هدف ارشادی و اصلاحی در قیام امام حسین(ع)

داود مهدوی‌زادگان ـ پژوهشگر مذهبی

 دولت اباعبدا…الحسین(ع)، اصلاح‌گرانه است و اصلاح و ارشاد اسلامی بخش اصلی وظایف دولت حسینی است. زیرا مسلمانان از جهت فرهنگی با سیره نبوی و علوی فاصله زیادی گرفته بودند.

گروهی بر این باورند که حاکمیت نسبت به مسائل فرهنگی و اخلاقی و اجتماعیات مردم هیچ وظیفه‌ای ندارد. حکومت ماموریتی در باب هدایتگری و ارشاد مردم ندارد. مردم خودجوش به این امر می‌پردازند و نیازی به حاکمان ندارند تا آنان را موعظه و ارشاد کند. اصلاحات فرهنگی و تربیتی جامعه توسط خود جامعه انجام‌پذیر است. دخالت حاکمیت در این امور عواقب ناگواری دارد و وضع را بدتر می‌کند.

اگر این دیدگاه را در کنار دیدگاه دیگری بگذاریم که می‌گوید نباید دولت در امر اقتصاد دخالت کند و ورود در این کار موجب دستوری شدن اقتصاد می‌شود و کار به سامان نمی‌رسد بلکه باید بازار را آزاد گذاشت تا خودجوش اقتصاد را سامان دهد؛ آیا از جمع این دو دیدگاه به پوچی و بیهودگی دولت نمی‌رسیم؟ قطعا آنارشیسم سیاسی نتیجه این دو دیدگاه است. اگر حاکمیت هیچ وظیفه‌ای در عرصه فرهنگ و اقتصاد ندارد، دیگر چه ظلم بزرگی متصور است که دولت مامور به دفع آن شود. ظلم‌های کوچک را هم خود مردم می‌توانند دفع کنند.

جای این پرسش باقی است که چرا پیروان چنین دیدگاهی وقتی قدرت را تصاحب می‌کنند ماموریت‌های اصلاح‌گرانه فرهنگی را وظیفه خود می‌دانند و اسناد فرهنگی غربیان مانند سند ۲۰۳۰ را مبنای اصلاحات فرهنگی و آموزشی‌شان قرار می‌دهند و اساسا دولتشان را دولت اصلاحات می‌خوانند؟ بنا بر فرض مذکور، دولت را چه به اصلاح‌گری؟ و نیز چرا در پی تثبیت اقتصاد دولتی برمی‌آیند؟

این نکات تناقضات محتوایی دیدگاهی است که خواهان عدم مداخله دولت در امور فرهنگی و اقتصادی است. لکن جدای از تناقضی که در این دیدگاه وجود دارد، از منظر دینی چنین دیدگاهی مردود است. اسلام سیاسی بر مبنای کتاب و سنت و دلایل عقلی چنین دیدگاهی را نفی می‌کند. در اینجا به مناسبت ایام سوگواری اباعبدا…الحسین(ع) به یک دلیل از کلام آن حضرت بسنده می‌شود.

درباره هدف امام حسین(ع) از خروجش و حرکت به سمت کوفه نظریات مختلف مطرح است اما نظریه صحیح آن است که آن حضرت بنا به دعوت بزرگان و مردم کوفه برای به دست گرفتن حکومت قیام کرد. لکن اغلب مردم کوفه وفادار نماندند و در میانه راه نه فقط از خواسته‌شان اعراض کردند بلکه با آن حضرت جنگیدند و او و یاران با وفایش را به شهادت رساندند.

امام حسین(ع) در طول مسیر حرکت از مدینه تا کربلا و حتی در روز عاشورا، در هنگامه نبرد، دوست و دشمن را از هدف قیام و برنامه کاری که در نظر دارد آگاه ساخته است. هیچ کس نبود که نداند اگر امام حسین(ع) قدرت را به دست گیرد چه کار خواهد کرد. قصد امام(ع) از امارت، اصلاحات و امر به معروف و نهی از منکر بود. آنچنان که در وصیت به برادرش محمد بن حنیفه آمده است: إنِّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَلاَبَطِرًا وَلاَمُفْسِدًا وَلاَظَالِمًا وَإنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاْءصْلاَحِ فِی أُمَّه جَدِّی مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَهُ عَلَیْهِ وَءَالِهِ؛ أُرِیدُ أَنْ ءَامُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهَی عَنِ الْمُنْکَرِ، وَأَسِیرَ بِسِیرَه جَدِّی وَسِیرَه أَبِی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام؛ من خروج نکردم از برای تفریح و تفرّج؛ و نه از برای استکبار و بلندمنشی، و نه از برای فساد و خرابی، و نه از برای ظلم و ستم و بیدادگری! بلکه خروج من برای اصلاح امّت جدّم محمّد(ص) می‌باشد. من می‌خواهم امر به معروف نمایم و نهی از منکر کنم و به سیره و سنّت جدّم، و آئین و روش پدرم علی بن ابی طالب(ع) رفتار کنم.

چنانکه از این وصیتنامه بر می‌آید، امام حسین(ع) از همان آغاز کار هدف خروجش را اصلاح‌گرانه معرفی می‌کند و اعلام می‌دارد که می‌خواهد از فردای بیعت کوفیان با ایشان و بر پایی حکومت اسلامی امر به معروف و نهی از منکر کند و به سیره جد و پدرش حکمرانی بورزد. سیره حکمرانی رسول خدا و امام علی(ع) همه عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی جامعه را شامل می‌شود.

بنابراین، تردیدی نیست که دولت ابا عبدا…‌الحسین(ع) اصلاح‌گرانه است و اصلاح و ارشاد اسلامی بخش اصلی وظایف دولت حسینی است. زیرا مسلمانان از جهت فرهنگی با سیره نبوی و علوی فاصله زیادی گرفته بودند. لذا دولت اسلامی نمی تواند از پرداختن به امور فرهنگی و ارشادی مردم شانه خالی کند.

منبع ایرنا