قندی تلختر از تلخ!
- شناسه خبر: 12476
- تاریخ و زمان ارسال: 19 اردیبهشت 1402 ساعت 08:00
- بازدید :
تدوین: ا. امیر دیوانی
پیدایش مرض قند (دیابت) در سنین 70 ـ 60 سالگی افزون میگردد. شیوع این بیماری در چنین سنینی سه برابر فزونتر از سنین متوسط بوده و تقریبا 8% است. تعداد کسانی که با گذشت 70، 80 و 90 سال از عمرشان سرحال و پر تلاشند رو به افزایش است، اما چه بسا بعضی اشخاص دارای 50 ـ 40 ساله با این مرض باید دشواریهای مرتبط با صدمهی ناشی از آن و همچنین سختیهای مربوط به افزایش سن را پذیرا باشند.
از جمله مشکلات مرض قند در سالمندان این است که امکان دارد فرد، گرفتار بیماری دیگری هم باشد که مهار قند خون را سختتر گرداند. وانگهی احتمال دارد بیمار به سبب بالا بودن قند خون در طی چند سال پیش از تشخیص، دچار عوارض مرض قند شود که در کهنسالی بروز کند. وضعیت تندرستی آنهایی که از کودکی دچار دیابت بودهاند،امکان دارد در سنین بالا به علت عوارض درازمدت آن که در حال پیدایش هستند، رو به ضعف بگذارد.
تشخیص مرض قند در سالخوردگان
علایم بیماری دیابت در سالمندان کمتر از افراد کم سن و سال مشهود است. آنان معمولاً دچار تشنگی شدید یا افزایش و تکرار ادار نمیگردند. لیکن احتمال دارد بیحال و مریض احوال باشند و یا بهرغم اشتهای طبیعی، وزنشان تدریجاً کاهش یابد. بنابراین انجام آزمایش خون به منظور بررسی وجود قند زیاد در کهنسالان ضرورت دارد و باید به منزلهی بخشی از معاینهی معمولشان شمرده شود؛ چون ممکن است ماهها یا سالها بعد از صدمهی بافتی ناشی از فزونی قند خون، دیابت تشخیص داده شود.
معیارهای آزمایشگاهی تشخیص دیابت در کهنسالان همانند سایر گروههای سنی است لکن آنچه مهم است عنایت به احتمال وجود مرض قند با علایم بالینی خیلی خفیف و غیر اختصاصی و انجام بررسیهای آزمایشگاهی ضروری جهت کشف آن است.
غلظت قندخون فرد سالمند مرض قندی چگونه باید باشد؟
افت قند خون
میزان قند خون در هر فرد درگیر دیابت باید در محدودهی طبیعی (یعنی 110 ـ 70 میلیگرم در دسیلیتر) باشد اما کسانی که دارای قند خون طبیعیاند، فزونتر از افرادی که قند خونشان بالاتر از اندازهی طبیعی است، در معرض افت قند خوناند.
جوانان در قیاس با سالخوردگان، قاعدتاً حملات حاصل از افت قند خون را زودتر شناسایی و درمان میکنند. در پی افت قند خون، دگرگونیهایی در جریان خون مغز روی میدهد که چه بسا سرخرگهای سفت گشتهی سالمندان قادر به پذیرش راحت این تغییرات نباشند.
سالخوردگان دیابتی که تنها زندگی میکنند، ممکن است بر اثر افت قند، نقش زمین شوند و یا بیهوش گردند.
افت قند خون باعث لرزش شخص و در نتیجه کاهش دمای بدن هم میشود. در سالمندان امکان دارد به علل گوناگون، بدون پایین آمدن قند خون نیز از دمای تن کاسته شود.
علامتهای شروع حملهی افت قند خون
اغتشاش شعور یا فراموشی، رنگپریدگی، تعریق، تحریکپذیری و کندی چشمگیر در ارائهی واکنش، حاکی از افت قند خون است. در صورت مشاهدهی این نشانهها باید فورا قندخون اندازهگیری گردد. در صورتی که نمیتوانید دست به این کار بزنید، اندکی قند به بیمار بخورانید و آثار به دست آمده را مشاهده نمایید.
پرداختن به حرکات و فعالیتهایی که شخص بدانها خو ندارد، احتمالا به کاهش قند خون یاری مینماید. به عنوان مثال در هوای آفتابی که معمولا سالخوردگان علاقهمند به انجام اعمال باغبانیاند، امکان دارد چنین حالتی رخ بنماید.
گفتنی است که در هوای سرد، خطر مضاعف افت قند خون و دمای بدن وجوددارد، پس در صورت امکان، اینگونه مواقع پیش بستگانتان بمانید تا هوا بهتر شود. احتمال دارد فرد سالمند خوردن یک وعده غذا را از یاد برده باشد، از این روی، بهتر آنست که شرایط را منظور نظر داشته باشید.
زیادی قند خون
افزایش غلظت خون باعث بیماری و بروز مشکلات ذهنی میگردد اما شماری از کهنسالان مقدار غیر عادی بالای قند خون را، بدون داشتن شکایت اندکی به خوبی برمیتابند.
