قزوین شایسته تجلیل از دکتر تکمیل همایون است

دکتر سید علی شهروزی

خبر در گذشت دکتر ناصر تکمیل همایون کوتاه و غافلگیرانه بود: “…دکتر ناصر تکمیل همایون صبحگاه 25 آبان 1401 در بیمارستان‌ طالقانی تهران درگذشت”.

قزوینیِ بزرگ و ناموری که با یک دنیا سواد و معرفت و ذوق، بی‌ادعا می‌زیست و جهان مادی در نظرش بی‌ارزش بود.

بی‌مقدمه بگویم که دکتر تکمیل همایون نه قهرمان من بود و نه آشنایی چندانی با او داشتم. کل آشنایی شخصی‌ام، غیر از آن چه در اخبار رسمی سال‌های پر اضطراب دهه 60 همه اهل مطالعه شنیده‌اند، محدود به یک سخنرانی او می‌شد که به همراه آسید محمد آقا (حجت‌الاسلام ابوترابی، نایب رئیس سابق مجلس) در سالن تختی قزوین (تربیت‌بدنی وقت) در اوایل انقلاب ایراد کرد و ملاقات دوم به صورت صرف ناهار با ایشان در منزل یکی از شاگردانش در قزوین، که حدود چند سال پیش روی داد.

در سخنرانی‌اش که اوایل پیروزی انقلاب ایراد شد، دکتر تکمیل همایون آراسته؛ کراوات زده و شیک‌پوش و البته پر محتوا سخن گفت. اما در ضیافت ناهار سه نفره‌ای که ده‌ها سال بعد با ایشان صرف شد، دکتر تکمیل همایون شکسته، تکیده و مغموم به نظر می‌آمد.

علی‌رغم شوخی و بذله‌گویی معروف دکتر، که میزبان هم قبلاً درباره آن داد سخن داده بود، اما ناهار و خاطره‌گویی ما رسمی و تا حدودی جدی بود که اکنون به داغ این مرد وارسته آراسته شد.

همان دو ملاقات و پی جویی اخباری که دور و نزدیک از او شنیده‌ام کافی است که او را بی‌هیچ مداهنه‌ای بستایم و آرزو کنم که قزوین شایسته تجلیل از این رادمرد دانشی باشد.

تکمیل همایون به قدر کافی در ایران و فرانسه درس خوانده بود‌ که سزاوار لقب استادی باشد‌. در تاریخ و جامعه‌شناسی استادی به‌تمام بود. ادبیت و ادبیات او در دو زبان شیوای فارسی و فرانسه مثال زدنی بود. مردی پرخوان و پرگو و پرنویس بود و همه این‌ها را به زیبایی و چیره‌دستی تمام انجام می‌داد. مطلب آخری هم که باید اذعان کنم، اینکه تکمیل همایون وطن‌پرستی آزاده و جهان‌گرا بود. مصدقی بود و او را با همه ضعف‌ها و قوت‌ها می‌ستود و بر آرمان ملی خود تا پایان پای فشرد.

او اعدام و مرگ را در دهه شصت آزموده بود و وقتی درباره آن صحبت می‌کرد، انگار که مرگ را به سخره می‌گرفت. مرگ و زندگی در نظرش چندان طبیعی بودند که از هیچ کدام وحشتی در دل و زبانش نبود. خواندم که در دم آخر خواسته بود در ایران مداوا شود و بعد از مرگ در کنار مادرش در قزوین دفن گردد. یقین دارم که قزوین که به دانش و دانشمندانش شهره است، به قطع این دانشی مرد قزوینی را به سزاواری تجلیل خواهد کرد.