(ویژه نامه حضرتی) نگین هنر و ادب قزوین

بابک سبحانی‌نژاد

ششم مرداد ماه سال جاری یعنی 1402 شمسی شصتمین زادروز معلم، ادیب، شاعر، عکاس، منتقد ادبی، نویسنده، پژوهشگرتاریخ و مردم شناسی همچنین استاد بسیاری از بزرگان عرصه‌ی فرهنگ و ادب استان است. آنچه آمد برای «محمدعلی حضرتی‌ها» عزیز بود که رفقای دوران دفاع مقدس جواد صدایش می‌کنند. ایشان شخصیتی چندوجهی دارند و در این فرصت اندک که باید به شادباش و آرزوی تندرستی و سرافرازی برای این استاد فرزانه بگذرد، از توانمندی‌ها و کارهای گسترده‌ی فرهنگی هنری و ادبی ایشان ناگزیر می‌گذرم و تنها به چند ویژگی شخصیتی این بزرگ‌مرد همشهری بسنده می‌کنم.

جناب حضرتی در خانواده‌ای اصیل و خوشنام قزوینی به دنیا آمده و مانند بسیاری از هم‌نسلان خود که در حدود سال‌های1340 تا 45 به دنیا آمدند، در کوران سیاسی اجتماعی جامعه‌ی ایران به ویژه شهر قدیمی قزوین آب‌دیده شد. او از دوران نوجوانی به مبارزه عادت کرده است. دوران مبارزه با رژیم شاه را در کنار همرزمان خود پشت سر گذاشت و از همان ابتدای جمهوری اسلامی در نهادهای مختلف انقلابی فعالیت کرد. در جبهه به درجه‌ی رفیع جانبازی نایل شد و بعد از آن دوران در میانه‌ی گیرودارهای سیاسی اجتماعی، همواره در جهت اعتلای فرهنگ و ادب ایران تلاش کرد.

در همین ایران خودمان در چهل سال گذشته، هر از چندی یکی را بزرگ کردند و دورش جمع شدند و بعد از چند سال او را بر زمین گرم زده و لجن مالش کردند،  حتی گاه کار به جایی رسید که نام بردن از آن چهره‌ی اساطیری سال‌های قبل مترادف با کفر به شمار آمد. مثال لازم نیست که حتی جوانان زیر سی‌سال هم نمونه‌های مشابه زیاد دیده‌اند. حضرتی هم چوب همکاری مثبت با خیلی‌ها را خورد و با آن که دغدغه‌اش سیاسی نبود به آتش سیاسیون در سال‌های متفاوت سوخت. شناخت من درباره‌ی این ویژگی استاد چنین است که او هرگز محافظه کار و نان به روزخور نبوده و نیست. متاسفانه در قزوین محافظه‌کاری و لب فرو بستن در برابر بسیاری از کژی‌ها و نابخردی‌ها یکی از فنون سیاست‌ورزی و نجات شده است. بی رودربایستی صغیر و کبیر هم ندارد. اعتراف می‌کنم من هم آلوده شده‌ام که آقا سری را که درد نمی‌کند دستمال نمی‌بندند!

یکی دیگر از ویژگی‌های جناب حضرتی که خوش دارم درباره‌ی آن بنویسم رفیق بازی و طیف گسترده‌ی رفیقان ایشان است که بدون در نظر گرفتن سلیقه‌های مختلف، برای او، رفیق یعنی کسی که بتوان با او در عرصه‌های خوب علمی ـ ادبی ـ اخلاقی همدلی کرد و اهل صدق و صمیمیت باشد. از رزمنده‌های شیمیایی پوست و استخوان به بدن مانده تا اساتید فرهنگ و علم کشور که هنوز کراوات می‌زنند و نیمی از زندگیشان در فرنگ گذشته یا می‌گذرد. جوانانی از همه‌ی طیف‌های سیاسی اجتماعی فرهنگی که در پی شناخت تاریخ و جغرافیا و اصالت سرزمین قزوین هستند نیز از جمله دوستان وی به حساب می‌آیند.