علایم افزایش قند خون مشتمل است بر تکرار ادرار یا بیاختیاری در دفع ادرار و تشنگی.
سالخوردگان به سادگی دچار کم آبی میگردند چرا که امکان دارد نتوانند مایعات بسنده بنوشند تا ادرار زیاد دفع شده را جبران کنند و به همین علت به دنبال افزایش قند خون، خستگی، خواب آلودگی، گیجی و آشفتگی در ایشان پدیدار میشود. یک عفونت ویروسی جزیی ممکن است سبب افزایش فرونتر قند خون گردد، بنابراین، اندازهگیری مرتب قند خون و اقدام ضروری در صورت بالا بودن آن اهمیت بسزایی دارد.
سالمندی که تحت درمان با قرصهای خوراکی کاهندهی قند خون یا انسولین میباشد، در صورت پیدایی هر کدام از نشانههای افت، ازدیاد و یا نوسان بیش از میزان قند خون باید به پزشک مراجعه کند.
درمان
قرصهای خوراکی کاهندهی قند خون
90 ـ 80 درصد کسانی که بعد از 60 سالگی دیابتشان تشخیص داده میشود، بدون استفاده از انسولین با موفقیت درمان پذیرند، لیکن باید در نظر داشت در مواقعی که حقیقتا نیاز به تزریق انسولین پدید میآید، نباید پزشک را تحت فشار بگذارید. هر آینه نگران فراموش کردن مصرف مرتب دارویتان هستید، قرصهای ضروری روزانه یا هفتگی را در ظرف ویژهای که در دسترس بوده و در موارد نیاز به سهولت بتوان آنها را از آن درآورد، بگذارید.
هر چه سن افزایش مییابد، احتمالا داروی فزونتری باید مصرف نمود که این قبیل داروها ممکن است با هم تداخل نیز داشته باشند. بر این مبنا بهتر است داروهای خویش را به پزشک نشان دهید.
انسولین
شمار زیادی از سالمندان خود آمپولهای انسولین را تزریق میکنند و مقدار انسولین ضروری را مشخص مینمایند. با این وصف، بعضی از اینگونه مردم دارای مشکلات بینایی، کندی حرکات و قوه درک میباشند. چنانچه کشیدن انسولین به داخل سرنگ یا تزریق آن برای سالمند دشوار باشد، باید سادهترین نوع انسولین برای وی تجویز گردد. خشکی مفصلها، نقاط انسولین را در سالمندان محدود میسازد.
چنانچه چنین فردی قادر به کشیدن انسولین به درون سرنگ و تزریقش میباشد، صرفا مراقبت از دریافت آن به اندازهی لازم روزانه کفایت میکند. در غیر این صورت، میزان ضروری روزانه یا هفتگی باید توسط پرستار یا کسی که از او مراقبت میکند، داخل سرنگ کشیده شده و به صورتی که لازم است تزریق انسولین NPH ورگولار (کریستال) در یک نوبت به شکل مخلوط انجام یابد. آمیزه (مخلوط) این دو را حداکثر تا 15 دقیقه پیش از تزریق میشود درون سرنگ کشیده و نگهداری کرد.
هرگاه مقدار قند خون با یک بار تزریق در روز مهار نمیشود و ضروری است که تزریق دوبار در روز انجام گیرد، باید سرنگ مربوط به هر نوبت معلوم باشد تا در زمان مناسبت به وسیلهی بیمار تزریق شود. ضمنا این عمل به ما یاری مینماید که با مشاهدهی خالی شدن سرنگ مطمئن گردیم که تزریق مربوطه صورت گرفته و بیمار آن را از یاد نبرده است.
مراقبتهای کلی از سالخوردگان مرض قندی
هر سالمندی باید یادداشتی حاوی اطلاعات مربوط به بیماری فعلی، اعمال جراحی، صورت گرفته، داروهایی که مصرف میکند یا نسبت بدانها حساسیت دارد را پیوسته همراه داشته و به کلیهی پزشکانی که به خصوص در هنگام فوریتهای پزشکی رجوع میکند (سالخوردگان معمولا به پزشکان متعددی مراجعه میکنند) ارائه دهند. لازم است فرد دیابتی بیماریاش را به تمام افرادی که نزدشان میرود، یادآوری کند.
عوارض ناشی از دیابت از جمله فوریتهای مرتبط با افزایش یا کاهش قند خون نزد سالمندان دیابتی دشوارتر است. پس باید مراقبت ویژه از آنان انجام پذیرد تا از پیدایش این عوارض پیشگیری گردد. توجه داشته باشید سکتههای قلبی در مبتلایان به مرض قند امکان دارد توام با درد زیاد نبود و حتی گاه بدون نشانه باشد! بنابراین سالمندان نباید بدون نظر پزشکان متخصص قلب و عروق، ورزشها و فعالیتهای بدنی را انجام دهند.
