینه بالا کارشناسی ارشد طراحی صنعتی را در پردیس کیش دانشگاه تهران بخوانیم.

روح‌ا… مریخ‌پور اضافه کرد: با این حال آن زمان هزینه هر ترم تحصیل در این پردیس کیش که ممکن بود تا 6 ترم هم ادامه داشته باشد، به قدری سنگین بود که هزینه تحصیل در کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی خیلی‌بیشتر بود و به همین خاطر کسی از دانشجویان طراحی صنعتی دانشکده هنرهای زیبا تمایل چندانی به این کار نشان نداد.

وی ادامه داد: با این‌حال افراد زیادی بودند که عاشق رشته طراحی صنعتی بودند و چون موفق به تحصیل در دانشگاه تهران نبودند و بیشتر هم دانشگاه آزادی بودند، به گمان اینکه کیفیت خاصی از تدریس دیزاین را دریافت می‌کنند، راهی پردیس کیش شدند و در نهایت هم بسیاری از آنها از این کار راضی نبودند.

مریخ‌پور یادآور شد: در آن دوره بحث‌هایی مانند اعطای مدرک بین‌المللی و استفاده از استادان خارجی هم پیرامون همین پردیس کیش مطرح شد که در نهایت چندان هم عملی نگردید و در واقع این پردیس هم کارکرد یک دانشگاه آزاد دیگر را پیدا کرد که البته برای دانشجویان آزادی‌هایی در نحوه تحصیل فراهم بود.

بی‌عدالتی در حق دانشجویان نخبه اما کم‌برخوردار

این کارشناس ارشد طراحی صنعتی با بیان اینکه کاشتن تخم لق پردیس‌های آزاد و غیرانتفاعی ظلم بزرگی به دانشجویان نخبه به ویژه شهرستانی‌ها بود، گفت: به هر حال وقتی قاعده‌ای مانند کنکور و آن‌هم کنکور سخت آن سال‌ها طراحی شده و به جامعه نخبه تحمیل می‌شد، دور زدن این صافی سخت کنکور با راه‌اندازی پردیس غیرانتفاعی به نوعی دور زدن سازوکار کنکور به نفع دانشجویان مرفه و پولدار بود.

مریخ‌پور افزود: به اعتقاد بنده از آن‌ زمان بود که دانشگاه‌های دولتی وارد نوعی درآمدزایی غیراخلاقی شدند که پردیس‌های یاد شده را به اماکنی برای پول گرفتن از دانشجویان مرفه در ازای دادن مدرک معتبر به آنها کرد و در نهایت هم از حیث تخصص و مهارت هم چیز دندان‌گیری عاید دانشجو نمی‌شد.

طبقاتی کردن آموزش عالی

بهرام شعبانی، کارشناس ارشد عکاسی از دانشگاه هنر تهران هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت، طبقاتی کردن آموزش را از هدایای نحس پردیس‌های غیرانتفاعی در فضای نخبه‌محور دانشگاه‌های دولتی دانست و گفت: در شرایطی که موجودیت دانشگاه آزاد به عنوان یک بنگاه اقتصادی درآمدمحور در حوزه علم و دانش به خودی خود زیر سوال بود، راه‌‌اندازی پردیس‌های آزاد و غیرانتفاعی ضربه جبران‌ناپذیری به بدنه دانشگاهی ایران زد.

وی اضافه کرد: مشاهدات ما در دوره دانشجویی نشان می‌‌داد که تحصیل در فضای پردیس‌های دانشگاهی غیردولتی مفری برای رهاندن برخی مرفهین بی‌درد از فرآیند سخت کنکور بود و بی‌تردید آقازاده‌هایی که از نعمت ثروت برخوردار بودند، نیازی نمی‌دیدند که وقت خود را پشت کنکورهای سنگین تلف کنند.

شعبانی ادامه داد: تراژدی زمانیست که بسیاری از دانشجویان خسته از رقابت سخت و فرسایشی کنکور هم تمایل به حضور و تحصیل در این پردیس‌ها داشتند، اما نه به آنها تخفیفی برای تحصیل داده می‌شد و نه حاضر بودند مبلغ شهریه را به آنها وام داده و یا قسطی حساب کنند.

نگاه آسیب‌زای مدیران متاثر از دانشگاه آزاد

این عکاس با اشاره به استمرار روند طبقاتی شدن آموزش عالی در دهه‌های اخیر گفت:‌ متاسفانه حوزه آموزش عالی ما در دهه‌های اخیر با مدیرانی دست‌وپنجه نرم کرد که تحت تاثیر و مرعوب تفکر جریانی بودند که دانشگاه آزاد را راه انداخت و به همین خاطر فکر می‌کردند دانشگاه‌های دولتی باید به هر قیمتی درآمدزا شده و خرج خود را دربیاورند.

شعبانی افزود: شکل‌گیری پردیس‌های دانشگاهی هم محصول همین نگاه بود و البته پیرامون فعالیت این پردیس‌ها رانت‌های زیادی هم شکل گرفت و بخوربخورهای زیادی هم در این حوزه اتفاق افتاد که امیدواریم دولت چهاردهم در راستای اجرای قانون اساسی و تحقق عدالت آموزشی یک تجدیدنظر جدی در فعالیت این مراکز داشته باشد.