نکته‌ی دیگر هوشمندی و دقت نظر ایشان است که گاه آدمی را به حیرت می‌اندازد. او اگر حوصله داشته باشد درباره تحرک یک پروانه هم می‌تواند نظر بدهد و نقاط خاصی از تحرک آن را برجسته نماید. در سینما، معماری، موسیقی، خوشنویسی، داستان، ترجمه، موزه‌آرایی، نگارگری و شاخه‌های مختلف هنری و ادبی، ایشان در حد قابل توجهی دقت نظر دارند و منتقد یا مشاور قابلی به حساب می‌آیند. خود من در شرایط و موضوعات مختلف از مشورت‌های این استاد عزیز بهره‌مند شده‌ام. حضور ذهن ایشان در یادآوری نام‌ها، اشعار، سال‌های وقوع حوادث نیز تقدم و تاخر وقایع تاریخی گاهی موجب تعجب مخاطب می‌شود.

یک ویژگی دیگر استاد در طول سال‌هایی که با ایشان همراهی داشته‌ام مناعت طبعشان است. من بسیار بسیار کم دیده‌ام که به جهت تقاضا با دوستی یا مسئولی تماس بگیرد مگر جنبه‌ی نفع همگانی داشته باشد. حتی با دوستان نزدیک هم اینگونه است. جناب حضرتی با ایما و اشاره درخواست خود را در نهایت حجب و حیا مطرح می‌کند و گویی هر لحظه آماده‌ی شنیدن واژه‌ی نه از مخاطب خود است. با این وصف اگر بنا باشد کاری را در جهت منافع مردم یا طیفی از نخبگان به پیش ببرد تا آخرین نفس تلاش می‌کند و شجاعانه تاوان سنگین چنین خصوصیتی را هم داده است.

یکی دیگر از ویژگی‌های این عزیز که می‌تواند سرمشق اهل قلم و هنر باشد، سخت‌گیری، تمرین طولانی و تحقیق همه‌جانبه برای حصول به نتیجه‌ی عالی به شمار می‌آید. در راه تدوین کتاب، برگزاری جشنواره‌ها، نشست‌ها، کنگره‌ها و حتی جلسات ادبی فرهنگی دوستانه، او ساعت‌ها مطالعه و تحقیق همراه با تفکر انجام داده و می‌دهد همچنین بنا بر نیاز آن گستره‌ی موضوعی بررسی میدانی هم انجام می‌دهد. هنگام پژوهش بسیار از خود مایه می‌گذارد. بنده گواهی می‌دهم بی‌اغراق در هشتاد درصد از برنامه‌های مطالعاتی و پژوهشی کلان بعد از پایان کار و ارائه‌ی مطالب در بستر بیماری افتاده است. این ناشی از کمال‌گرایی و عشق به دُرّ گرانمایه‌ی علم و ادب است.

کاش روزی برسد برای استاد مراسمی در شأن ایشان برگزار شود تا مردم هم روزگار ما با چنین فرهیخته‌ی بافضیلت و صاحب تجربه‌ای بیشتر آشنا شوند. بنده به سهم خود از روزنامه‌ی ولایت که برای نکوداشت این چهره‌ی ادبی و فرهنگی همت کرده است، تشکر می‌کنم. بزرگداشت امثال محمدعلی حضرتی‌ بزرگداشت فرهنگ ادب و هنر است. امیدوارم سال‌های سال شاهد درخشش ایشان در سپهر فرهنگ و اندیشه باشیم و این جناب نازنین بتوانند کارهای قلمی ناتمام خود را در عرصه‌های دفاع مقدس، شعر، مردم‌شناسی، اقلیم‌شناسی، نقد و … به سرانجام برسانند. جای دارد این خجسته زادروز را به همسر و دلسوز همیشگی جناب حضرتی یعنی سرکار خانم حیاتی نیز تبریک بگویم. در سایه‌ی حمایت‌ها و جانفشانی‌های ایشان بوده که استاد توانسته بحران‌های عجیب دوران را سیاوش‌وار پشت سر بگذارد.

به رسم ادب و ارادت زادروزتان گرامی باد استاد محمدعلی حضرتی‌