چنانچه از فرد سالمند دیابتی زمینگیری مواظبت میکنید، پوستش را، خاصه در نواحی تحت فشار از آسیب مصون دارید و دربارهی جلوگیری از ایجاد زخم بستر با پرستار یا پزشک مربوطه رایزنی نمایید.
تمیز نگهداشتن همهی قسمتهای بدن خیلی مهم است چون میکروب قادر است از طریق ترکهای کوچک پوست به درون راه یافته و ایجاد عفونت کند. امکان دارد سالمندان موقع شستوشو خواستار یاری باشند. ممکن است پوست بعد از این عمل بسیار خشک شود که میتوان در پی استحمام و شستوشو با کرمی ملایم و روغن ویژه چربش کرد.
احتمال دارد یبوست از جمله علایم افزایش قند خون باشد چرا که افزایش ادرار باعث کم آبی بدن و جذب اضافی مایعات از رودهها میگردد. با نوشیدن مایعات فراوان و مهار قند خون میتوان مشکل یبوست را مرتفع ساخت.
عفونتهای مجاری ادرار در زنان مسن و مبتلایان به مرض قند شایع است. ممکن است بوی ناخوشایند و قند ادرار توجه شما را بدین عفونتها جلب کند. در این گونه موارد حتما بیمار را برای دریافت داروی ضروری پیش پزشک ببرید.
در صورت پیدایش تب، حتما به پزشک مراجعه کنید.
مراقبت از چشمان
اکثر سالمندان به سبب مشکلات بینایی ناشی از افزایش سن، عینک میزنند اما فرد مرض قندی هیچگاه نباید نسبت به تغییرات بیناییاش بیتوجه باشد و آنها را مربوط به مشکلات سالخوردگی و پیری مربوط یداند. مشاهدهی افزایش عوارض حاصل از آسیب بافتی از جمله رتیبوپاتی (بیماری شبکیهی چشم) در اشخاص متجاوز از پنجاه سال از شروع ابتلایشان به دیابت، طبیعی است. هر کسی امکان دارد در سنین بالا به آب مروارید مبتلا شود لکن این مرض در دیابتیها شایعتر است. تاری دید هم یکی از علایم آب سیاه (گلوکرم: بالا رفتن فشار داخل چشم) است که درمانپذیر میباشد و در دیابتیها شیوع بیشتری دارد. از سایر علل تاری دید در افراد دیابتی افزایش مقدار قند خون است.
از یاد نبرید ولو اینکه هیچ شکایتی یا ناراحتی چشمی ندارید، لااقل سالی یک مرتبه برای معاینهی دقیق به چشم پزشک مراجعه کنید.
مراقبت از پاها
زخم پا یکی از دلایل شایع بستری شدن سالمندان دیابتی در بیمارستان است. افراد مسن باید هر روز پاهایشان را بازبینی کنند و به این منظور میتوان از آینه و چراغ رومیزی استفاده کرد. برای بازبینی دقیقتر میتوان از شخص دیگری طلب یاری کرد.
پاها باید هر روز شسته، خشک و لزوما چرب شوند.
هر روز باید جورابهای تمیز به پا کرد.
ناخنها باید صاف چیده شوند تا لبههای تیز نداشته باشند و هرگز از ته گرفته نشوند.
اگر جریان خون پاها ضعیف شده است باید آنها را در زمستان گرم نگهداشت.
پوشیدن کفش و پوتینهای حاوی آستر پشمی یا کرکی مفید است.
همیشه از پوشیدن کفش، دمپایی یا جورابهای تنگ خودداری ورزید.
در صورت مشاهدهی هر پدیدهی غیرطبیعی در پاها باید فوراً با پزشک متخصص تماس گرفت.
علایم خطر عبارتند از: سخت شدن پوست در بخشی از کفپاها، وجود کرختی و بیحسی در قسمتی از پاها و چنگالی یا خمیده شدن آنها.
تغذیهی مناسب
تغییر عادات غذایی بعد از 70 سال برای شخص مشکل است.
سعی کنید عادات غذایی افراد سالمند دیابتی را یکباره تغییر ندهید. شاید به کار بستن تغییرات لازم برای تمام جزئیات برنامهی غذایی، 6 ماه به درازا انجامد.
بیسکویتهای پر الیاف گیاهی ساده را به جای انواع قندی آنها استفاده کنید.
پس از چند هفته، مقدار اندکی سبوس گندم به غلات و پس غذاها (دسرها) بیفزایید.
سعی کنید لوبیای بیشتری مصرف نمایید و گاهی سوپ عدس بخورید. تدریجاً سعی کنید نان سفید را از برنامهی غذایی خویشتن حذف و نان کامل را جایگزین آن نمایید.
در مورد مقدار غذایی که میخورید دقت کنید و آن را با مقدار غذای مورد نیازتان تنظیم کنید؛ به نحوی که وزن مطلوب خویش را کسب نموده و در همان وزن باقی بمانید.
پینوشت:
نشریهی بنیاد بیماریها خاص
