همدلی از همزبانی خوشتر است!
- شناسه خبر: 10554
- تاریخ و زمان ارسال: 24 اسفند 1401 ساعت 10:22
- بازدید :
ا.امیر دیوانی (نویسنده و مترجم)
اشاره: پیشینهی کاربرد مفهوم «همدلی» در علوم انسانی به سال 1880 برمیگردد؛ زمانی که روانشناس آلمانی به نام «تئودور لیپز» از همدلی به منزلهی دریافت احساسات و هیجانهای سایرین یاد کرد. در 1920، همدلی توسط «دکتر ادوارد فورد تجینر»؛ روانشناس انگلیسی در مباحث روانشناسی مطرح گردید که آن را به معنای «ورود به حریم احساسات دیگران» توصیف نمود.
در عرفان اسلامی هم برای همدلی اهمیت فراوانی قایل شده است. نماد و مروج مفهوم همدلی در عرفان «مولوی» است که در شمار زیادی از سرایشهای خویش به طور نمونه بدان اشاره میکند:
همزبانی، خویشی و پیوندی است
آدمی بیهمزبان چون بندی است
ای بسا هندو و ترکِ همزبان
وی بسا دو ترک، چون بیگانگان
پس زبان محرمی خود دیگرست
همدلی از همزبانی خوشترست
غیرنطق و غیر ایماء و سجل
صد ز هزاران ترجمان خیزد ز دل
ـ همدلی چیست؟
از جمله مهارتهای میانفردی هوش هیجانی به شمار میآید که به تازگی در جُستارها (مباحث) وابسته به مدیریت و رفتار سازمانی در کانون توجه واقع شده است.
در سال 1998 دکتر «دانیل گلمن» با انتشار پرفروشترین اثرش تحت عنوان «کارکرد هوش هیجانی» که افزون بر 000/000/5 نسخهاش به 30 زبان زندهی دنیا فروخته شد و به «پرفروشترین کتاب سال» ملقب گردید، آورده است: «ایجاد ارتباط اثربخش با سایرین منوط به داشتن مهارت همدلی است!»
به قول مولانا: «همدلی، شنیدن چیزهایی است که به زبان نمیآید:
چه نزدیک است جانِ تو به جانم
که هر چیزی که اندیشی بدانم
ضمیر همدگر دانند یاران
نباشیم یار صادق گر ندانم
همگان نیازمندیم در جمع زندگی کنیم. آدمی فطرتا موجودی اجتماعی است. زیستن در خلوت و گوشهگیری، احتیاجات بویژه عاطفی وی را جوابگو نیست. به هر روی، پرسشی که مطرح میشود این است آیا بشر در میان جمع تنها نیست؟ استاد سخن و خلاقالمعانی یعنی سعدی چه نیکو فرموده است:
هرگز حضور حاضر و غایب شنیدهای
من در میان جمع و دلم جای دیگر است
آیا هیچگاه تنهایی را احساس نمیکنید؟ چه بسا اوقاتی برایتان پیش میآید که در بین یاران خویش هستید؛ اما حس میکنید چقدر تنها ماندهاید. با همسرتانید لیکن احساس مینمایید تا چه حد از شما دور بوده و به کمند «طلاق عاطفی یا خاموش» گرفتار شدهاید! در کنار فرزندانتان هستید لکن تنهایی را با تمام وجود و در سویدای دل حس میکنید.
آدما از از آدما زود سیر میشن
آدما از آدما دلگیر میشن!
هر اندازه نسبت به خودمان آگاهتر باشیم، همان قدر میتوانیم احساسات خویش را با دگران در میان نهیم و هر آینه نتوانیم از عهدهی این امر برآییم، آنگاه میاندیشیم که بییار و یاور ماندهایم. جدا ماندن، درد جانکاهی است و بعید نیست که انسان را تا مرز جنون بکشاند!
صائب تبریزی، سخنور بلندآوازه و پیشتاز «سبک هندی» چه خوش گفته است:
میکند بر سنگ خارا، داغ تنهایی اثر
بیستون خاموش شد تا کوهکن از پا فتاد
یا سیدمحمدحسن بهجت تبریزی ملقب به شهریار سخن از تنهاییاش این سان شکوه سر میدهد:
چند بارد غم دنیا به تنِ تنهایی
وای بر من، تنِ تنها و غمِ دنیایی
تیر باران فلک، فرصت آنم ندهد
که چو تیر از جگرِ ریش برآرم وایی
تا نه از گریه شدم کور، بیا ور نه چه سود
از چراغی که بگیرند به نابینایی
و هلالی جفتایی، سرایندهی صاحب نام، از بیکسیاش چنین فغان برمیآورد:
دل از درد جدایی میکشد آهی و میگوید
که تنهایی عجب دردی است، وای از درد تنهایی
منظور این است که آیا خود در پیدایش تنهاییمان موثر نبودهایم؟ همینقدر که قادر به بیان احساسات خویش نباشیم، خطر تنها شدن را به جان خریدهایم … همدلی یعنی باخبری از دلِ هم. برای آنکه همداستان فردی باشیم، به طور قطع و یقین یاریرسانی به او ضرورت ندارد و برداشتن باری از دوشش لازم نیست. تنها بسنده است بنمایانیم که از دلش باخبریم و احساسش را درمییابیم. تعداد زیادی از مشکلات بین فردی از عدم یا سوءتفاهم سرچشمه میگیرد و خاستگاهشان چیست؟
گوش کن با لب خاموش سخن میگویم
پاسخم ده به نگاهی که زبان من و تست (هوشنگ ابتهاج)
ـ ویژگیهای یک فرد معتدل
«در صورتی که میخواهید ببینید مهارت همدلی را میدانید یا خیر، بهتر است خیلی صادقانه ملاحظه کنید. این پنج مورد در زندگیتان تا چه حد وجود دارد؛ میتوانید از یک دوست صمیمی، پدر و مادر و یا همسرتان در اینباره سوال کنید. پنج مورد یاد شده عبارتند از:
ـ1ـ توان اشتیاق به سایرین را دارا میباشم؟ ـ2ـ اشخاص مختلف را برمیتابم؟ ـ3ـ در رفتار با دیگران، پرخاشجویی اندکی دارم؟ ـ4ـ توانایی دوستیابی دارم و فرد دوستداشتنی هستم؟ ـ5ـ برای سایرین حرمت قایل میشوم؟
به پرسشهای مزبور صادقانه پاسخ دهید و اگر هنوز در مهارت همدلی ماهر نگشتهاید، با اندکی تمرین سعی کنید در زندگی خویشتن، شخص همدلی باشید».
ـ عوامل تقویتکنندهی همدلی از این قرارند:
الف ـ شنوندهی خوبی باشید. ب ـ احساستان را ابراز کنید. ج ـ خود را بکاوید. دـ مداومت داشته باشید. ذ ـ احترام بگذارید . رـ جایگاه خود را عوض کنید.