وی ادامه داد: پولی کردن آموزش با وعده‌های سرخرمنی مانند استاد خارجی و مدرک بین‌المللی و در نهایت ارائه دروس توسط معمولی‌ترین استادان و گاهی استادان کم‌تجربه هیچ مزیتی برای دانشجویان ایجاد نمی‌کند و اگر تب مدرک‌گرایی نبود،‌ شاید درب بسیاری از این مراکز غیرانتفاعی وابسته به دانشگاه‌های دولتی زودتر تخته می‌شد.

عدم تناسب راه‌اندازی پردیس‌ها با شعارهای عدالت‌محور

مانی کرامتی، دانش‌آموخته مقطع ارشد طراحی صنعتی که سابقه تدریس دانشگاهی دارد، با بیان اینکه شکل‌گیری پردیس‌های دانشگاهی آزاد و غیرانتفاعی نتیجه نوعی نیاز بوده است، گفت: به هر حال در همه جای دنیا ایجاد و راه‌اندازی دانشگاه‌های غیرانتفاعی و به اصطلاح پولی امر مذمومی نیست، ولی باید ببینیم سیاست‌ها و شعارها چگونه است.

وی اضافه کرد: در کشورهای اروپایی به ویژه کشوری مانند انگلیس که سردمدار دانشگاه‌های غیرانتفاعی است، بحثی به اسم کنکور اصولا وجود ندارد و سوابق تحصیلی، استعداد و در نهایت رزومه آموزشی و تجربی نقش بیشتری در فرآیند پذیرش ایفا می‌کنند که البته در تحصیل‌ رایگان این موارد جدی‌تر و در تحصیل هزینه‌بر این موارد کمرنگ‌تر است.

این کارشناس ارشد طراحی صنعتی با ذکر اینکه نگاهی به سطح درآمد سرانه می‌تواند نقش مهمی در ایجاد دانشگاه و پردیس‌های غیرانتفاعی داشته باشد، گفت: به هر حال با توجه به سرانه درآمدی پایین در جامعه ما و شعارهایی که از ابتدای انقلاب درباره تحصیل رایگان و عدالت اجتماعی مطرح نشده، راه‌اندازی قارچ‌گونه چنین مراکزی موافق نظر عمده مردم نیست.

کرامتی افزود: البته بحث اصلی اینجاست که در دانشگاه‌های برند و شاخص اروپایی هزینه‌های تحصیل متناسب با کیفیت آموزشی و تعهد دانشگاه برای پیدا کردن شغل مناسب و مرتبط برای دانشجوست، در حالی که در دانشگاه‌های ما تعهدی در این حوزه‌ها مطرح نیست و فقط به اخذ هزینه‌های سنگین بسنده می‌شود.

وی ادامه داد: در واقع مشکل اینجاست که پردیس‌های غیرانتفاعی و آزاد هیچ تعهد اخلاقی بیشتری با وجود اخذ شهریه‌های سنگین به عهده نمی‌گیرند و در نهایت طوری با شما رفتار می‌کنند که انگار هزینه تحصیل شما رایگان بوده و اینجاست که حق دانشجو حتی اگر از قشر مرفه جامعه باشد،‌ ضایع می‌شود.

نگاه اقتصادزده در حوزه آموزش عالی

یاسر بیات، کارشناس ارشد آهنگ‌سازی از دانشگاه تهران نیز با بیان اینکه در همه جای دنیا دانشگاه‌های غیرانتفاعی سهمیه‌ای خاص برای افراد نخبه و بااستعداد در نظر می‌گیرند، گفت:‌ در واقع اگر دانشگاه‌های غربی به سمت تحصیل غیررایگان هم حرکت کنند، هیچ‌گاه افراد مستعد را نادیده نگرفته و تخفیف و بورسیه برای آنها در نظر می‌گیرند.

وی تصریح کرد: با این‌حال در کشور شاهد نوعی نگاه اقتصادزده و نه واقعاً اقتصادی در حوزه آموزش عالی و دانشگاهی هستیم که در نهایت چهره‌های مستعد و نخبه را با بی‌رحمی کنار می‌زنند و مدرک هم سهم افرادی می‌شود که اگرچه هوش و سخت‌کوشی لازم را ندارند، اما به هر حال پولدار هستند و گویی حق با آنهاست!

تشدید نظارت بر نحوه درآمدزایی پردیس‌های دانشگاهی

با توجه به اینکه کشور در آغاز قرن پانزدهم نیازمند بازیابی آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی است و باید گام دوم انقلاب عادلانه‌تر برداشته شود، بنابراین تشدید نظارت بر تعرفه‌گذاری شهریه‌های پردیس‌های دانشگاهی آزاد و غیرانتفاعی که ذیل برند دانشگاه‌‌های بزرگ و مطرح کشور فعالیت می‌کنند، همچنین نظارت موشکافانه بر کیفیت آموزشی و نحوه جذب درآمد و هزینه‌کرد این شهریه‌ها می‌تواند نخستین گام برای ساماندهی مشکلات آموزش عالی باشد. ناگفته پیداست که آنچه از آن به اصطلاح پولی کردن آموزش یاد می‌شود، تناسبی با شعارهای عدالت‌محور انقلاب اسلامی ندارد و نباید اجازه دهیم که حق تحصیل باکیفیت از فرزندان محروم این ملت با هر بهانه‌ای سلب شود.